• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Mide İltihabı

Mide iltihabı (gastrit), ortak özellikleri mide astarı iltihaplanması olan bir dizi sağlık sorununu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Mide iltihabının sebebi, çoğu ülser vakalarına da neden olan bakterilerdir. Buna karşın travmatik yaralanmalar, bazı ağrı kesicilerin düzenli kullanılması ve aşırı alkol tüketimi gibi faktörler de mide iltihabına yol açabilir.

Mide iltihabı, aniden (akut mide iltihabı) veya zaman içerisinde yavaşça (kronik mide iltihabı) ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, mide iltihabı ülsere neden olabilir ve mide kanser riskini arttırabilir. Bununla birlikte, çoğu kişi için mide iltihabı önemli bir sağlık sorunu değildir ve sorun tedaviyle kısa sürede iyileşir.   

Belirtileri

Belirtileri

Mide iltihabının belirtileri şunlardır:

Üst karın bölgesinde, yemek yedikten sonra kötüleşen veya iyileşen şiddetli ve yanıcı sancı veya ağrı (hazımsızlık)

• Mide bulantısı
• Kusma
• İştahsızlık
• Geğirme veya midede şişlik
• Yemek yedikten sonra üst karın bölgesinde tokluk hissi
• Kilo kaybı

Akut mide iltihabı aniden ortaya çıkar ve genellikle mide bulantısı, yanıcı ağrı veya üst karın bölgesinde rahatsız edici bir ağrı gibi belirtilere neden olur. Kronik mide iltihabı zaman içerisinde oluşur ve genellikle hafif ağrı veya birkaç lokmanın ardından tokluk hissi ya da iştahsızlık gibi belirtilere neden olabilir. Buna rağmen, birçok kişide kronik mide iltihabı hiçbir belirtiye neden olmaz. 

Mide iltihabı, bazen önemli boyutlarda olmayan mide kanamalarına neden olabilir. Bununla birlikte, mide kanamasının neden olduğu kan kusma veya koyu, katran renginde dışkılama acil tıbbi yardım gerektirir.  

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Hemen herkes, belirli dönemlerde hazımsızlık ve mide tahrişi sorunu yaşar. Çoğu hazımsızlık vakası kısa sürede iyileşir ve çoğunlukla tıbbi yardım gerektirmez. Ancak mide iltihabı belirtileriniz bir hafta veya daha uzun süredir devam ediyorsa, doktorunuza danışın. Mide sorunu yaşamadan önce aldığınız ve mide sorununa neden olabilecek aspirin veya diğer ağrı kesiciler gibi reçeteli veya reçetesiz ilaçları mutlaka doktorunuza bildirin.

Kan kusuyorsanız veya dışkınızda kan varsa, nedenin teşhisi için derhal doktorunuza danışın.

Sebepleri

Sebepleri

Mide iltihabı, genellikle midedeki koruyucu tabakanın güçsüzleşmesi veya zarar görmesi sonucu ortaya çıkar. Mukus astarlı bir bariyer, mide duvarlarını gıdaların sindirilmesine yardımcı olan asitlerden korur. Bariyerin güçsüzleşmesi, sindirim sıvısının mide astarına zarar vermesine ve mide astarının iltihaplanmasına neden olur.

Mide iltihaplanmasını yol açan etmenler arasında yer alan veya mide iltihabını tetikleyen bazı faktörler şunlardır:

