• İçindekiler
• Nedir
• Muayene
• Önleme

Nedir

Nedir?

Sinir sistemi karmaşık ve oldukça özel bir iletişim ağıdır. Sinir sistemi, kişiyle çevresi arasındaki ilişkileri organize eder, açıklar ve yönetir. Sinir sistemi şunları kontrol eder:

• Görme, işitme, tat alma, koku ve dokunma duyusu
• Hareket, denge ve koordinasyon gibi istemli ve istemsiz fonksiyonlar. Sinir sistemi ayrıca kan dolaşımı ve kan basıncı gibi birçok diğer vücut sisteminin faaliyetlerini de düzenler.
• Düşünme ve muhakeme yeteneği. Sinir sistemi kişinin bilinçli olmasını ve düşüncelere, hatıralara ve dil yetisine sahip olmasını sağlar.

Sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemi, istemli ve istemsiz hareketleri kontrol eden sinir hücrelerinden oluşan periferik sinir sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.

Sinir sistemiyle ilgili bir sorunun belirtileri, sinir sisteminin hangi bölgesinin etkilendiğine ve sorunun sebebine bağlıdır. Sinir sistemi sorunları yavaş bir şekilde ortaya çıkabilir ve aşamalı bir fonksiyon kaybına (dejeneratif) neden olabilir ya da aniden ortaya çıkabilir ve hayati tehlike oluşturan sorunlara yol açabilir (akut). Belirtiler hafif ya da şiddetli olabilir. Sinir sistemi sorunlarına neden olabilecek bazı ciddi durumlar, hastalıklar ve yaralanmalar şunlardır:

• Kan akışıyla ilgili sorunlar (dolaşım sistemi bozuklukları)
• Yaralanmalar (travma), özellikle baştaki ve omurilikteki yaralanmalar
• Doğuştan olan sorunlar (konjenital)
• Kaygı bozuklukları, depresyon ya da psikoz gibi zihinsel sağlık sorunları
• Karbon monoksit, arsenik ya da kurşun gibi toksinlere maruz kalmak
• Aşamalı bir fonksiyon kaybına neden olan (dejeneratif) sorunlar. Örneğin:
• Parkinson hastalığı
• Multiple skleroz (MS)
• Amiyotrofik lateral skleroz
• Alzheimer hastalığı
• Huntington hastalığı
• Periferik sinir hasarları
• Enfeksiyonlar. Bunlar şu organlarda oluşabilir:
• Beyin (ensefalit ya da apseler)
• Beyni ve omuriliği çevreleyen zar (menenjit)
• Reçeteli ve reçetesiz ilaçların, uyuşturucu ya da alkolün aşırı kullanımı ya da bunların kesilmesi
• Beyin tümörü
• Organ sistemleri bozukluğu. Örneğin:
• Solunum yetersizliği
• Kalp yetmezliği
• Karaciğer yetmezliği (hepatik ensefalopati)
• Böbrek yetmezliği (üremi)
• Diğer durumlar için bazı örnekler şunlardır:
• Tiroid disfonksiyonu (aşırı faal ya da faal olmayan tiroit)
• Yüksek kan şekeri (diyabet) ya da düşük kan şekeri (hipoglisemi)
• Elektrolit sorunları
• B1 vitamini (tiyamin) ya da B12 vitamini yetersizliği gibi beslenme eksiklikleri
• Guillain-Barre sendromu

Ani (akut) bir sinir sistemi sorunu, sinir sisteminin etkilenen bölgesine bağlı olarak birçok farklı belirtiye yol açabilir. İnme ve geçici iskemik atak, akut sorunların sık görülen örnekleridir. Bir ya da birden fazla belirti aniden başlayabilir. Örneğin:

• Uyuşma, karıncalanma, zayıflık ya da vücudun bir tarafını kısmen ya da tamamen hareket ettirememek (paraliz)
• Donukluk, bulanıklık, çift görme, bir ya da iki gözde görme kaybı
• Konuşma yeteneğinin kaybı, konuşmada güçlük ya da konuşulanları anlamada güçlük
• Ani ve şiddetli baş ağrısı
• Baş dönmesi, sarsaklık, ayakta duramamak ya da yürüyememek (özellikle diğer belirtiler mevcutsa)
• Zihin karışıklığı, ya da bilinçte veya davranışta değişiklik
• Şiddetli bulantı ya da kusma

Ayrıca nöbetler, bilinçte, duyumsamada, duygu ya da düşüncede ani değişimlere neden olabilir. Kas çekilmesi gibi anormal vücut hareketleri mevcut olabilir ya da olmayabilir. Nöbetlerin ne sıklıkla meydana geldiği ve ne kadar şiddetli olduğu, nöbetlerin sebebine ve beynin etkilenen kısmına bağlıdır.

Diyabet, periferik nöropati ya da inmenin bir sonucu olarak dengeyle ilgili sorunlara neden olabilir.

Vertigo ve baş dönmesi denge ve koordinasyonla ilgili sorunlardır. Vertigoya genellikle bir ilaç ya da iç kulaktaki ya da beyindeki bir sorun neden olur. Duygusal sıkıntılar, su kaybı, tansiyon sorunları ve diğer hastalıklar baş dönmesi hissine neden olabilir.

