Nedir

Nedir?

Seboreik dermatit, çoğunlukla kafa derisini etkileyen ve deride pullanma, kaşıntı, kızarıklık ve inatçı kepeğe neden olan yaygın bir deri hastalığıdır. Bebeklerde, kafa derisinin seboreik dermatiti konak ya da beşik kepi olarak bilinir. Seboreik dermatit, yüz, üst göğüs, sırt ve yağ (sebase) bezlerinin yoğun olduğu diğer vücut alanlarını da etkileyebilir.

Seboreik dermatit genel sağlığınızı etkilemez, ama rahatsız edici olabilir ve vücudunuzun görünür bölümlerinde oluştuğunda utanca neden olabilir. Bulaşıcı olmamakla birlikte, yetersiz kişisel hijyenin de bir işareti değildir. Seboreik dermatit, tekrarlama eğilimindedir ama alevlenme belirti ve bulgularını tanıyarak, kişisel bakım önlemleriyle reçetesiz ilaçları bir arada kullanarak durumu yönetmek mümkün olabilir.

Belirtiler

Belirtiler

Yaygın seboreik dermatit belirti ve bulguları şunlardır:

  • Deri iltihabı (kızarıklık)
  • Kafa derisi üzerinde yamalı pullanma veya kalın kabuklanma
  • Kafa derisi veya saç, kaş, sakal veya bıyıkta sarı ya da beyaz kepek
  • Göğüs, koltukaltı, uylukların karın ile buluştuğu alan (kasık) ya da erkek skrotumu da dahil vücudun diğer alanlarında, pul pul dökülen beyaz veya sarı kepeklerle kaplı kırmızı, yağlı cilt.
  • Kaşıntı ya da ağrı

 

Seboreik dermatit, en sık saçlı deriyi etkiler; fakat deri kıvrımları arasında ve yağ bezleri fazla olan cilt üzerinde de oluşabilir. Kaş üstünde ve arasında, burun ve kulakların arkasında, göğüs kemiği üzerinde, kasık bölgesinde ve bazen de koltukaltında gelişebilir. Çoğu insanda, bu kronik bir durumdur. Büyük olasılıkla dönüşümlü olarak belirti ve bulgularınızın iyileştiği ve daha da kötüye gittiği zamanlardan oluşan dönemler yaşarsınız.

Bebeklerde, kafa derisinin seboreik dermatiti konak ya da beşik kepi olarak bilinir. Yamalar, kalın, sarı, kabuklu veya yağlı olabilir. Beşik kepi olan bebeklerde yüz ve bebek bezi alanı da etkilenebilir. Bebeklerin çoğunda, seboreik dermatit 1 yaşına kadar kendiliğinden ortadan kalkar.

Ne zaman doktora gidilmeli?

Aşağıdaki durumlarda doktorunuzu görün:

  • Uykusuz kalacak ya da günlük işlerinizi aksatacak kadar rahatsızsanız
  • Durumunuz utanç ve kaygıya neden oluyorsa
  • Cildinizde enfeksiyon olduğundan şüpheleniyorsanız
  • Kişisel bakım önlemlerini denemiş ancak netice alamamışsanız 

Sebepler

Sebepler

Doktorlar seboreik dermatitin nedenini henüz bilmiyor. Ama rol oynayabilecek faktörler şunlardır:

  • Malassezia denilen bir maya mantarı (mantar). Bu mantar, cildinizin yağ salgısında (sebum) bazı bakterilerle birlikte büyüyen, normal mikroskobik yaşam formlarından biridir. Ketokonazol gibi mantar önleyici bir ajan içeren kremler, köpükler veya losyonlar, bu mayanın duruma katkı sağlayan bir faktör olduğu görüşünü destekleyerek, çoğu zaman alevlenmeleri azaltmaya yardımcı olur. Ama seboreik dermatitin kendisi bir enfeksiyon olarak kabul edilmez ve bulaşıcı değildir.
  • Mevsim değişikliği. Epizotlar genellikle kış aylarında daha kötüdür.
  • Nörolojik rahatsızlıklar. Seboreik dermatit Parkinson hastalığı ve diğer bazı nörolojik bozuklukları olan insanlarda daha sık ortaya çıkabilir.
  • Stres ve yorgunluk. Stresli yaşam olayları ve koşullar henüz anlaşılmamış mekanizmalar yoluyla bir epizodu tetikleyebilir ya da kötüleştirebilir. Nörolojik bozukluklar ve stresin rolü sinir sistemi üzerindeki etkileri yoluyla ilgili olabilir.
  • HIV/AIDS. Seboreik dermatit HIV/AIDS olan kişilerde daha sık görülebilir ve bu kişilerde durum daha şiddetli olma eğilimindedir.

