• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Nedir?

Yenidoğan sarılığı yeni doğan bir bebeğin cilt ve gözlerinde rengin sarıya dönmesidir. Bu durum, bebeğin kanında, kırmızı kan hücrelerinde sarı renkli bir pigment olan bilirubinin fazla bulunmasından kaynaklanır.

Yenidoğan sarılığı, özellikle 36 haftalık gebelikten önce doğan bebeklerde (erken doğum) yaygın bir durumdur. Yenidoğan sarılığı genellikle, bir bebeğin karaciğeri kanı bilirubinden arındıracak kadar gelişmediği için ortaya çıkar. Bazı durumlarda, temelde yatan bir hastalık sarılığa neden olabilir.

Yenidoğan sarılığı tedavisi çoğunlukla gerekli değildir ve tedaviye ihtiyaç duyulan çoğu vaka non-invaziv tedaviye iyi yanıt verir. Yan hastalıklar nadir görülür ancak, şiddetli yenidoğan sarılığı ya da kötü tedavi edilmiş sarılık beyin hasarına neden olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Yenidoğan sarılığı belirtileri genellikle hayatın ikinci ve dördüncü günleri arasında ortaya çıkar ve şunları içerir:

• Cildin sararması
• Gözlerin sararması

Yenidoğan sarılığını genellikle ilk olarak bebeğinizin yüzünde fark edersiniz. Durum ilerlerse gözler, göğüs, karın, kollar ve bacaklarda da sarı rengi fark edebilirsiniz.

Bebeğin yenidoğan sarılığı olup olmadığını kontrol etmenin en iyi yolu, parmağınızı hafifçe bebeğin alnına ya da burnuna bastırmaktır. Eğer bastırdığınız yerde cildi sarı görünüyorsa, muhtemelen bebeğinizde sarılık vardır. Bebeğinizde yenidoğan sarılığı yoksa ten rengi bir an için sadece biraz daha açık renkli görünmelidir.

Bebeğinizi iyi ışıklandırılmış bir ortamda muayene etmek en iyisidir, tercihen doğal gün ışığında.

Doktora ne zaman gidilmeli
Çoğu hastanede taburcu edilmeden önce bebeğin yenidoğan sarılığı olup olmadığını kontrol etme kuralı vardır. Amerikan Pediatri Akademisinin yenidoğan sarılığıyla ilgili yönergeleri, yenidoğan bebeğinizin her rutin tıbbi kontrol sırasında ve en az sekiz ila on iki saatte bir sarılık muayenesinden geçmesini öneriyor.

Bebeğiniz üç ile beş yaş arasında, yani riskin genellikle en yüksek olduğu dönemde, sarılık kontrolünden geçmelidir. Eğer bebeğiniz doğumdan sonra 72 saatten daha erken taburcu edilirse iki gün içinde sarılık için bir takip randevusu almalısınız. Bazı durumlarda, doktorunuz iki gün daha erken ziyaret etmenizi önerebilir.

Aşağıdaki belirtiler şiddetli sarılık veya sarılık kaynaklı yan hastalıklar olduğunu gösterebilir. Şu durumlarda doktorunuza başvurun:

• Bebeğinizin cildi daha fazla sararırsa
• Bebeğinizin cildi karın, kol veya bacaklarda sarı görünüyorsa
• Bebeğinizin göz akı sarı görünüyorsa
• Bebeğiniz cansız, hasta görünüyor ya da zor uyanıyorsa
• Bebeğiniz kilo almıyor ya da kötü besleniyorsa
• Bebeğiniz çok tiz bir sesle ağlıyorsa
• Bebeğinizde sizi endişelendiren herhangi başka bir belirti varsa
• Sarılık üç haftadan daha fazla sürerse

Sebepleri

Sebepleri

Sarı renge neden olan ajan, yani bilirubin, kullanılmış kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu oluşan atıkların normal bir parçasıdır. Karaciğer bilirubini kan dolaşımından süzerek alır ve bağırsak yoluna bırakır. Bilirubin vücuttan öncelikle dışkı yoluyla uzaklaştırılır. Doğumdan önce, bilirubini bebeğin kanından annenin karaciğeri alır.

Bir yenidoğanda büyük miktarda kırmızı kan hücresi vardır, bunların üretimi ve parçalanması da göreceli olarak daha hızlıdır. Ayrıca, yeni doğmuş bir bebeğin karaciğeri henüz tam olgunlaşmamıştır ve bilirubini yeterince hızlı olarak kandan alamaz. Bu normal doğum koşullarından kaynaklanan sarılık, yani fizyolojik sarılık, genelde doğumdan sonra ikinci veya üçüncü gün ortaya çıkar.

Kanda aşırı bilirubin bulunması durumuna hiperbilirubinemi denir. Sarılık aslında hiperbilirubineminin bir belirtisi olsa da, “sarılık” terimi genellikle uzun dönem için kısaltma olarak kullanılır.

