• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Mücadele
• Önleme

Nedir

Polikistik böbrek hastalığı, kist kümelerinin, öncelikli olarak böbreklerde meydana geldiği bir hastalıktır. Kistler kansere yol açmayan, su benzeri bir sıvı içeren yuvarlak keseciklerdir. Genellikle böbrekler en şiddetli şekilde etkilenen organlar olmasına rağmen, polikistik böbrek hastalığı yalnızca böbreklerle sınırlı kalmaz. Hastalık, vücudun başka bir yerinde de kistlerin oluşmasına yol açabilir. Polikistik böbrek hastalığı bulunan kişiler için en büyük risk yüksek tansiyon meydana gelmesiyken, başka bir yaygın sorunsa böbrek yetmezliğidir. Polikistik böbrek hastalığının şiddeti büyük değişiklikler gösterir ve bazı komplikasyonları önlemek mümkündür. Düzenli muayene, yüksek tansiyon gibi komplikasyonlardan kaynaklanan böbrek hasarını azaltmak üzere tedaviye yönlendirebilir.

Belirtileri

Belirtiler

Polikistik böbrek hastalığının belirtileri arasında şunlar var:

• Yüksek tansiyon
• Böbrek büyümesine bağlı sırt veya yan ağrısı
• Baş ağrısı
• Karın büyümesi
• İdrarda kan
• Sık idrara çıkma
• Böbrek taşları
• Böbrek yetmezliği
• İdrar yolu veya böbrek enfeksiyonları

Doktora ne zaman başvurmalısınız? Bazı kişilerde herhangi bir belirti veya işaret olmadan ve kişinin hasta olduğu bilinmeden, yıllar boyunca polikistik böbrek hastalığı bulunabilir. Yüksek tansiyon, karın büyümesi, idrarda kan, sırt veya yan ağrısı ya da böbrek taşları gibi polikistik böbrek hastalığı belirti ve işaretlerinin bazılarını gösterdiğiniz takdirde, bunların nedenini tespit etmek üzere doktorunuza başvurun. Birinci derece bir akrabanızda; ebeveyn, kardeş veya çocukta polikistik böbrek hastalığı varsa, bu hastalık için taramadan geçmenin artılarını ve eksilerini tartışmak üzere doktorunuza başvurun.

Sebepleri

Sebepler

Kistler, kansere yol açmayan (iyi huylu), su benzeri bir sıvı içeren yuvarlak keseciklerdir. Bunlar, değişik boyutlarda olur ve sıvı topladıkça aşırı büyüyebilir. Birçok kist içeren bir böbreğin ağırlığı 13,5 kilogram kadar olabilir. Anormal genler polikistik böbrek hastalığına yol açar ve genetik kusurlar hastalığın ailelerde kalıtımsal olduğu anlamına gelir. Farklı genetik kusurların yol açtığı iki tür polikistik böbrek hastalığı mevcuttur:

• Otozomal baskın polikistik böbrek hastalığı. Bu hastalığın işaret ve belirtileri genellikle 30 ila 40 yaşlarında meydana gelir. Geçmişte, bu hastalık yetişkin polikistik böbrek hastalığı olarak adlandırılırdı ama çocuklarda da meydana gelebilir. Hastalığın çocuklara geçmesi için, yalnızca bir ebeveynde bulunması yeterlidir. Bir ebeveynde görüldüğü takdirde, her bir çocuğun hastalığa yakalanma ihtimali yüzde ellidir. Hastalığın bu türü, polikistik böbrek hastalığı vakalarının yaklaşık yüzde doksanına karşılık gelir.
• Otozomal resesif polikistik böbrek hastalığı. Bu hastalık, otozomal baskın polikistik böbrek hastalığından çok daha nadir görülür. İşaretler ve belirtiler genellikle doğumdan kısa bir süre sonra ortaya çıkar. Bazen belirtiler çocukluğun ileri zamanlarına veya ergenliğe kadar görülmez. Hastalığın bu türünün çocuklara geçmesi için her iki ebeveynde de bulunması gerekir. Bu hastalığın genleri her iki ebeveynde de varsa, her bir çocuğun hastalığa yakalanma ihtimali yüzde yirmi beştir.