Muayene

Muayene

Muhtemelen önce birinci basamak hekiminizi ziyaret edersiniz. Doktorunuz sizi cilt bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir doktora (dermatolog) sevk edebilir.

İşte size randevu için hazır olmanıza ve doktorunuzdan ne bekleyebileceğinizi bilmenize yardımcı olacak bazı bilgiler.

Ne yapabilirsiniz?

  • Seboreik dermatit için randevu almanızla ilgisiz görünenler de dahil, yaşadığınız bütün belirtileri yazın.
  • Büyük bir stres ya da yakın zamandaki yaşam değişiklikleri de dahil, önemli kişisel bilgilerinizi yazın.
  • Vitaminler ve takviyeler de dahil, aldığınız bütün ilaçların bir listesini yapın.
  • Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazın.

 

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman kısıtlıdır, bu nedenle sorularınızın bir listesini yapmak beraber geçireceğiniz vakti en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olabilir. Seboreik dermatit hakkında sormak isteyebileceğiniz bazı temel sorular şunlar olabilir:

  • Belirtilerimin en olası nedeni nedir?
  • Hangi tedavi yöntemleri mevcuttur ve hangilerini tavsiye edersiniz?
  • Tedavinin herhangi bir yan etkisi var mı?
  • Bu durumu ortadan kaldırmak için tedavi ne kadar sürer?
  • Tedavinin tekrarlanması gerekir mi, eğer öyleyse ne sıklıkta tekrarlanmalıdır?
  • Bana yazdığınız ilaçların genel bir alternatifi var mı?
  • Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya çıktı var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

 

Doktorunuza sormak için hazırladığınız bu soruların yanı sıra, randevu sırasında anlamadığınız herhangi bir şey olursa, sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan neler bekleyebilirsiniz

Doktorunuz da muhtemelen size bir dizi soru soracaktır. Bunları cevaplamaya hazır olmanız, üzerine daha fazla zaman harcamak istediğiniz herhangi bir hususa vakit kalmasını sağlayabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:

  • Belirtileri ilk olarak ne zaman fark ettiniz?
  • Bu belirtileri ilk defa mı gelişti yoksa daha önce de yaşadınız mı?
  • Belirtileriniz ne kadar şiddetli? Belirtileriniz hemen her zaman aynı mı ya da daha kötüleşiyor mu yoksa bazen daha iyi mi?
  • Evde tedavi yöntemlerden herhangi birini denediniz mi? Herhangi bir krem, jel veya şampuan denediniz mi?
  • Bu tedavileri ne sıklıkla kullanıyorsunuz?
  • Herhangi bir şey yardımcı oluyor görünüyor mu?
  • Belirtileri daha da kötüleştiriyormuş gibi görünen herhangi bir şey var mı?

Bu esnada ne yapabilirsiniz

Reçetesiz bir mantar önleyici ya da kaşıntı giderici krem kullanmak yararlı olabilir. Kafa deriniz etkilenmişse, reçetesiz bir mantar önleyici şampuan, belirtileri hafifletebilir. Cildinizi tahriş etmeniz ya da kaşıyarak tırnağınızla çizmeniz enfeksiyon riskini artıracağı için, etkilenen alanı kaşımamaya ya da kabuklanmaları koparmamaya veya soymamaya çalışın.

Testler

Testler

Doktorlar genellikle kapsamlı bir tıbbi geçmiş alarak, belirtileriniz hakkında anlattıklarınızı dikkatle dinleyerek ve sizi rahatsız eden deri alanlarını inceleyerek seboreik dermatiti teşhis eder.