Diğer sebepler

Bir bebeğin sarılığa yol açan başka bir hastalığı olabilir. Bu durumlarda, sarılık genellikle fizyolojik sarılıktan çok daha erken veya daha geç ortaya çıkar. Sarılığa neden olabilecek hastalık veya koşullar şunlardır:

• İç kanama (hemoraji)
• Bebeğin kanında enfeksiyon (sepsis)
• Diğer viral veya bakteriyel enfeksiyonlar
• Annenin ve bebeğin kanları arasında bir uyumsuzluk
• Bir karaciğer bozukluğu
• Bir enzim eksikliği
• Bebeğin kırmızı kan hücrelerinde bir anormallik

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Sarılık için, özellikle de şiddetli sarılık için komplikasyonlara neden olabilecek risk etmenleri şunlardır:

• Erken doğum. Prematüre bir bebekte, bilirubinin işlenmesi normal bebeklerdeki kadar hızlı değildir. Ayrıca, daha az beslenebilir ve bağırsak hareketleri daha az olabilir. Bu koşullar bebeğin dışkı yoluyla daha az bilirubin atmasıyla sonuçlanır.
• Doğum esnasında çürük. Bazen bebekler doğum esnasında berelenir. Eğer yeni doğmuş bebeğinizde morluklar varsa, daha fazla kırmızı kan hücrelerinin yıkımı nedeniyle bilirubin düzeyi daha yüksek olabilir.
• Kan grubu. Annenin kan grubu bebeğinkinden farklıysa, bebek anneden plasenta aracılığıyla, kan hücrelerinin daha çabuk yıkılmasına neden olan antikorlar almış olabilir.
• Emzirme. Anne sütüyle beslenen bebeklerde, özellikle de emmekte zorlananlarda veya anne sütünden yeterli besini alamayanlarda sarılık riski daha yüksektir. Yetersiz anne sütünden kaynaklanan sıvı kaybı ve düşük kalori alımı sarılığın başlamasına katkıda bulunabilir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Tedavi edilmemiş şiddetli sarılık ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Akut bilirubin ensefalopatisi

Bilirubin beyin hücreleri için zehirleyicidir. Şiddetli sarılığı olan bir bebekte bilirubinin beyin içine geçme riski vardır, bu durum akut bilirubin ensefalopatisi olarak adlandırılır. Hemen tedavi edilmesi önemli kalıcı hasarlara engel olabilir.

Aşağıdaki belirtiler sarılık olan bir bebekte akut bilirubin ensefalopatisi olduğunu işaret edebilir:

• Cansız, hasta olması ya da zor uyanması
• Tiz seslerle ağlama
• Yetersiz emme ya da beslenme
• Boynun ve vücudun geriye doğru kıvrılması
• Ateş

Kernikterus

Kernikterus, akut bilirubin ensefalopatisi beyne kalıcı bir hasar verdiğinde oluşan bir sendromdur. Kernikterus şunlara yol açabilir:

• İstemsiz ve kontrolsüz hareketler (atetoid serebral palsi)
• Sürekli yukarı bakma
• İşitme kaybı
• Entelektüel bozulma

Muayenesi

Muayene

Kandaki bilirubin genellikle doğumdan sonraki üç ile beşinci günler arasında en yüksek seviyededir. Bu nedenle, doktorunuzun bu zaman dilimi içinde bebeğinize sarılık kontrolü yapması önemlidir.

Bebeğiniz hastaneden taburcu olacağı zaman, bir doktor ya da hemşire sarılık olup olmadığını görmek için kontrol eder. Bebeğinizde sarılık varsa doktorunuz şiddetli olma olasılığını birkaç etmeni temel alarak değerlendirecektir:

• Kanda ne kadar bilirubin olduğu
• Bebeğiniz prematüre olup olmadığı
• Ne kadar iyi beslendiği
• Kaç yaşında olduğu
• Doğumdan kalma morluğu olup olmadığı
• Şiddetli sarılık geçiren bir kardeşi olup olmadığı

Takip Ziyareti

Bu etmenlere bağlı olarak, doktorunuz takip ziyareti için daha erken bir tarih verebilir.

Takip randevusuna geldiğinizde, doktorunuzun muhtemelen soracağı aşağıdaki soruları cevaplamak için hazır olun.

• Bebeğiniz ne kadar iyi besleniyor?
• Bebeğiniz anne sütüyle mi yoksa mamayla mı besleniyor?
• Ne sıklıkta besleniyor?
• Bebeğiniz bezini ne sıklıkta kirletiyor?
• Bezde ne sıklıkta dışkı oluyor?
• Beslenmek için kolayca uyanabiliyor mu?
• Bebeğinizin hasta ya da zayıf görünüyor mu?
• Bebeğinizin cilt veya göz renginde herhangi bir değişiklik fark ettiniz mi?
• Bebeğinizde sarılık varsa, sarı renk vücudunun yüz dışındaki bölgelerine de yayılmış mı?

Takip randevunuzda siz de doktorunuza sormak için şöyle sorular hazırlayabilirsiniz:

• Sarılık şiddetli mi?
• Bebeğimin hangi testlere ihtiyacı var?
• Sarılık tedavisine başlamamız gerekiyor mu?
• Bebeğimi tekrar hastaneye yatırmam gerekecek mi?
• Bir sonraki ziyareti ne zamana planlamam gerekir?
• Sarılık ve uygun beslenmeyle ilgili herhangi bir broşür var mı?

