Birçoğumuz sigara ile kanser, solunum yolu sorunları ve kalp hastalıkları arasındaki ilişki hakkında bilgi sahibiyiz. Geçmişte sigara içimi ile diş ve diş eti hastalıkları arasındaki güçlü bağdan çok az bahsedilirken, son çalışmalar ve bilimsel kanıtlar sigaranın diş eti hastalıkları için de en büyük çevresel risk oluşturduğunu göstermiştir.

-       Sigara kullanımının tarihçesinden kısaca bahseder misiniz?

Tütün tarımının M.Ö. 600 yılında Amerika kıtasında başladığı ve bu tarihten itibaren 4500 yıl sonra ilk olarak Orta Amerika’daki Mayalar’ın kullandığı tapınak duvarlarındaki oymalardan anlaşılmaktadır. Tütünü sigara olarak kullanılmasına ilk defa M.Ö. 100 yıllarında Amerikan yerlilerinde rastlanmaktadır. M.S. 500-600 yıllarında da Kuzey Amerika Kızılderilileri’nin sigarayı barış çubuğu, savaş çubuğu, toplantı çubuğu gibi dini ve sosyal uygulamalarına adapte ettikleri görülmektedir. Sigara kelimesinin Maya’ların tütün yapraklarına verdikleri sik’ar isminden türediği düşünülmektedir. Tütünü 15. Yy sonu ve 16. Yy’da Amerikalı denizciler Avrupa kıtasına yetiştirmek amacı ile getirmelerinin beraberinde kullanımı yaygınlaşmıştır. Burada kullanılmasının nedeni, migrenin yanısıra 36 farklı hastalığı daha iyileştirdiği inancıdır. Hatta bununla ilgili kitaplar bile yazılmıştır. Asya’da kullanımı 17. Yy’ın sonlarına dayanmaktadır. Tütün kullanımına ilk engel, IV. Murat zamanında uygulanan yasakla başlamış ancak başarılı olunamamıştır.

-       Dünyada ve Türkiye’de sigara kullanımı ne durumdadır?

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 1.1 milyar kişinin sigara kullandığı tahmin edilmektedir. Erkeklerin %47’si, kadınların da %12’sinin sigara kullandığı hesaplanmıştır. Ülkemizde 17 milyon insanın sigara kullandığı, bu oranın erkeklerde %63’ü, kadınlarda ise %25’i olduğu bilinmektedir.

Ülkemizde sigara için yıllık 6.5 milyar dolar harcanmaktadır. Sigaranın neden olduğu 50 hastalığı tedavi ettirmenin maliyetinin 2 milyar dolar olduğu da hesaplanınca, toplamda sigara satın almak ve tedavi ettirebilmek için yılda ortalama 8.5 milyar dolar para harcanmaktadır.

-       Sigara ve genel sağlık ilişkisini açıklar mısınız?

Sigaranın hızlı yaygınlaşmasıyla birlikte sorumlu olduğu hastalıklar ve bunlara bağlı ölümler de aynı hızla artmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün  verilerine göre dünyada yılda 3 milyon kişinin ölümünden sigara sorumludur ve 2010 yılında bu sayının 10 milyona yükselmesi beklenmektedir. Artık araştırmacılar sigaranın kalp-damar hastalıkları ve kanserde önemli bir risk faktörü olduğu konusunda hemfikirdir ve bu nedenle acil çözüm bekleyen sorunlardan biri olarak tanıtılmaktadır. Sigara ayrıca düşük ağırlıklı doğumlar, pulmoner, gastrointestinal, serebrovasküler hastalıklara da neden olabilmektedir. Sigara kullanımının plastik ve rekonstruktif cerrahi, mikrocerrahi, alt ekstremite cerrahisi işlemleri sonrası yara iyileşmesinde komplikasyon yaratması için risk oluşturduğuna dair çalışmalar mevcuttur.

-       Sigara kullanımı, periodontal dokuları nasıl etkiler?

