• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Toksik Hepatit 

Toksik hepatit, maruz kalınan bazı maddelere tepki olarak karaciğerin iltihaplanmasıdır. Toksik hepatite alkol, kimyasallar, ilaçlar ya da takviyeler neden olabilir.

Bazı durumlarda, toksik hepatit, bir toksine maruz kalındıktan sonra birkaç saat ya da gün içinde meydana gelir. Bazı durumlardaysa toksik madde aylarca düzenli kullanıldıktan sonra toksik hepatit belirtileri oluşur.

Toksik hepatit belirtileri, çoğunlukla, toksine maruz kalma bittiğinde yok olur. Ama toksik hepatit, karaciğere kalıcı olarak hasar vererek, karaciğer dokusunun geri döndürülemez şekilde skarlaşmasına (siroz) ve bazı durumlarda karaciğer yetmezliğine neden olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Toksik hepatitin hafif şiddetteki türleri hiçbir belirtiye neden olmayabilir ve sadece kan testleriyle saptanabilir. Toksik hepatit belirtileri şunları içerebilir:

• Cildin ve göz akının sararması (sarılık)
• Kaşıntı
• Karnın sağ üst kısmında ağrı
• Yorgunluk
• İştah kaybı
• Bulantı ve kusma
• Döküntü
• Kilo kaybı
• Koyu ya da çay renginde idrar

Doktora ne zaman başvurmalı?
Eğer sizi endişelendiren herhangi bir belirti varsa, hemen doktorunuza danışın.

Eğer çocuğunuzun yüksek dozda asetaminofen aldığını düşünüyorsanız ya da çocuğunuzda aşırı dozda asetaminofen belirtileri oluşursa, hemen tıbbi yardım alın. Bu belirtiler şunlardır:

• Terleme
• Bulantı ve kusma
• Karnın üst kısmında ağrı
• Koma

Eğer aşırı dozda asetaminofen aldığınızdan şüpheleniyorsanız, derhal, 112’yi, acil servisi ya da zehir kontrol merkezini arayın. Aşırı dozda asetaminofen öldürücü olabilir.

Sebepleri

Sebepler

Toksik hepatit, toksik bir maddeye maruz kalınması nedeniyle karaciğer iltihaplandığı zaman oluşur. Toksik hepatit, reçeteli ya da reçetesiz bir ilacı çok fazla miktarda aldığınız zaman da oluşabilir.

Karaciğer, birçok ilacın ve kimyasalın kandan atılması ve bunların vücuttan hızla atılması için parçalanması dahil olmak üzere yüzlerce hayati fonksiyona sahiptir. Toksinlerin parçalanması, karaciğer için oldukça hasar verici olabilecek yan maddelerin ortaya çıkmasına neden olur. Karaciğer, yenilenme açısından büyük bir kapasiteye sahip olsa da toksik maddelere sürekli maruz kalmak ciddi ve bazen geri döndürülemez hasara neden olabilir.

Toksik hepatite neden olan faktörler şunlardır:

• Alkol: Yıllarca çok miktarda alkol tüketmek alkolik hepatite (alkol nedeniyle karaciğerde iltihaplanma) yol açabilir.
• Reçetesiz ağrı kesiciler: Asetaminofen, aspirin, ibuprofen ve naproksen gibi reçetesiz ağrı kesiciler, özellikle sık sık ya da alkolle birlikte alındığında karaciğere hasar verebilir.
• Reçeteli ilaçlar: Ciddi karaciğer hasarıyla ilişkilendirilen ilaçların etken maddeleri, halotan, izoniyazid, valporik asit, fenitoin, azatiyoprin, niyasin, atorvastatin, lovastati, pravastatin, simvastatin, fluvastatin, rosuvastatin, ketokonazol, bazı antibiyotikler, bazı antiviral ilaçlar ve anabolik steroidlerdir.
• Bitkiler ve takviyeler: Karaciğer için tehlikeli olduğu düşünülen bitkiler kaskara, şaparal, karakafes otu, kava ve efedradır. Çocuklar, vitamin takviyelerini yanlışlıkla şeker sanıp yerlerse veya çok miktarda alırlarsa karaciğer hasarı oluşabilir.
• Endüstriyel kimyasallar: İş yerinde maruz kalabileceğiniz kimyasallar karaciğer hasarına neden olabilir. Karaciğer hasarına yol açabilen genel kimyasallar, kuru temizleme solventi karbon tetraklorür, plastik yapımında kullanılan vinil klorür adlı madde, bitki ilacı parakuat ve poliklorobifenil denilen bir grup endüstriyel kimyasaldır.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Toksik hepatit riskini artırabilecek faktörler şunlardır:

• Reçetesiz ağrı kesiciler ya da bazı reçeteli ilaçlar kullanmak: Karaciğer hasarı riski taşıyan bir ilaç ya da reçetesiz ağrı kesici kullanmak, toksik hepatit riskini artırır. Bu özellikle, birden fazla ilaç türü ya da tavsiye edilen dozdan fazla ilaç kullanıyorsanız geçerlidir.
• Bir karaciğer hastalığınızın olması: Siroz ya da karaciğer yağlanması gibi ciddi bir karaciğer bozukluğunuzun olması, sizi toksinlerin etkilerine karşı çok daha duyarlı hale getirir.
• Hepatitinizin olması: Hepatit B ya da hepatit C’nin neden olduğu viral hepatitinizin olması, karaciğerinizi daha hassas hale getirir.
• Yaşlanma: Yaşlandıkça, karaciğeriniz zararlı maddeleri daha yavaş parçalar. Bu, toksinlerin ve onların yan maddelerinin vücudunuzda daha uzun süre kalması anlamına gelir.
• Alkol tüketmek: İlaç kullanırken alkol almak, birçok ilacın toksik etkilerini artırır.
• Kadın olmak: Kadınlar bazı toksinleri, erkeklere oranla daha yavaş metabolize ettiği için, karaciğer için zararlı maddeler kadınların kanında daha yüksek konsantrasyonda ve daha uzun süre bulunur. Bu, toksik hepatit riskini artırır.
• Bazı gen bozukluklarına sahip olmak: Toksinleri parçalayan karaciğer enzimlerinin üretimini ve faaliyetini etkileyen bazı kalıtımsal gen bozuklukları, sizi toksik hepatite karşı daha yatkın yapabilir.
• Endüstriyel toksinlerle çalışmak: Bazı endüstriyel toksinlerle çalışmak, toksik hepatit riskini artırır.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Toksik hepatitle ilişkili iltihap, karaciğer hasarına ve skarlaşmasına yol açabilir. Siroz adı verilen bu skarlaşma, zaman içinde, karaciğerin fonksiyonlarını yerine getirmesini zorlaştırır. Sonunda siroz, karaciğer yetmezliğine yol açar. Kronik karaciğer yetmezliğinin tek tedavisi, karaciğerin, bir donörden alınacak sağlıklı bir karaciğerle değiştirilmesidir.

Muayenesi

Muayene

Eğer sizi endişelendiren herhangi bir belirti varsa, aile doktorunuzdan ya da bir pratisyen doktordan randevu alın. Eğer toksik hepatit gibi bir karaciğer sorununuz olduğu düşünülürse, muhtemelen, bir karaciğer hastalıkları uzmanına (hepatolog) sevk edilirsiniz.

Randevular kısa olabileceği için ve genellikle bahsedilecek çok konu olduğu için, hazırlıklı olmanız iyi olacaktır. Hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktorunuzdan ne beklemeniz gerektiğine dair bazı bilgiler şunlardır:

Neler yapabilirsiniz?

• Randevu öncesindeki kısıtlamalar hakkında bilgi sahibi olun. Randevunuzu alırken beslenmenizi sınırlamak gibi, önceden yapmanız gereken herhangi bir şey olup olmadığını sorun.
• Şikayetlerinizi not edin. Randevuyu alma sebebinizle alakasız görülebilecek belirtileri de yazın.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın. Son zamanlarda yaşadığınız büyük stresleri ya da hayatınızdaki değişiklikleri de not edin.
• Kullandığınız tüm ilaçların yanı sıra vitamin ve takviyeleri de yazın.
• Randevuya ailenizden bir kişiyle ya da bir arkadaşınızla gidin. Bazen bir randevu sırasında verilen tüm bilgileri kavramak zor olabilir. Size eşlik eden biri, sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları yazın.