• Bakteriyel enfeksiyonlar. Helikobakter pilori bakterisi kapan kişiler genellikle kronik mide iltihabı olmak üzere mide iltihabı sorunu ile karşılaşabilirler. Dünya nüfusunun yarısının, insandan insana bulaşan bu bakteriyi taşıdığı düşünülmektedir. Buna karşın, enfeksiyon kapan kişilerin çoğunluğu H. Pilori enfeksiyonuna bağlı belirtiler veya sağlık sorunlarıyla karşılaşmaz. H. Pilori, midenin iç kısmındaki koruyucu katmanı yok edebilir ki bu durum mide astarında değişikliklere neden olur. Bazı kişilerin H. Piloriye bağlı sağlık sorunları yaşarken, diğerlerinin hiçbir belirti ile karşılaşmamasının nedeni bilinmemekle beraber doktorlar, bazı kişilerin bu bakteriye karşı daha duyarlı olmasının nedeninin kalıtsal özellikler olabileceğini veya sigara ve yüksek stres gibi bazı yaşam tarzı seçimlerinin rahatsızlığa neden olabileceğini düşünmektedirler.    
• Düzenli olarak ağrı kesici kullanımı. Aspirin, ibuprofen ve naproksen gibi steroid içermeyen iltihap sökücü ilaçlar akut veya kronik mide iltihabına neden olabilir. İlaçların düzenli olarak kullanılması veya fazla miktarda alınması, koruyucu mide astarını muhafaza eden ana maddenin azalmasına yol açabilir. Steroid içermeyen iltihap sökücüleri nadiren kullanmanız halinde, mide iltihaplarının oluşma ihtimali azalır     
• Aşırı alkol tüketimi. Alkol mide astarını tahriş edebilir veya yıpratabilir. Bu da midenizi sindirim sıvılarına karşı daha duyarlı hale getirir. Aşırı alkol tüketimi genellikle akut mide iltihabına neden olur.  
• Stres. Önemli bir ameliyat, travmatik yaralanmalar, yanıklar veya ciddi enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkan stres, akut mide iltihabına neden olabilir.
• Safra reflüsü rahatsızlığı. Yağların sindirimine yardımcı bir sıvı olan safra, karaciğerde üretilir ve safra kesesinde saklanır. Safra kesesinden çıkan safra, bir dizi ince tüpden geçerek ince bağırsağa ilerler. Normal şartlarda, büzücü kaslar (pilorik valf) safranın ince bağırsaklardan mideye kaçmasını engeller. Bu valfin düzenli olarak çalışmaması veya ameliyatla alınması halinde, safra midenize kaçabilir ve yangıya veya mide iltihaplanmalarına neden olabilir.  
• Vücudunuzun mide hücrelerine saldırması. Oto bağışıklık mide iltihabı adı verilen ve ender rastlanan rahatsızlık, vücudunuzun, mide astarını oluşturan hücrelere saldırması sonucu ortaya çıkar. Bağışıklık sisteminizin reaksiyon göstermesine yol açan bu durum, midenizdeki koruyucu bariyerin yıpranmasına yol açar. Oto bağışıklık mide iltihabı; Hashimoto rahatsızlığı (tiroit bezi rahatsızlığı), Addison rahatsızlığı (böbrek üstü bezi yetmezliği) ve Tip 1 diyabet gibi oto bağışıklık rahatsızlıkları olan kişilerde daha sık görülür. Oto bağışıklık mide iltihabı, B-12 vitamini eksikliğiyle de ilişkilendirilebilir.    
• Diğer hastalıklar ve sağlık durumları. Mide iltihabı, HIV/AIDS, Crohn hastalığı (mide-bağırsak yolunu etkileyen bir rahatsızlık), parazit enfeksiyonlar, bazı bağ dokusu rahatsızlıkları ve karaciğer veya böbrek yetmezliği gibi bazı diğer sağlık sorunları ile de ilişkilendirilebilir.  

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Mide iltihabı riskini arttırabilecek bazı faktörler şunlardır:

• H. pilori enfeksiyonu. Mide iltihabının en önemli riski faktörü H. pilori bakterisidir. Dünya nüfusunun yarısında bulunduğu düşünülen bu bakteri, gelişmekte olan ülkelerde daha yaygındır. Çoğu kişi, H. pilori enfeksiyonu belirtileriyle karşılaşmaz.
• Aspirin ve diğer steroid içermeyen iltihap sökücülerin düzenli olarak kullanılması. Kalp krizi veya inmeyi önlemek için düzenli olarak aspirin alıyorsanız mide iltihabı riskiniz artar. Aynı durum eklem iltihabı ve diğer kronik sağlık sorunlarına karşı alınan iltihap sökücü ağrı kesiciler için de geçerlidir. Bunun nedeni aspirin ve diğer steroid içermeyen iltihap sökücülerin uzun süreli kullanılması sonucu midenin tahriş olması ve kanamasıdır.   
• İlerleyen yaş. Mide astarının ilerleyen yaşla birlikte incelmesi ve gençlere oranla ileri yaşlardaki yetişkinlerde H.pilori enfeksiyonlarının ve diğer oto bağışıklık rahatsızlıklarının daha sık görülmesi nedeniyle, ileri yaştaki yetişkinlerde mide iltihabı riski artar. 

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Mide iltihabı tedavi edilmezse mide ülserine ve mide kanamalarına neden olabilir. Bazı kronik mide iltihapları, özellikle mide astarınızda incelme ve mide astarı hücrelerinizde değişiklik varsa mide kanseri riskinizi arttırabilir.

Mide iltihabı tedavisine rağmen belirtilerinizde bir iyileşme oluyorsa bunu doktorunuza bildirin.