Sigara, iki yol ile periodontal dokular üzerinde yıkıcı etki yapabilir. Birincisi, lokal olarak diş eti dokuları üzerindeki irritasyonu, ikincisi ise sistemik dolaşıma katılarak polimorfonükleer lökositlerin fonksiyonlarının bozulmasına, vasküler doku ve hemodinamiğinin bozulmasına neden olmasıdır. Sigara kullanan bireylerde daha fazla alveol kemik kaybı ve daha fazla cep derinliğine rastlanmıştır. Bu durum, sigara kullanımının sistemik etkisi nedeni ile periodontal dokuları etkilediği şeklinde açıklanmaktadır.

Sigara içme ve Periodontal hastalık arasındaki ilişkideki gerçekler şöyledir:

1-      Periodontal hastalığın temel nedeni, hastalık yapan mikroorganizmalar ile konak yanıtı arasındaki ilişkinin bozulmasıdır. Sigara kullanımı da bu dengeyi olumsuz etkileyerek, konak yanıtı zayıflatmaktadır.

2-      Yapılan çalışmalarda sigara kullanımının mikrobiyal dental plak ve diş taşı oluşumu üzerinde doğrudan etkili olduğu, sigara kullananlarda anlamlı derecede diş taşı olduğu ve periodontal hastalığın daha şiddetli olduğu ve bunun da sigaranın sayısı ile doğru orantılı olduğu açıklanmıştır.

3-      Sigara içenler, içmeyenlere göre daha fazla diş eti hastalığı sorunu yaşarlar. Çalışmalara göre sigara içenlerin, içmeyenlere göre daha az dişi, daha fazla çürük dişi,%67 daha fazla diş kaybı söz konusudur.

4-      Ciddi diş eti hastalığına yakalananların sigara içen kişiler oldukları görülmektedir.

5-      Sigara içmek genç hastalar için çok zararlıdır ve ilerleyen hastalık daha komplike, daha pahalı ve daha az memnun edici olur.

6-      Sigaradaki nikotin, kanı taşıyan damarların daralmasına sebep olur. İltihabın daha az gözle görülür hale gelmesi, diş eti kanamalarının daha az olması ve ağzın bakterilere karşı olan savunma mekanizmasının bozulması bunun sonucunda olur.

7-      Sigara diş eti cebi, kemik kaybı ve diş eti enfeksiyonlarının sebebi olan birçok zararlı bakterinin çoğalmasına sebep olur.

8-      Sigara içenlerin periodontal tedavisinin sonuçları ve yaranın iyileşmesi sigara içmeyenlere göre daha zordur. Diş eti sorunları sigara içen hastalarda daha fazla tekrar eder.

9-      Sigara oral bakterilere karşı savunma mekanizmasını değiştirir. Çalışmalar bakterileri öldüren akvuyarların 50 azaldığını göstermiştir.

10-    Ön üst dişlerimizin etrafındaki diş etlerimiz sigaradaki kimyasal maddelerden çok fazla etkilenir.

11-    Nikotinin kan damarlarındaki etkilerinden dolayı, sigara içenlerde erken teşhiste önemli olan, diş eti kanaması ve diş etlerindeki kızarıklığın daha az olmasıdır. Kısacası diş kaybına neden olan periodontal hastalığı maskeler ve teşhisin daha zor ve geç konmasına neden olur.

Eğer size zarar veren bir faktörü ortadan kaldırabilirseniz veya kontrol edebilirseniz hem genel sağlığınız gözle görülür düzeyde iyileşecek, hem de diş eti problemlerinizi çözmek daha kolay olacaktır.

Siz ya da yakınlarınızda; sigara kullanan, menapoz, hamilelik gibi vücutta hormonal değişimlerin olduğu dönemlerden geçen, diabet hastalığı olan, stresli bir yaşantısı olan, Antidepresan ilaç kullanan, ağız bakımı yetersiz olan, dişlerini sıkan ve gıcırdatan, ağzında uyumlu olmayan protez ve dolguları olan , ailesinde dişlerini erken yaşta kaybetmiş bireyler varsa risk altında olunduğunu bir kez daha hatırlatmakta fayda görüyorum. Sağlıklı günler dileğiyle…

 

Dr. Med. Dent. Laçin Berber