Birçok baş ağrısına, ciddi merkezi sinir sistemi sorunları neden olmaz. Baş ağrısı, migrende olduğu gibi zonklama şeklinde ya da keskin bir ağrı olabilir; küme tipi baş ağrılarında olduğu gibi birkaç gün boyunca gelip giden şiddetli bir ağrı olabilir. Baş ağrıları çoğunlukla sinüsler, kafatası, baştaki ya da başın etrafındaki kaslarla ilgili sorunlardan dolayı meydana gelir.

Muayene

Muayene

Aşağıdaki soruları cevaplamaya hazırlıklı olmanız, doktorunuzun, durumunuza teşhis koymasına ve durumunuzu tedavi etmesine yardımcı olabilir.

• Esas şikayetiniz nedir?
• Sinir sisteminizle ilgili sorunu ilk olarak ne zaman fark ettiniz ve o sırada ne yapıyordunuz?
• Bu şikayetleri ne sıklıkla yaşadınız?
• Vücudunuzun en çok etkilenen kısmı neresi?
• Bu belirtiler ne kadar sürüyor?
• Ağrınız var mı? Varsa, nasıl bir ağrı (hafif, şiddetli, sızlama ya da zonklama şeklinde)? Bir ağrı günlüğü tutmanız faydalı olabilir.
• Şikayetlerinizi daha iyi ya da kötü hale getirdiğini düşündüğünüz şeyler neler?
• Başka şikayetleriniz var mı? Örneğin:
• Görme kaybı
• Zayıflık
• Koordinasyon eksikliği
• Alkol ya da uyuşturucu kullanıyor musunuz?
• Hangi reçeteli ve reçetesiz ilaçları kullanıyorsunuz ve bunları hangi dozda alıyorsunuz? Bir sonraki randevuya bütün ilaçlarınızı getirin.
• Son zamanlarda bir hastalık ya da yaralanma geçirdiniz mi?
• Ailenizde aynı belirtilere sahip biri var mı?
• Son zamanlarda ülke dışına seyahat ettiniz mi?
• Herhangi bir sağlık riskiniz var mı?

Önleme

Önleme

Aşağıdaki önerilere uyun:

• Dengeli beslenin. Bol miktarda B6, B12 vitaminleri ve folik asit içeren dengeli ve düşük yağlı bir beslenme, sinir sistemini korumaya yardımcı olacaktır. Beslenmenizde bol miktarda taze meyve, sebze ve tam tahıllar olmasına dikkat edin.
• Bol miktarda su ve sıvı tüketin. Bu, zihin karışıklığına ve hafıza sorunlarına neden olabilecek su kaybını önlemeye yardım eder.
• Sıcak havada ve egzersiz sırasında su kaybını önlemek için her gün 8-10 bardak su, su kaybını gideren içecekler ya da başka sıvılar tüketin.
• Egzersizden önce, sonra ve egzersiz sırasında fazladan su için. Egzersiz yaparken yanınıza su ya da sporcu içeceği alın ve en az 15-20 dakikada bir bunları içmeye çalışın.
• Eğer 1 saatten fazla egzersiz yapacaksanız, yanınıza bir sporcu içeceği alın.
• Kahve ve kola gibi kafein içeren içeceklerin tüketimini sınırlayın. Bunlar su kaybını artırır ve uykuyu etkileyebilir.
• Düzenli olarak egzersiz yapın. Size uygun bir egzersiz planı için doktorunuzdan görüş alın.
• Sigara içmeyin ya da diğer tütün ürünlerini kullanmayın.
• Bolca dinlenin.
• Alkol ya da uyuşturucu kullanmayın. Bunlar, kullanıldıktan uzun zaman sonra fonksiyonları etkileyebilir.
• Sinir sisteminin işleyişinin bozulmasına neden olabilecek sağlık durumlarına dikkat edin. Örneğin:
• Diyabet
• Yüksek tansiyon
• İşitme ya da görme duyunuzu test ettirin. İyi duymadığınız ya da görmediğiniz zaman, beynin bilgileri kaydetmesi zor olur.
• Öncelikler belirleyin ve bir seferde tek bir işe konsantre olun. Yaşlı kişilerin, dikkatini birden fazla konuya vermesi gençlere göre daha zordur.
• Yeni beceriler öğrenerek dikkat sürenizi ve odaklanma yeteneğinizi artırın.
• Notlar yazın. Tüm programlarınızı, sık sık bakabileceğiniz bir takvime kaydedin.
• Her gün almanız gereken ilaçları koyacağınız bir ilaç kutusu kullanın. Bu, ilaçlarınızı ne zaman alacağınızı hatırlamanıza yardımcı olacaktır. İlaçlarınızı tam olarak doktorunuzun belirttiği şekilde alın.
• Reçetesiz ilaç kullanımını azaltın. Yaşlı kişilerde aşırı ilaç kullanımı, sinir sistemi sorunlarının en büyük sebebi olabilir.
• Yetenekleriniz konusunda olumlu bir tutum takının. Sinir sistemi (nörolojik) fonksiyonunun yaşlandıkça azaldığı düşüncesini kabul etmeyin.
• Kendinizi kafa yaralanmalarından koruyun.
• Evde düşmenizi önleyecek tedbirler alın.