Randevu sırasında anlamadığınız bir şey olursa, doktorunuza başka sorular sormak için tereddüt etmeyin.

Testleri

Testleri

Doktorunuz muhtemelen bebeğinizin görünümüne göre yenidoğan sarılığı olup olmadığını teşhis edecek. Ancak, tek başına sarılığın şiddetini sadece görünüşüne bakarak değerlendirmek imkansızdır. Doktorunuzun bebeğinizin kanındaki bilirubin seviyesini ölçmesi gerekir. Bilirubin seviyesi veya sarılığın şiddeti, tedavinin seyrini belirler.

Bilirubin seviyesini ölçmek için şu testler kullanılır:

• Bebeğinizin kan örneğinin laboratuvar testi
• Transkutanöz bilirubinometre adı verilen bir cihazla yapılan cilt testi, bu cihaz ciltten yansıyan özel bir ışığı ölçer.

Bebeğinizin sarılığının, tedavi edilmesi gereken bir bozukluktan kaynaklandığına dair kanıtlar varsa, doktorunuz ek kan testleri ve idrar testleri isteyebilir.

Tedavisi

Tedavisi

Hafif yenidoğan sarılığı genellikle iki üç hafta içinde kendi kendine kaybolur. Bebeğinizde orta şiddette veya şiddetli sarılık varsa, yenidoğan bakım ünitesinde daha uzun süre kalmalı ya da tekrar hastaneye yatırılmalıdır.

Bebeğinizin kanındaki bilirubin seviyesini düşürmek için yapılan tedaviler şunlardır:

• Işık terapisi (fototerapi). Bebeğiniz mavi-yeşil spektrumda ışık yayan özel ışıklandırma altına yerleştirilebilir. Işık bilirubin moleküllerinin şeklini ve yapısını idrar ve dışkıyla atılabilecek şekilde değiştirir. Bu bir ultraviyole ışık değildir ve koruyucu bir plastik filtre yayılabilecek ultraviyole ışınları dışarıda tutar. Tedavi sırasında bebeğinizin sadece bir bebek bezi ve koruyucu göz bandı takar. Işık terapisi, ışık yayan bir yastık veya yatak kullanarak desteklenebilir.
• İntravenöz immünglobulin (IVIg). Sarılık, anne ve bebek arasındaki kan grubu farklılığıyla ilgili olabilir. Bu durum bebeğin anneden gelen ve kan hücrelerinin yıkımına katkıda bulunan antikorlar taşımasıyla sonuçlanır. Antikor seviyesini düşüren bir kan proteini olan immunoglobulinin damar yoluyla nakli sarılığı ve kan değişimi gerekliliğini azaltabilir.
• Kan değişimi. Nadiren, şiddetli sarılık diğer tedavilere yanıt vermediği zaman, bir bebeğin kanının değişimi gerekebilir. Bu yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yapılan bir işlemdir, art arda küçük miktarlarda kanın alınarak bilirubin ve anneden gelen antikorların seyreltilmesi, tekrar bebeğe geri aktarılmasını içerir.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı

Yenidoğan sarılığı şiddetli değilse, doktorunuz bilirubin seviyesini düşürebilen beslenme alışkanlığı değişiklikleri önerebilir. Bebeğinizin ne kadar ve hangi sıklıkta besleneceğiyle ilgili soru ve kaygılarınız varsa ya da emzirmekte sorun yaşıyorsanız doktorunuzla konuşun. Aşağıdaki adımları sarılığı azaltabilir:

• Daha sık besleme. Daha sık besleme bebeğinize daha fazla süt sağlayacak ve bağırsak hareketlerini artırarak dışkıyla atılan bilirubin miktarını artıracaktır. Anne sütüyle beslenen bebekler yaşamlarının ilk birkaç günü, günde 8 ila 12 kez beslenmelidir. Mamayla beslenen bebeklere ilk haftalarında her gün genellikle 30 ila 60 mililitre mama verilmelidir.
• Tamamlayıcı beslenme. Eğer bebeğiniz meme emmekte zorlanıyor, kilo ya da sıvı kaybediyorsa, doktorunuz anne sütünü tamamlayıcı olarak mama ya da sağılmış süt tavsiye edebilir. Bazı durumlarda, doktorunuz birkaç gün için sadece mama kullanmanızı ve daha sonra emzirmeye devam etmenizi önerebilir. Hangi besleme seçeneklerinin bebeğiniz için doğru olduğunu doktorunuza sorun.

Önleme

Önleme

Yenidoğan sarılığını önlemenin en iyi yolu yeterli beslemedir. Anne sütüyle beslenen bebekler yaşamlarının ilk birkaç günü, günde 8 ila 12 kez beslenmelidir. Mamayla beslenen bebeklere ilk haftalarında her gün genellikle 30 ila 60 mililitre mama verilmelidir.