Doktorunuzla geçireceğiniz zaman kısıtlıdır; bu yüzden bir soru listesi hazırlamak, birlikte geçireceğiniz zamandan en iyi şekilde faydalanmanızı sağlayacaktır. Vakit kalmama ihtimaline karşı, sorularınızı en önemliden en önemsize doğru yazın. Toksik hepatit için doktorunuza soracağınız bazı temel sorular şunları içerir:

• Şikayetlerimin sebebi ne olabilir?
• En olası sebebin dışında, şikayetlerimin diğer sebepleri ne olabilir?
• Hangi testleri yaptırmam gerekir?
• Sorunum geçici mi yoksa kronik mi?
• İzlenmesi gereken en iyi yol nedir?
• Önerdiğiniz temel yöntemin alternatifleri nelerdir?
• Başka sağlık sorunlarım da var. Bunların hepsini en iyi şekilde nasıl kontrol altında tutabilirim?
• Uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
• Bir uzmana gitmem gerekir mi? Bunun maliyeti nedir? Sigortam bunu karşılar mı?
• Yazdığınız ilacın eşdeğer bir alternatifi var mı?
• Bana verebileceğiniz herhangi bir broşür ya da çıktı var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?
• Hangi durumda bir kontrol randevusu almam gerekir?

Doktorunuza sormak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan beklentiniz ne olmalıdır?
Doktorunuz size bazı sorular sorabilir. Bu soruları yanıtlamaya hazır olmanız, bahsetmek istediğiniz diğer konular için zaman kazanmanızı sağlayabilir. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Bu şikayetler ne zaman başladı?
• Bunlar sürekli mi, yoksa ara sıra mı oluyordu?
• Şikayetleriniz ne kadar şiddetli?
• Şikayetlerinizi iyileştirdiğini düşündüğünüz herhangi bir şey var mı?
• Şikayetlerinizi kötüleştirdiğini düşündüğünüz herhangi bir şey var mı?
• Hangi reçeteli ve reçetesiz ilaçları kullanıyorsunuz? Yakın zamanda yeni bir ilaç tedavisine başladınız mı?
• Bitkisel ya da besinsel takviye kullanıyor musunuz?
• Ne miktarda ve ne sıklıkla alkol tüketiyorsunuz?
• Göz aklarınızda sararma fark ettiniz mi?
• İdrarınızın rengi koyulaştı mı?
• Ailenizde daha önce karaciğer hastalığı geçirmiş olan biri var mı?

Testleri

Testleri

 Toksik hepatitin teşhisinde kullanılan testler ve işlemler şunlardır:

• Fiziksel muayene: Doktorunuz büyük ihtimalle fiziksel bir muayene yapacak ve tıbbi geçmişinizi öğrenecektir. Randevuya, reçetesiz ilaçlar ve bitkiler de dahil olmak üzere kullandığınız bütün ilaçları orijinal kaplarında getirmeyi unutmayın. Eğer endüstriyel kimyasallarla çalışıyorsanız ya da böcek ilaçlarına, bitki ilaçlarına ya da diğer çevresel toksinlere maruz kalmışsanız doktorunuza bildirin.
• Kan testleri: Doktorunuz, bazı karaciğer enzimlerinin yüksek düzeyde olup olmadığını gösteren kan testleri isteyebilir. Bu enzim düzeyleri, karaciğerinizin ne kadar iyi çalıştığını gösterebilir.
• Görüntüleme testleri: Doktorunuz, herhangi bir anormallik olup olmadığını anlamak için bir karaciğer ultrasonu ya da karaciğerinizin bilgisayarlı tomografisini çektirmenizi tavsiye edebilir.
• Karaciğer biyopsisi: Karaciğer biyopsisi, toksik hepatit teşhisini doğrulamaya yardımcı olabilir. Biyopside, karaciğerinizden küçük bir doku örneği almak için bir iğne kullanılır. Bu örnek mikroskop altında incelenir.