Tanı aşağıdaki adımları içerir:

  • Tıbbi geçmiş. Doktorunuz belirtileriniz, kullandığınız bütün reçeteli ve reçetesiz ilaçlar ve diğer sağlık durumlarınız hakkında bilgi alır.
  • Fiziksel muayene. Doktorunuz, kafa derinizi ve belirtilerinizin görüldüğü yüz veya diğer vücut alanlarını inceler.
  • Cilt biyopsisi. Doktorunuz cildinizdeki hücreleri kazıyabilir ve bunları mikroskop altında inceleyebilir ya da laboratuarda daha detaylı bir analiz için bir deri numunesi (biyopsi) alabilir. Bu testler tanıyı doğrulamak ve diğer cilt hastalıklarını elemeye yardımcı olabilir.

Seboreik dermatite benzer bazı belirtileri olan durumlar şunlardır:

  • Psöriyaz (sedef hastalığı) Bu bozukluk da pullanma ve kepekle kaplı kızarık deriye neden olur. Pullanmalar daha gümüşi renkte görünebilir ve genellikle kafa derinizin saç çizgisinin ötesine yayılma eğilimindedir. Yamalar birkaç nokta biçimindeki pullanmadan, vücudun geniş alanlarını kapsayan büyük döküntülere kadar değişiklik gösterebilir. Vücudunuzun etkilenen bölümleri tipik seboreik dermatit modelinden farklı olabilir. Seboreik dermatit gibi, sedef hastalığı da kepeğe neden olabilir.
  • Atopik dermatit (egzama). Bu deri reaksiyonu ciltte kaşıntıya ve iltihaba neden olur. Bu genellikle dirsek, diz ve sırt ya da boynun ön kıvrımlarında oluşur. Birkaç yıl kadar bile sürebilen, dönemsel olarak alevlenme ve daha sonra yatışma eğilimi vardır.
  • Kafa derisinde ringworm (halka mantar) (tinea capitis). Bu mantar enfeksiyonu çoğunlukla küçük çocuklarla okul çağındaki çocuklarda yaygındır. Bu, kafa derisi üzerinde kırmızı, kaşıntılı, kel görünen yamalara neden olur. Saçkıran olarak da bilinir.

Tedavi

Tedavi

Seboreik dermatit kronik olma eğilimindedir ve genellikle bunu kalıcı olarak durduran bir strateji yoktur. Ancak, evde deneyebilecekleriniz de dahil, tedaviler alevlenme esnasında belirti ve bulgularınızı kontrol edebilir. Sizin için en iyi yaklaşım, cildinizin tipine, durumun ciddiyetine ve belirtilerin kafa derinizi veya vücudun diğer alanlarını etkileyip etkilemediğine bağlıdır.

Etkilenen vücut bölgelerine uygulayacağınız kremler, losyonlar ve medikal şampuanlar tedavinin dayanak noktasıdır. Çok şiddetli durumlarda, doktorlar tüm vücuda etki eden ağızdan alınan ilaçlar önerebilir. Birkaç türde aktif madde içeren ürünler mevcuttur. Bazı preparatlar birden fazla kategoride aktif madde içerir.

Mantar önleyici ajanlar

Bu ajanlar, vücudunuzun etkilenen bölgelerinde Malassezia maya mantarı sayısını azaltarak işe yarıyor görünmektedir. Yaygın seboreik dermatit tedavisinde kullanılan mantar önleyici ajanlar şunlardır:

  • Ketokonazol şampuanlar, köpükler, jeller ve kremler biçiminde bulunur. Reçetesiz ürünlerde %1, reçeteli ürünlerdeyse %2 yoğunlukta ketokonazol mevcuttur. Bazı çalışmalar %2 oranında daha etkili olabileceğini göstermektedir. Ketokonazol, insanların küçük bir yüzdesinde kaşıntı, yanma ve tahrişe neden olabilir.
  • Sislopiroks reçeteyle satılan şampuan ve cilt bakım ürünlerinde bulunur. İnsanların küçük bir yüzdesinde kaşıntı, yanma ve tahrişe neden olabilir.
  • Terbinafin bazen şiddetli atakları tedavi için tablet şeklinde reçete edilir ancak etkinliği üzerine çalışmalar sınırlıdır. Çoğu doktor, seboreik dermatit için mantar önleyici ajanların reçete edilmesi konusunda ihtiyatlı davranır çünkü bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir ve seboreik dermatit, kronik bir durum olma eğilimindedir. Terbinafinin yan etkileri arasında şiddetli alerjik reaksiyonlar ve karaciğer sorunları yer alır.