Araştırmacılar şu ana kadar otozomal baskın polikistik böbrek hastalığıyla bağlantılı iki gen ve otozomal resesif polikistik böbrek hastalığıyla bağlantılı bir gen tespit etmişlerdir. Bazı vakalarda otozomal baskın polikistik böbrek hastalığı bulunan birinin aile geçmişinde hastalık bulunmayabilir. Bununla beraber, etkilenen kişinin ailesinden birinin hastalığı taşımakla birlikte, başka sebeplerden dolayı ölümünden önce işaretler veya belirtiler göstermemesi mümkündür. Aile geçmişinde hastalık bulunmayan vakaların küçük bir yüzdesinde otozomal baskın polikistik böbrek hastalığı, spontan bir gen mutasyonundan kaynaklanır.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Polikistik böbrek hastalığıyla ilişkili bir dizi komplikasyon arasında şunlar var:

• Yüksek tansiyon. Yükselen tansiyon, polikistik böbrek hastalığının yaygın bir komplikasyonudur. Yüksek tansiyon tedavi edilmediğinde, böbreklerinize daha fazla zarar verebilir, kalp hastalığı ve felç riskinizi artırabilir.
• Böbrek fonksiyonu kaybı. Böbrek fonksiyonunun ilerleyici kaybı, polikistik böbrek hastalığının en ciddi komplikasyonlarından biridir. Hastalığa sahip kişilerin neredeyse yarısı 60 yaş itibarıyla böbrek yetmezliği çeker, 70 yaş itibarıyla yüzde yetmiş beş kadarında böbrek yetmezliği görülür. Yüksek tansiyonunuz ya da idrarınızda kan veya protein varsa böbrek yetmezliği riskiniz daha yüksektir.

Polikistik böbrek hastalığı, böbreklerin kandaki atıkları ortadan kaldırma, vücudun sıvı ve kimyasal dengesini koruma becerisini zamanla kaybetmesine yol açar. Kistler büyüdükçe basınç oluşturur ve böbreklerin normal, etkilenmeyen bölgelerinde yaralanmayı artırır. Bu etkiler yüksek tansiyona yol açar ve böbreklerin atıkların toksik seviyelere ulaşacak kadar birikmesini önleme becerisini engeller. Hastalık kötüleştikçe, son dönem böbrek yetmezliğine yol açabilir. Son dönem böbrek yetmezliği görüldüğünde, ömrünüzü uzatmak üzere sürekli böbrek diyalizine veya böbrek nakline ihtiyacınız olacaktır.

• Hamilelik komplikasyonları. Polikistik böbrek hastalığı bulunan birçok kadında hamilelik başarılı geçer ama bazı vakalarda, hayati tehlike oluşturan preeklampsi adlı bir hastalık görülebilir. Hamile kalmadan önce yüksek tansiyonu olan kadınlar en yüksek risk grubundadır.
• Karaciğerde kist büyümesi. Polikistik böbrek hastalığı olan birinde karaciğer kistleri meydana gelme olasılığı yaşla birlikte artar. Hem erkeklerde hem de kadınlarda kist gelişimi görülmesine rağmen, genellikle kadınlarda daha büyük kistler gelişir. Dişilik hormonları kist büyümesine katkıda bulunabilir.
• Beyinde anevrizma gelişimi. Beyindeki bir arterin lokal büyümesi, yırtılması halinde kanamaya yol açabilir. Polikistik böbrek hastalığı bulunan kişilerde, özellikle 50 yaşından önce bu hastalığa yakalananlarda, anevrizma riski daha yüksektir. Aile geçmişinde anevrizma varsa ya da kontrolsüz yüksek tansiyon söz konusuysa risk daha yüksektir.
• Kalp kapakçığı bozuklukları. Polikistik böbrek hastalığı olan yetişkinlerin neredeyse dörtte birinde mitral kapak prolapsusu meydana gelir. Bu durumda kapakçık düzgün kapanmaz ve kanın geri akışına olanak sağlar.
• Kolon sorunları. Polikistik böbrek hastalığı olan kişilerde, kolon duvarında fıtıklar ve torbalar ya da kesecikler (divertiküloz) meydana gelebilir.
• Kronik ağrı. Polikistik böbrek hastalığı olan kişilerde ağrı yaygın bir belirtidir. Genellikle yanda veya sırtta görülür. Ağrı aynı zamanda idrar yolu enfeksiyonu veya böbrek taşıyla ilişkili olabilir.

Muayenesi

Muayeneye Hazırlanma

Öncelikle aile hekiminize veya başka bir doktora danışarak başlamanız muhtemeldir. Bununla beraber, daha sonra böbrek sağlığı konusunda uzman bir doktora (nefrolog) yönlendirilebilirsiniz. Muayeneler kısa olabileceğinden ve konuşulacak konular kapsamlı olduğundan, muayeneye hazırlıklı gitmek iyi bir fikirdir. Muayenenize hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler ve doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz şunlar: Yapabilecekleriniz