Tedavisi

Tedavisi

Toksik hepatit tedavileri şunları içerir:

• Toksinlere maruz kalmaya son vermek: Doktorlar, karaciğer hasarının sebebini belirlemeye çalışacaklardır. Bazen, şikayetlerin sebebi açıktır. Bazen de bir sebep bulmak için daha fazla araştırma gerekir. Çoğu durumda, karaciğer iltihaplanmasına neden olan toksine maruz kalmaya son vermek, yaşadığınız şikayetleri azaltacaktır.
• Asetaminofenin neden olduğu karaciğer hasarını iyileştirmek için ilaç tedavisi: Eğer karaciğer hasarına, yüksek dozda asetaminofen neden olduysa, hastaya asetilsistein adında bir kimyasal verilir. Bu antidot, eğer aşırı dozda asetaminofen alımından sonra 16 saat içinde uygulanırsa çok etkilidir.
• Hastanede destekleyici bakım: Şiddetli belirtileri olan kişilerin hastanede destekleyici bakım görmeleri gerekir. Burada bulantı ve kusmayı gidermek için damardan sıvılar ve ilaç verilir.
• Karaciğer nakli: Karaciğer fonksiyonu ciddi bir şekilde bozulduğunda, bazı kişiler için karaciğer nakli tek seçenek olabilir. Karaciğer naklinde, hastalıklı karaciğer çıkarılır ve yerine, bir donörden alınan sağlıklı bir karaciğer yerleştirilir. Karaciğer nakillerinde kullanılan çoğu karaciğer, ölmüş donörlerden gelir; bazı durumlardaysa karaciğerlerinin bir kısmını bağışlamış olan yaşayan donörlerden alınır.

Önleme

Önleme

Belli bir ilaca nasıl tepki göstereceğinizi bilmek mümkün olmadığı için, toksik hepatit her zaman önlenemeyebilir. Ama aşağıdakileri yapmanız durumunda karaciğer sorunları riskinizi azaltabilirsiniz:

• İlaçları sınırlamak: Reçeteli ve reçetesiz ilaçları sadece kesinlikle gerekli olduğu zaman kullanın. Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve eklem iltihabı ağrısı gibi yaygın sorunlar için ilaçsız tedavi seçeneklerini araştırın.
• İlaçları sadece söylendiği şekilde alın: Kullandığınız her ilaç için talimatlara tam olarak uyun. Şikayetleriniz düzelmese bile, tavsiye edilen miktarı aşmayın. Bazen reçetesiz ağrı kesicilerin etkileri hemen geçtiği için bunları çok miktarda kullanmak kolaydır.
• Bitki ve takviyeler konusunda dikkatli olun: Doğal bir ürünün zarar vermeyeceğini sanmayın. Bitki ve takviyeleri kullanmadan önce faydaları ve riskleri konusunda doktorunuzla görüşün.
• Alkolle birlikte ilaç almayın: Alkolle ilaçlar kötü bir bileşim olabilir. Eğer asetaminofen kullanıyorsanız alkol almayın. Kullandığınız diğer reçeteli ve reçetesiz ilaçlarla alkol arasındaki etkileşim hakkında doktorunuzdan ya da eczacınızdan bilgi isteyin.
• Kimyasallarla ilgili olarak önlemler alın: Eğer tehlikeli kimyasallar kullanıyorsanız ya da bunlarla çalışıyorsanız, kendinizi korumak için bütün gerekli önlemleri alın. Eğer zararlı bir maddeyle temas ederseniz, iş yerinizdeki talimatnamelere uyun ya da yardım için acil servisi ya da zehir kontrol merkezini arayın.
• İlaçları ve kimyasalları çocuklardan uzak tutun: Bütün ilaçları ve vitamin takviyelerini çocuklardan uzak tutun ve onların açamayacağı kaplar içinde saklayın. Böylece çocukların bunları yanlışlıkla yutmasını önleyebilirsiniz.