Kortikosteroidler

Bu ajanlar iltihabı, kaşıntıyı ve rahatsızlığı azaltarak belirtilerin yatışmasına yardımcı olur. Vücudunuzun büyük alanları üzerinde uzun süreli kullanımda önemli yan etkilere neden olabileceği için, genellikle kısa vadeli, arada bir kullanım için tavsiye edilir. Bunlar arasında deri hasarı ve aşırı tüylenme gibi lokal etkiler ve enfeksiyona yatkınlık, yüksek kan şekeri ve bazı hormonların baskılanması gibi tüm vücudu etkileyen yan etkiler yer alır.

Kortikosteroide örnekler şunlardır:

  • Hidrokortizon, kafa derisi dışındaki vücut bölgelerine uygulanabilen %1 yoğunluktaki vücut kremleri reçetesiz olarak kullanılabilir. Daha yüksek etkideki kremler reçeteyle kullanılabilir.
  • Desonid saçlı deri ve vücudun diğer alanlarında uygulama için, jel ya da merhem olarak reçeteyle kullanılabilir.
  • Betametazon da kafa derisi ve vücudun diğer kısımlarına kullanım için reçeteli bir krem ya da losyon olarak bulunur. Bu güçlü bir steroid kategorisidir ve kullanım süresi genellikle bir seferde birkaç haftayla sınırlıdır.

Kalsinörin inhibitörleri

Bu reçeteli kremler bağışıklık sisteminizin aktivitesini düşüren, tüm vücudu etkileyen ilaçlarlardan elde edilir. Araştırma ve klinik deneyimler, mantar önleyici ve kortikosteroid kremlerle losyonlar kadar etkili olduğunu göstermiştir. Tüm vücudu etkileyen ilaçlara daha geniş alanda maruz kalınması cilt kanseri veya lenfoma riskini artırabileceğinden, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) bu kremlerin ancak diğer tedaviler yardımcı olmadığında ya da hasta diğer tedavileri tolere edemediğinde kullanılmasını önerir. FDA aynı zamanda bu ilaçların uzun süreli kullanılmamasını tavsiye eder.

Kalsinörin inhibitörleri şunlardır:

  • Takrolimus
  • Pimekrolimus

Diğer şampuan bileşenleri

Bazı şampuanlardaki ilave aktif maddeler şunlardır:

  • Selenyum sülfit reçeteyle kullanılabilir ürünlerde bulunur. Selenyum sülfit kullanan bazı kişiler kafa derisinde tahriş ya da saç renginde açılma yaşarlar.
  • Çinko piritiyon reçetesiz ürünlerde bulunabilir. Tahrişe neden olabilir.
  • Kömür katranı bazı üreticiler tarafından sunulan ürünlerin aktif maddesidir.
  • Salisilik asit kafa derisindeki pullanmayı gevşeten hafif bir bileşimdir.

Seboreik dermatit tedavilerini kullanırken paket etiketlerindeki yönlendirmelere ya da doktorunuzun reçetesindeki talimatlara kesin biçimde uymanız çok önemlidir. Bir şampuan türü, bir süre işe yarayıp daha sonra etkinliğini kaybetmeye başlayabilir, bu durumda iki türü değişimli olarak kullanmayı deneyin. Şampuanın tam önerilen süre boyunca başınızda kalmasını sağlayın. Bu, bileşenlerin işe yaraması için zaman verir.

Birkaç hafta boyunca talimatlara uyarak şampuanlamışsanız ama hala kaşıntılı ve pul pul dökülen saç derisi şikayeti yaşıyorsanız, doktorunuzla konuşun. Bir reçeteli bir şampuan veya losyon kullanmanız gerekebilir.