Muayenesi

Doktor randevunuza hazırlık

Mide iltihabından şüpheleniyorsanız ilk olarak aile doktorunuza veya bir pratisyen hekime danışın. Buna karşın, bazı durumlarda doktorunuz sizi, sindirim rahatsızlıkları konusunda uzman bir hekime (gastroenterolog) yönlendirebilir.  

Doktorunuzla ilk randevunuzda konuşulması gereken birçok konu olacağından randevuya hazırlıklı gelmeniz iyi olacaktır. İşte randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler ve doktorunuzun size yöneltebileceği sorular.

Randevudan önce yapabilecekleriniz  

• Randevu öncesi kısıtlamalara dikkat edin. Randevu alırken, doktorunuza kalori alımınızı azaltmak gibi randevudan önce yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sormayı unutmayın.
• Gözlemlediğiniz belirtileri yazın. Mide iltihabıyla ilgili olmayan belirtileri de listeye ekleyin.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın. Bunlara büyük stres olaylarını ve son zamanlarda yaşamınızda gerçekleşen önemli değişiklikleri de ekleyin.  
• Kullandığınız ilaçların listesini yapın. Listeye aldığınız vitaminleri ve takviyeleri de ekleyin.
• Aileden ve arkadaşlarınızdan birinin sizinle gelmesini isteyin. Bazen randevu esnasında size verilen bilgilerin hepsini aklınızda tutmanız zor olabilir. Size eşlik edecek kişi atladığınız veya unuttuğunuz şeyleri hatırlatabilir.
• Soruları not alın. Doktorunuza sorabileceğiniz soruları önceden bir yere not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz vakit sınırlı olduğu için, önceden hazırlık yapmanız gerekebilir. Randevudan önce belirtilerinizi, kullandığınız ilaçları (vitamin ve takviyeler de dahil) ve doktorunuza soracağınız soruları not alın. 

Doktorunuzun size sorabileceği sorular

Doktorunuz size birtakım sorular soracaktır. Bu sorulara hazırlıklı olmak zamanınızı daha iyi kullanmanıza yardımcı olarak, üzerinde durmak istediğiniz noktalara zaman ayırmanızı sağlayacaktır. Doktorunuzun size sorabileceği sorulardan bazıları şunlardır:

• Karşılaştığınız belirtiler nelerdir?
• Belirtilerinizin şiddeti nedir? Örneğin mide ağrılarınız hafif rahatsız edici mi yoksa yanıcı mı?
• Belirtileriniz sürekli mi yoksa ara sıra mı ortaya çıkıyor?
• Belirtilerinizi kötüleştiren şeyler var mı? Örneğin, midenizdeki rahatsızlığı arttıran gıdalar var mı?   
• Belirtilerinizi iyileştiren şeyler var mı? Örneğin midenize iyi gelen gıdalar, antasitler veya reçetesiz ilaçlar var mı?
• Son zamanlarda kilo verdiniz mi?
• Aspirin, ibuprofen veya naproksen gibi steroid içermeyen iltihap sökücü ilaçları ne sıklıkta kullanıyorsunuz?
• Ne sıklıkta alkol alıyorsunuz?
• Stres seviyenizi ne oranda?
• Koyu renkli dışı veya dışkıda kan sorunları ile karşılaştınız mı?
• Ülser probleminiz oldu mu?

Randevuya kadar yapabilecekleriniz

Randevudan önce, alkolden ve midenizi tahriş edecek baharatlı, asitli, kızartılmış ve yağlı gıdalardan kaçının. Aldığınız reçeteli ilaçları bırakmadan önce doktorunuza danışın.  

Testleri

Testler ve teşhis

Doktorunuz, medikal geçmişinizi ve sizi inceledikten sonra mide iltihabından şüphelenirse mide iltihabının temel nedenini bulmak için bazı testler yapabilir. Bu testler şunlardır:

• Kan testleri. Doktorunuz H. pilori antikorlarının varlığını kontrol etmek için kan testi isteyebilir. Pozitif bir test sonucu, hayatınızın bir döneminde bu bakteriyi kaptığınızı gösterir. Bununla birlikte şu an bakteriyi taşıyıp taşımadığınızı göstermez. Kan testleriyle mide iltihabı ile ilişkilendirilen mide kanamaları nedeniyle oluşabilen anemi sorunu da test edilebilir.
• Nefes testi. Bu basit test ile şu anda vücudunuzda H. pilori bakterisi olup olmadığı tespit edilir. 
• Dışkı testleri. Test dışkıda H. pilori virüsünü kontrol eder. Pozitif test sonucu şu anda H. pilori enfeksiyonu olduğunuzu gösterir. Doktorunuz aynı zamanda mide iltihabı sonucu ortaya çıkan mide kanamalarının bir belirtisi olan dışkıda, kan olup olmadığını test edebilir.  
• Üst mide-bağırsak endoskopisi: Bu prosedür doktorunuzun röntgende görünmeyebilen üst mide-bağırsak yolundaki anormallikleri görebilmesini sağlar.  Test için doktorunuz ince, esnek ve ışıklandırılmış bir boruyu (endoskop) ağız ve yemek borunuzdan aşağıya midenize ve ince bağırsağınızın ilk bölümüne uzatır. Endoskop boğazdan aşağıya sokulmadan önce boğaz uyuşturulur ve hastanın işlem süresince rahat olmasını sağlamak amacıyla bazı ek ilaçlar verilir. Eğer üst bağırsak yolunda şüpheli bir oluşuma rastlanırsa doktorunuz, endoskop yoluyla uzatılan bir aletle bu bölgeden ufak bir parça alır (biyopsi). Örnek, bir patoloji uzmanı tarafından incelenmek üzere bir laboratuvara gönderilir. Üst mide-bağırsak yolu endoskopisi 20-30 dakika sürer. Bununla birlikte hasta ilaçların etkisi geçene kadar yaklaşık 1-2 saat hastanede tutulur. İşlemin nadiren görülen riskleri, mide kanaması ve mide astarının yırtılmasıdır. İşlemin neden olduğu en önemli sağlık sorunu ise endoskobun boğazdan aşağıya uzatılmasından kaynaklanan boğaz ağrılarıdır.         
• Üst mide-bağırsak röntgeni. Mide ve ince bağırsak röntgenleri ile mide iltihabının ve diğer sindirim problemlerinin belirtileri kontrol edilir. Bu röntgenler genellikle sindirim yolunu kaplayan bir sıvının (baryum) alınmasından sonra çekilir. Böylece röntgenler daha net çıkar.

Tedavisi

Tedavi ve ilaçlar

Mide iltihabı tedavi yöntemleri, rahatsızlığın nedenine bağlı olarak değişir. Steroid içermeyen iltihap sökücü ilaçlar ve alkolün neden olduğu akut mide iltihabı, ilaçların kesilmesi veya alkolün bırakılmasının ardından iyileşebilir. H. pilori enfeksiyonunun neden olduğu kronik mide iltihabı bakterilerin temizlenmesiyle tedavi edilir. Birçok mide iltihabı tedavi planı, gözlemlediğiniz belirtileri azaltmak ve midenizin iyileşmesini sağlamak amacıyla mide iltihabı ilaçlarının ve mide asidi ilaçlarının birlikte kullanılmasını içerir.  

Mide aside karşı ilaç tedavileri

Mide asidi, midedeki iltihaplı dokuyu tahriş eder ve iltihabın ilerlemesine ve ağrıya neden olur. Bu nedenle, mide iltihabı olan birçok kişi tedavi sırasında mide asidini azaltmak ve düzenlemek için şu ilaç tedavilerini kullanır:   

Antasitler. Reçetesiz olarak satılan antasitler sıvı veya tablet formunda satılır ve hafif mide iltihaplanmaları tedavilerine karşı yaygın olarak kullanılır. Antasitler mide asidini düzenler ve ağrıların kısa sürede kesilmesini sağlayabilir.  

Asit engelleyiciler. Antasitler yeterli rahatlamayı sağlamazsa doktorunuz, midede üretilen asit seviyesinin azaltılmasına yardımcı olan simetidin, ranitidin , nizatidin  veya famotidin içeren ilaçlar önerebilir.

Asit pompalarını tıkayan ilaç tedavileri. Proton pompalama inhibitörleri, midedeki asit salgılayan hücrelerde bulunan ufak pompaları tıkar. Bu sınıf ilaçlar arasında omeprazol, lansoprazol, rabeprazol ve esomeprazol içeren ilaçlar yer alır.

H. pilori virüsüne karşı ilaç tedavileri

Doktorlar, H. pilori enfeksiyonlarının tedavisinde bazı farklı dozajlar uygular. Genellikle iki antibiyotik ve proton pompası inhibitörlerinin birleşimi sık olarak kullanılır. Bazen ise bizmut karışıma eklenir. Antibiyotikler bakterilerin yok edilmesine yardımcı olur. Proton pompa inhibitörleri ağrı ve mide bulantısını hafifletir, iltihaplanmaları iyileştirir ve antibiyotiklerin etkisini arttırır.    

