• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayene
• Testleri
• Tedavi
• Alternatif Tıp
• Önleme

Nedir

Nedir?

Mesane taşı olan bazı insanlar, bu taşlar büyük olsa bile herhangi bir sorun yaşamaz. Ancak, bir taş mesane duvarını tahriş eder ya da idrar akışını engellerse bazı belirtiler gelişebilir. Bunlar:

• Alt karında ağrı
• Erkeklerde peniste rahatsızlık ya da ağrı
• Ağrılı idrar yapma
• Sık sık idrara çıkma, özellikle geceleri
• İdrar yapma zorluğu veya idrar akışında kesinti
• İdrarda kan
• Bulanık veya anormal derecede koyu renkli idrar

Mesane taşları genellikle mesanede oluşan küçük mineral kütleleridir. Mesanede idrar yoğunlaştığında, içindeki minerallerin kristalize olması sonucu ortaya çıkarlar. Yoğunlaşmış, durgun idrar çoğunlukla mesaneyi tam olarak boşaltamamanın sonucudur.  Bunun nedeni prostat büyümesi, sinir hasarı veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları olabilir.

Mesane taşları her zaman belirtilere neden olmaz ve diğer sorunlar için yapılan testler sırasında keşfedilebilir. Belirtiler meydana geldiğinde, bunlar karın ağrısından idrarda kan olmasına kadar değişebilir.

Küçük mesane taşları bazen kendi başına kaybolur, ama diğerlerinin doktorunuz tarafından alınması gerekebilir. Tedavi edilmezse, idrar taşarı enfeksiyonlara ve başka komplikasyonlara yol açabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Mesane taşı olan bazı insanlar, bu taşlar büyük olsa bile herhangi bir sorun yaşamaz. Ancak, bir taş mesane duvarını tahriş eder ya da idrar akışını engellerse bazı belirtiler gelişebilir. Bunlar:

• Alt karında ağrı
• Erkeklerde peniste rahatsızlık ya da ağrı
• Ağrılı idrar yapma
• Sık sık idrara çıkma, özellikle geceleri
• İdrar yapma zorluğu veya idrar akışında kesinti
• İdrarda kan
• Bulanık veya anormal derecede koyu renkli idrar

Sebepleri

Sebepleri

Mesane taşları genellikle mesane tamamen boşaltılmadığı zaman başlar. Mesanede kalan idrar sonunda mesane taşı haline gelen kristaller oluşabilir. Çoğu durumda, temelde yatan bir durum mesanenin tamamen boşalma yeteneğini etkiler.

Mesane taşlarına neden olan en yaygın durumlar şunlardır:

• Prostat bezinin genişlemesi. Prostat büyümesi ya da benign prostat hiperplazisi (BPH) erkeklerde mesane taşlarına neden olabilir. Prostat büyürken, idrar yoluna basınç yaparak idrar akışının kesilmesine ve idrarın mesanede kalmasına yol açabilir.
• Hasarlı sinirler (nörojenik mesane). Normalde sinirler beyinden mesane kaslarına kasılma ya da gevşeme direktiflerini içeren mesajlar taşır. Bu sinirler inme, omurilik yaralanması veya başka bir sağlık sorunu nedeniyle hasar görürse mesane tamamen boşalamayabilir.
• Mesane duvarının zayıflaması. Mesane duvarında zayıflayan bölgeler torbacıklar şeklinde dışarıya doğru genişleyen ve idrar birikmesine neden olan mesane divertikülleridir.

Mesane taşlarına neden olan diğer durumlar şunlardır:

• İltihaplanma. Mesane iltihaplanırsa mesane taşları gelişebilir. İdrar yolu enfeksiyonları ve pelvik bölgeye yapılan radyasyon tedavisi mesane iltihabına neden olabilir.
• Tıbbi cihazlar. Bazen, kateterler (mesaneden idrarı boşaltmaya yardımcı olmak için idrar yoluna yerleştirilen ince tüpler) mesane taşlarına neden olabilir. Bir kontraseptif cihaz ya da stent gibi yanlışlıkla mesaneye ulaşan nesneler de böyledir. Daha sonra taş haline gelen mineral kristalleri, bu nesneler yüzeyinde oluşma eğilimindedir.
• Böbrek taşları. Böbreklerde oluşan taşlar mesanede oluşanlarla aynı değildir. Bunlar genellikle farklı nedenlerle ve farklı şekillerde gelişir. Ama bazen küçük böbrek taşları, idrar yolundan mesane içine taşınır ve eğer dışarıya atılmazsa büyüyerek mesane taşına dönüşebilir.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Gelişmekte olan ülkelerde mesane taşları çocuklarda yaygındır; çoğunlukla sıvı kaybı, enfeksiyon ve düşük proteinle beslenmeden kaynaklanır ama dünyanın diğer bölgelerinde daha çok yaşlı insanlarda oluşur. Sanayileşmiş bir ülkede yaşıyorsanız, şu faktörler riskinizi artırır:

• Cinsiyet. Mesane taşları çoğunlukla erkeklerde oluşur.
• Yaş. Sanayileşmiş ülkelerde mesane taşları 30 yaş ve üstündeki insanlarda meydana gelme eğilimindedir ama daha gençlerde de ortaya çıkabilir.
• Mesane çıkım obstrüksiyonu. Erkeklerde mesane taşlarının en yaygın nedeni olan mesane çıkım obstrüksiyonu, idrarın mesaneden idrar kanalına çıkışını engelleyen herhangi bir duruma karşılık gelir. Mesane çıkım obstrüksiyonunun birçok nedeni vardır, ancak en sık görüleni prostat büyümesidir.
• Nörojenik mesane. İnme, omurilik yaralanmaları, Parkinson hastalığı, şeker hastalığı, bel fıtığı ve başka bir dizi sorun mesane fonksiyonlarını kontrol eden sinirlere zarar verebilir. Nörojenik mesanesi olan bazı insanlarda aynı zamanda taş oluşum riskini daha fazla artıran prostat büyümesi veya başka bir mesane çıkım obstrüksiyonu tipi olabilir.
• Sık mesane enfeksiyonları. Kronik mesane enfeksiyonundan kaynaklanan iltihaplanma mesane taşı oluşumuna yol açabilir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Alınamayan mesane taşları (belirtilere neden olmayanlar bile) aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:

• Kronik mesane disfonksiyonu. Tedavi edilmeyen mesane taşları ağrı veya sık idrara çıkma gibi uzun vadeli idrar yolu sorunlarına neden olabilir. Mesane taşları ayrıca idrarın mesaneden üretraya (idrar yolu) çıktığı açıklığı tıkayarak idrarın vücuttan çıkış yolunu kapatabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları. İdrar yolunda tekrarlanan bakteriyel enfeksiyonlar mesane taşlarına neden olabilir.

Muayene

Muayene

Mesane taşı belirtileriniz varsa, muhtemelen aile doktorunuzu veya bir pratisyen doktoru görmeyle işe başlayacaksınız. Ancak, daha sonra idrar yolu rahatsızlıkları tedavisinde uzmanlaşmış bir doktora (ürolog) sevk edebilirsiniz.

Randevular kısa olabileceğinden ve genellikle değinecek çok konu olduğundan iyi hazırlanmak yararınızadır. Aşağıda nasıl hazırlanacağınız ve doktorunuzdan ne bekleyeceğiniz hakkında bazı yardımcı bilgiler sıralanmıştır.

Ne yapabilirsiniz?

• Önceden randevu kısıtlamalarının farkında olun. Randevu aldığınız sırada beslenmenizi kısıtlamak gibi, önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun.
• Yaşadığınız herhangi bir belirtiyi yazın. Bunlar randevu almanızın nedenleriyle alakasız gibi görünen belirtiler de olabilir.
• Önemli kişisel bilgilerinizi yazın, herhangi bir büyük stres ya da son dönemde yaşamınızda gerçekleşen değişimler de buna dahil.
• Aldığınız bütün ilaçların bir listesini yapın. Bunların yanına aldığınız vitaminler ya da tamamlayıcıları da ekleyin.
• Bir aile üyesi veya arkadaşınızdan sizinle birlikte gelmesini isteyin. Bazen randevu sırasında size verilen tüm bilgileri tam olarak hatırlamak zor olabilir. Size eşlik eden biri kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, bu nedenle soracağınız soruların listesini önceden hazırlayarak zamanınızı daha verimli kullanabilirsiniz. Zamanın yetmemesi ihtimaline karşı sorularınızı en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Mesane taşları için doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:

• Mesane taşı kendi başına geçebilir mi?
• Geçmezse, alınması gerekir mi ve en iyi yöntem nedir?
• Tasarladığınız tedavinin riskleri nelerdir?
• Taşlar alınmazsa ne olur?
• Mesane taşlarını ortadan kaldırmak için alabileceğim herhangi bir ilaç var mı?
• Nüksetmesini önlemek için ne yapabilirim?
• Başka sağlık sorunlarım da var. Bunlarla bir arada en iyi nasıl başa çıkabilirim?
• Beslenmeyle ilgili uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
• Taşlar yeniden oluşur mu?
• Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya çıktı var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

Doktorunuza danışmak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında aklınıza gelen soruları sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan bekleyecekleriniz
Doktorunuz büyük olasılıkla size birkaç soru soracaktır. Bu soruları yanıtlamak için hazır olmak, üzerinde daha fazla durmak istediğiniz noktalar için size zaman kazandırır. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Bu belirtileri ilk ne zaman yaşamaya başladınız?
• Belirtileriniz sürekli mi, yoksa ara sıra mı ortaya çıkıyor?
• Belirtileriniz ne kadar şiddetli?
• Belirtilerinizi iyileştiriyor gibi görünen bir şey var mı?
• Belirtilerinizi kötüleştiriyor gibi görünen bir şey var mı, varsa nedir?
• Hiç ateş ya da üşüme oldu mu?

Testleri

Testler

Mesane taşı teşhisi koymak için kullanılan testler şunlar olabilir:

• Fizik tedavi. Doktorunuz muhtemelen mesanenizin şişmiş olup olmadığını görmek için alt karnınızı kontrol edecek ve bazı durumlarda prostatınızın büyümüş olup olmadığını anlamak için rektal muayene yapacaktır. Ayrıca, yaşadığınız herhangi bir üriner belirtiyi konuşabilirsiniz.
• İdrar analizi (idrar tahlili). Mikroskobik boyutta kan, bakteri ve kristalize mineraller için incelenmek üzere bir idrar örneği alınabilir. Bir idrar tahlili aynı zamanda, mesane taşının nedeni ya da sonucu olabilen bir idrar yolu enfeksiyonu olup olmadığını belirlemek için de yararldır.
• Spiral bilgisayarlı tomografi (BT) taraması. Geleneksel bir BT taraması, sıradan bir röntgen gibi üst üste binen görüntüler yerine, çoklu X ışınları ve bilgisayar teknolojisini birleştirerek vücudunuzun kesitsel görüntülerini oluşturur. Bir spiral BT daha hızlı tarama yapar ve içyapıların daha detaylı bir görüntüsünü verir. Spiral BT en küçük taşları bile belirleyebilir ve bütün mesane taşlarını tespit etmek için en hassas yollardan biri olarak kabul edilir.
• Ultrason. Resimler oluşturmak için vücudunuzdaki organ ve yapılardan ses dalgaları yansıtan ultrason, doktorunuzun mesane taşlarını tespit etmesine yardımcı olabilir.
• Röntgen. Böbrekler, üreter ve mesanenin bir röntgeni doktorunuza üriner sisteminizde taşların mevcut olup olmadığını belirlemekte yardımcı olur. Bu, ucuz ve yapılması kolay bir testtir ama bazı taş türleri geleneksel bir röntgende görünmez.
• İdrar yolu için özel görüntüleme (intravenöz pyelogram). İntravenöz pyelogram idrar yolu organlarını görünür hale getirmek için karşı madde kullanan bir testtir. Bu madde damara enjekte edilerek, böbrekler, idrar yolları ve mesaneye ulaşır ve organları belirginleştirir. Bu işlem sırasında taşları kontrol etmek için belirli zamanlarda röntgen filmleri çekilebilir. Günümüzde, genellikle intravenöz pyelogram yerine helikal BT taramaları yapılıyor.