Alternatif Tıp

Alternatif tıp

Malassezia mayasının seboreik dermatit üzerinde bir etmen olabilmesinin nedeni üzerine bir teori de, maya mantarının kendi yaşam sürecinin cildinizdeki yağ dengesini değiştirdiğidir.  Yatkın olan kimselerde bu bir tepkiyi tetikleyebilir. Her ne kadar ispat edilmemiş olsa da bazı bulgular, cildinizi daha yumuşak ve esnek (yumuşatıcılar) hale getiren bazı yağları uygulamanın biraz rahatlama sağlayabileceğini gösterir.

Çay ağacı yağı

Küçük bir çalışmada seboreik dermatite karşı çay ağacı yağının benzer inaktif tedaviden (plasebo) daha etkili olduğu bulunmuştur. Ama seboreik dermatit, çay ağacı yağı kullanan yalnız bir kişide ve plasebo kullanan bir kişide tamamen yok olmuştur. Bu çalışmada hiç kimse çay ağacı yağı nedeniyle yan etki yaşamamış olsa da diğer çalışmalar çay ağacı yağı kullanımının bazen alerjik reaksiyonu tetiklediğini göstermiştir. Çay ağacı yağının aynı zamanda, belirli hormonlar üzerinde vücut genelinde etkisi olabilir.

Balık yağı takviyeleri

Omega-3 yağ asitleri içeren balık yağı takviyelerinin  seboreik dermatite yardımcı olabildiğine dair bazı kanıtlar vardır. Her ne kadar günlük 3 gramakadar balık yağı alımı genellikle güvenli kabul edilse de, balık yağı "balık kokulu" geğirmelere, mide bulantısı ve ishale neden olabilir. Yüksek dozlarda, kanınızın pıhtılaşma yeteneğini yavaşlatabilir ve iç kanama riskini artırabilir.

Sağlık yönetimi stratejilerinize herhangi bir alternatif tedavi eklemeden önce doktorunuza danışmak, her zaman için iyi bir fikir olacaktır.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı

Aşağıdaki reçetesiz tedaviler ve öz-bakım ipuçları, seboreik dermatiti kontrol etmenize ve yönetmenize yardımcı olabilir.

  • Önerilen programa uyarak saçınızı bir medikal bir kepek önleyici şampuanla yıkayın. Netice alamazsanız, farklı bir aktif madde içeren başka bir şampuan deneyin.
  • Reçetesiz bir mantar önleyici krem ??kullanın. Reçetesiz ketokonazol uygulanması yararlı olabilir.
  • Etkilenen bölgeye bir kaşıntı önleyici krem ya da losyon sürün. Kısa süreli en az %1 hidrokortizon içeren reçetesiz bir hidrokortizon kremi geçici olarak kaşıntıyı yatıştırabilir.
  • Sert sabunlar ve deterjanlardan kaçının. Vücut ve kafa derinizdeki sabunu tamamen duruladığınızdan emin olun.
  • Yumuşak dokulu pamuklu giysiler giyin. Bu cildinizin etrafında havanın dolaşmasına ve tahrişi önlemeye yardımcı olur.
  • Sakal veya bıyıklarınızı tıraş edin. Seboreik dermatit, bıyık ve sakal altında daha kötü olabilir. Eğer bu sizin için de geçerliyse, tıraş olmak belirtilerinizi hafifletebilir.
  • Mümkün olduğunca kaşımaktan kaçının. Kaşıma sizi daha fazla rahatsız ederek ve enfeksiyon riskini yükselterek tahrişi artırabilir.

Beşik kepi

Beşik kepi genellikle birkaç ay içinde kendi kendine geçer. Bu esnada hafif bir bebek şampuanıyla bebeğinizin saçını günde bir kez yıkayın. Şampuanı durulamadan önce küçük, yumuşak kıllı bir fırçayla pullanmayı gevşetin.

Pullar kolay yumuşamazsa bebeğinizin kafa derisi üzerine birkaç damla mineral yağı veya zeytinyağı sürün. Yağın birkaç dakika pullanmaları yumuşatmasına izin verin, ardından fırçalayın ve her zaman yaptığınız gibi bebeğinizin saçını şampuanlayın.

Beşik kepi sürerse ya da şiddetli görünüyorsa, doktorunuz medikal bir şampuan, losyon ya da diğer tedavileri önerebilir.
İLGİLİ MAKALE

Kaşıntılı Cilt Döküntüleri