• Randevu alma nedeninizle ilgisiz görünebilenler de dahil olmak üzere, gördüğünüz herhangi bir belirtiyi yazın.
• Kullandığınız tüm ilaçların, vitaminlerin ve takviyelerin bir listesini yapın.
• Bir aile ferdinizden veya arkadaşınızdan sizinle beraber gelmesini isteyin.
• Doktorunuza soracağınız soruları yazın.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman sınırlıdır, dolayısıyla önceden bir soru listesi hazırlamanız, beraber geçireceğiniz zamanı en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olacaktır. Zamanın yetmemesi ihtimaline karşı, sorularınızı önem sırasına göre listeleyin. Polikistik böbrek hastalığı için doktorunuza soracağınız bazı temel sorular şunlar:

• Belirtilerimin en muhtemel nedeni nedir?
• Belirtilerimin başka olası nedenleri var mı?
• Ne tür testlere ihtiyacım var? Bu testler herhangi bir özel hazırlık gerektiriyor mu?
• Bu durum geçici mi yoksa uzun süreli mi?
• Hangi tedaviler mevcut ve hangisini önerirsiniz?
• Tedavinin ne tür yan etkileri olmasını bekleyebilirim?
• Başka hastalıklarım var. Bunları en iyi şekilde nasıl kontrol edebilirim?
• Herhangi bir beslenme sınırlamasına uymam gerekiyor mu? Peki, faaliyet sınırlaması söz konusu mu?
• Yazdığınız ilacın reçetesiz bir alternatifi var mı?
• Tansiyonum için uygun seviye nedir? Düşürmeye yardımcı olmak için ne yapabilirim?
• Böbrek kistlerinin yanı sıra hangi komplikasyonları gösterebilirim?
• Eve götürebileceğim herhangi bir broşür veya başka basılı malzeme var mı? Hangi web sitelerini ziyaret etmemi önerirsiniz?

Doktorunuza sormaya hazırlandığınız sorulara ilaveten, randevunuz esnasında bir şeyi anlamadığınız takdirde soru sormaktan çekinmeyin. Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

1. Doktorunuzun size bir dizi soru sorması muhtemel. Bunlara yanıt vermeye hazır olmanız, daha fazla zaman harcamak istediğiniz hususların üzerinde durmak için zaman kazandırabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:  

• Belirtileri ilk kez ne zaman gördünüz?
• Belirtiler sürekli mi yoksa bazen mi görülüyor?
• Herhangi bir şey belirtilerinizi iyileştiriyor ya da kötüleştiriyor mu?
• Ailenizde herhangi birinin geçmişinde polikistik böbrek hastalığı veya başka böbrek hastalığı var mı?
• Ortalama tansiyon değerlerinizi biliyor musunuz?
• Böbrek fonksiyonunuz ölçüldü mü?

Testleri

Testler ve Teşhis

Kistlerin boyutuyla sayısını belirlemek ve sağlıklı böbrek dokusunun miktarını değerlendirmek üzere çeşitli teşhis yöntemleri bulunur.

• Ultrason muayenesi. Bu yaygın teşhis yönteminde, dönüştürücü adlı çubuk benzeri bir cihaz vücut üzerine konulur. Ultrason, radar gibi, dönüştürücüye geri yansıtılan, duyulması mümkün olmayan ses dalgaları yayar. Bir bilgisayar, yansıtılan bu ses dalgalarını böbreklerin hareketli görüntülerine dönüştürür.
• Bilgisayarlı tomografi (CT) taraması. Hareket edebilen bir masaya uzanarak vücuttan çok ince X ışınları geçiren, çember şeklinde bir cihaza sokulursunuz. Doktorunuz böbreklerinizin çapraz kesit görüntülerini görebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması. Büyük bir silindirin içerisinde uzanırken, manyetik alanlar ve radyo dalgaları böbreklerinizin çapraz kesit görüntülerini oluşturur.
• Genetik test. Gen bağlantısı analizi sizin ve polikistik böbrek hastalığı bulunan ya da bulunmayan en az üç aile ferdinizin özel kan testlerini kapsar. Daha sonra kan testlerinizin sonuçları aile fertlerinizin testlerinin sonuçlarıyla karşılaştırılır. Ultrason ve diğer görüntüleme testleri genellikle ayırıcı tanıyla sonuçlandığından, bu test yalnızca genç bir aile ferdi böbrek bağışlamayı düşündüğünde ve görüntüleme testlerinin sonuçları kesin olmadığında kullanılır.