Doktorunuz, H. pilori bakterilerinin yok olduğundan emin olmak için tedaviden sonra size tekrar bazı testler uygulayabilir. 

Yaşam Tarzı

Hayat tarzı ve ev tedavileri

Sindirim problemleri, kontrol altına alabileceğiniz yaşam tarzı seçenekleri gibi birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Doktorlar genellikle sindirim sisteminizin sağlığı için şunları önerir: 

• Düzenli beslenme alışkanlığı edinin. Yediğiniz gıdalar kadar, gıdaları nasıl yediğiniz de önemlidir. Düzenli öğünler yiyin ve her öğünde ölçülü porsiyonlar tüketin. Yemek yerken rahatlayın. 
• Sağlıklı kiloda kalın. Sindirim problemleri kilonuz ne olursa olsun ortaya çıkabilir. Buna karşın mide ekşimesi, karında şişlik ve kabızlık kilolu kişilerde daha yaygın olarak görülür. Sağlıklı kiloyu korumak genellikle belirtilerin engellenmesine veya azaltılmasına yardımcı olur.  
• Egzersiz yapın. Nefes alışlarınızı ve kalp atışlarınızı düzenleyen aerobik egzersizleri bağırsak kaslarını uyarır ve yiyecek atıklarının bağırsaklarınızdan daha çabuk temizlenmesine yardımcı olur. Haftanın çoğu günü 30 dakika aerobik hareketleri yapmayı hedefleyin. Egzersiz programına başlamadan önce doktorunuza danışın.   
• Stresi kontrol altına alın. Stres kalp krizi ve inme riskini arttırır, bağışıklık sisteminizi güçsüzleştirir ve cilt problemlerini tetikler veya kötüleştirebilir. Stres ayrıca midede asit üretimini arttırır ve sindirimi yavaşlatır. Stres, birçok kişi için kaçınılmaz olduğundan, etkili bir şekilde baş etmenin formülü bulunmalıdır. Besin değerleri açısından zengin bir beslenme programı, yeterli dinlenme, düzenli egzersiz ve sağlıklı rahatlama yöntemleri stresinizin azaltılmasını kolaylaştırır. Rahatlama ile ilgili sorunlarınız varsa, ilaç tedavisi uygulayabilir veya yoga veya tai ci (içsel Çin savaş sanatı) yapabilirsiniz. Bu disiplinler odaklanmanıza, endişelerinizden ve fiziksel stresten kurtulmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, tedavi edici masajlar gerilen kasları gevşetir ve yıpranan sinirleri onarır.

Önleme

Önleme

H. pilori enfeksiyonlarını her zaman önleyemeseniz bile, aşağıdaki öneriler mide iltihabı riskini azaltmaya yardımcı olabilir: 

• Yediklerinize dikkat edin. Hazımsızlık sorununuz varsa, mide asidinin etkisini azaltmaya yardımcı olmak için, daha sık ve ufak öğünler yiyin. Ayrıca, baharatlı, asidik, kızartılmış veya yağlı gıdalar gibi midenizi tahriş edecek gıdalardan uzak durun. Batacağınız adımlar, gözlemlediğiniz belirtileri azaltabilir; fakat mide iltihabını engellemez. 
• Alkol tüketimini sınırlayın veya alkolden kaçının. Aşırı alkol tüketimi, midedeki mukus astarını tahriş edebilir ve yıpratabilir. Bu da midede iltihaplanmaya ve kanamalara neden olur.
• Sigara içmeyin. Sigara midedeki koruyucu astarı yıpratır ve midenizi gastrit ve ülsere karşı daha duyarlı hale getirir. Sigara aynı zamanda mide asidini arttırır, midenin iyileşme sürecini geciktirir ve mide kanseri riskini arttırabilir. Sigarayı bırakmak özellikle yıllardır sigara içiyorsanız kolay değildir. Sigarayı bırakma yöntemleriyle ilişkili olarak doktorunuzla görüşün.   
• Ağrı kesicinizi değiştirin. Mümkün ise aspirin, ibuprofen ve naproxen gibi steroid içermeyen iltihap sökücülerden uzak durun. Reçetesiz ilaçlar mide iltihabına neden olabilirler veya var olan mide iltihabı vakalarını tahriş edebilirler.  
• Doktorunuzun önerilerine uyun. Doktorunuz, mide iltihabının tekrar oluşumunu engellemek için reçetesiz antasit veya asit önleyiciler almanızı önerebilir.