Tedavi

Tedavi

• Genellikle, mesane taşları çıkarılmalıdır. Eğer taş küçükse, doktorunuz taşın geçmesine yardım etmek için her gün artan miktarda su içmenizi önerebilir. Ancak, mesane taşı genellikle mesanenin tam olarak boşaltılamamasından kaynaklandığı için, taşın kendiliğinden çıkması pek olası değildir. Hemen hemen bütün vakalarda taşların çıkarılması gerekir.
• Taşları parçalara ayırmak
  Mesane taşları sıklıkla sistolitolapaksi adı verilen bir yöntemle alınır. Ucunda bir kamera olan küçük bir tüp (sistoskop), taşı görmek için üretra ve mesane içine sokulur. Doktorunuz daha sonra taşları küçük parçalara ayırmak için bir lazer, ultrason ya da mekanik bir cihaz kullanır ve parçaları mesaneden çekerek alır.
• Büyük olasılıkla, sizi rahat ettirebilmek için, işlem öncesinde bölgesel veya genel anestezi gerekir. Bir sistolitolapaksiden kaynaklanan komplikasyonlar pek yaygın değildir, ama idrar yolu enfeksiyonları, ateş, mesanede yırtılma ve kanama meydana gelebilir. Doktorunuz enfeksiyon riskini azaltmak için işlem öncesi antibiyotik verebilir. Sistolitolapaksiden yaklaşık bir ay sonra, doktorunuz büyük olasılıkla mesanede hiçbir taş parçası kalmadığından emin olmak için kontrol yapacaktır.
• Cerrahi olarak çıkarma
  Bazen büyük ya da kırılamayacak kadar sert olan mesane taşları açık ameliyatla alınır. Bu durumda, doktor mesaneye bir kesi yapar ve taşları doğrudan alır. Prostat büyümesi gibi taşlara yol açan herhangi bir durum varsa, aynı zamanda düzeltilebilir.

Alternatif Tıp

Alternatif tıp

• Yüzyıllar boyunca bazı insanlar böbrekler ve mesanede oluşan taşları tedavi etmek ve önlemek için bitkileri kullanmayı denedi. Mesane taşları için geleneksel otlar, çakıl kök (böbrek kök, çayır kraliçesi de denir), taş kök (idris otu ve colinsonia da denir) ve ortanca otudur (yabani ya da dağ ortancası).
• Bu otlar tek başına ya da çeşitli kombinasyonlarla kullanılabilir ve çay ya da tentür şeklinde alınır. Bazı bitkisel formüllere hatmi eklenir, bunun parçaları kaplayarak acısız bir şekilde ortadan kaldırdığı söylenir. Ama hiçbir çalışma, aşırı derecede sert ve genellikle bir lazer, ultrason ya da başka yollarla alınan mesane taşlarının bitkilerle yok edilebileceğini onaylamadı.
• Önlenme için, maydanoz yaprağının idrar söktürücü etkiye sahip olduğu rapor edilmiştir ve mesane taşı önlenmesi için yararlı olabilir.
• Alternatif tıp tedavisi almadan önce güvenli olduğundan ve aldığınız diğer ilaçlarla olumsuz bir etkileşime girmeyeceğinden emin olmak için her zaman doktorunuza danışın.

Önleme

Önleme

Mesane taşları genellikle temelde yatan önlenmesi zor bir durumdan kaynaklanır, ama aşağıdaki tavsiyeleri uygulayarak mesane taşı gelişimi riskini azaltabilirsiniz:

• Anormal üriner sistem belirtileri hakkında bilgi isteyin. Prostat büyümesi ya da başka bir ürolojik durumun erken teşhisi ve tedavisi,  gelişmekte olan mesane taşı riskini azaltabilir.
• Bol sıvı alın. Daha azla sıvı (özellikle su) almak mesane taşlarını önleyebilir çünkü sıvılar minerallerin mesanedeki yoğunluğunu azaltabilir. Ne kadar su içmeniz gerektiği yaş, boyut, sağlık ve aktivite düzeyinize bağlıdır. Sizin için uygun sıvı miktarının ne olduğunu doktorunuza danışın.