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar

Polikistik böbrek hastalığının tedavisi, aşağıda yer alan işaretler, belirtiler ve komplikasyonlarla ilgilenmeyi kapsar:

• Yüksek tansiyon. Yüksek tansiyonun kontrol altına alınması, hastalığın ilerlemesini geciktirerek böbrek hasarını yavaşlatır. Düşük sodyum ve düşük yağ içeren, orta derecede protein ve kalori içeriği bulunan bir diyeti, sigarayı bırakmayla, egzersizi artırmayla ve stresi azaltmayla birleştirmek, yüksek tansiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
• Ancak yüksek tansiyonu kontrol altına almak üzere genellikle ilaca ihtiyaç duyulur. Polikistik böbrek hastalığı bulunan kişilerde yüksek tansiyonu kontrol altına almak üzere anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri adlı ilaçlar kullanılabilir. Bununla beraber, tansiyonun iyi bir şekilde kontrol altına alınması için birden fazla ilaç gerekli olabilir.
• Ağrı. Genellikle sırtta veya yanlarda bulunan kronik ağrı, polikistik böbrek sendromunun yaygın bir belirtisidir. Ağrı genellikle hafiftir ve asetaminofen içeren reçetesiz ilaçlarla kontrol altına alabilirsiniz. Ancak bazı kişilerde ağrı daha şiddetli ve süreklidir. Nadir görülen durumlarda, kistlerin basınca ve ağrıya yol açacak kadar büyük olması halinde, doktorunuz kistleri almak üzere ameliyat önerebilir.

• Kist komplikasyonları. Nadiren, böbrek kistleri şiddetli ağrıya yol açtığında ya da diğer organları veya kan damarlarını tıkadığında kistleri boşaltmak üzere ameliyat olmanız gerekebilir.
• Mesane veya böbrek enfeksiyonları. Böbrek hasarını engellemek üzere enfeksiyonların derhal antibiyotikle tedavi edilmesi gerekebilir.
• İdrarda kan. İdrarda kan gördüğünüzde, idrarı seyreltmek üzere bol miktarda sıvı almanız gerekir. Seyreltme, idrar yolunuzu tıkayabilecek pıhtıların oluşmasını engelleyebilir. Yatak istirahati de kanamayı azaltabilir.
• Böbrek yetmezliği. Böbrekleriniz atıkları ve fazladan sıvıları kanınızdan ayırma becerilerini kaybederse, diyalize veya böbrek nakline ihtiyacınız olacaktır.
• Karaciğer kistleri. Karaciğer kistlerinin ameliyat harici kontrolü, hormon yenileme tedavisinden kaçınmayı içerir. Nadiren, diğer seçenekler arasında, çok sayıda olmamaları halinde semptomatik kistlerin boşaltılması, karaciğerin kısmen alınması veya karaciğer nakli yer alır.
• Anevrizmalar. Polikistik böbrek hastalığınız ve aile geçmişinizde intrakranyal anevrizma yırtılması varsa, doktorunuz intrakranyal anevrizmalara karşı düzenli tarama yapılmasını önerebilir. Bir anevrizmaya rastlanırsa, boyutuna bağlı olarak, kanama riskini azaltmak üzere anevrizmaya cerrahi bir klips takılması tercih edilebilir. Küçük anevrizmaların cerrahi olmayan tedavisi, yüksek tansiyonun ve yüksek kolesterolün kontrol altına alınmasıyla sigaranın bırakılmasını kapsayabilir.

Mücadele

Başa Çıkma ve Destek

Diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi, polikistik böbrek hastalığından mustarip olmak da çaresiz veya yardıma muhtaç hissetmenize neden olabilir. Ancak hastalığınızla tek başınıza uğraşmak zorunda değilsiniz. Kronik bir hastalıkla başa çıkmak için arkadaşların ve ailenin desteğini almak önemlidir. Bunlara ilaveten; bir danışman, psikolog, psikiyatr veya din adamı yardımcı olabilir.

Önleme

Önlem

Polikistik böbrek hastalığınız varsa ve çocuk sahibi olmayı düşünüyorsanız, bir genetik danışmanı, hastalığın çocuklarınıza geçme riskini değerlendirmenize yardımcı olabilir. Böbreklerinizi mümkün olduğu kadar sağlıklı tutmanız, bu hastalığın komplikasyonlarından bazılarını önleyebilir. Böbreklerinizi koruyabileceğiniz en önemli yöntemlerden biri, tansiyonunuzu kontrol altında tutmaktır. Buna yönelik bazı ipuçları şunlardır:

• Doktorunuzun yazdığı herhangi bir tansiyon ilacını belirtilen şekilde kullanın.
• Düşük tuz ve düşük yağ içeren, bol meyve, sebze ve tam tahıl içeriğine sahip bir diyet yapın.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Sizin için doğru kiloyu doktorunuza sorun.
• Sigara kullanıyorsanız bırakın.
• Düzenli egzersiz yapın. Haftanın çoğunda en az 30 dakika boyunca orta dereceli fiziksel faaliyette bulunmayı hedefleyin.
• Stres seviyelerinizi kontrol altında tutmaya çalışın.