• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Nedir?

Anemi kanda yeterli miktarda alyuvar (kırmızı kan hücresi) olmadığında ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hücreler oksijeni organlara ulaştıran en önemli taşıyıcılarıdır. Eğer alyuvar hücrelerindeki hemoglobin miktarı yetersizse vücudunuz da yeterli oksijen alamaz. Aneminin, bitkinlik gibi belirtileri organlar yeterli oksijen alamadığı için ortaya çıkar.

Anemi dünyadaki en yaygın kan hastalığıdır. Gelişmiş ülkelerde yaklaşık 3,5 milyon insanı etkiler. Aneminin kadınlarda ve kronik rahatsızlıkları olan kişilerde görülme riski yüksektir. Akılda tutulması gereken önemli etmenler şunlardır:

• Bazı türleri kalıtsaldır ve bebeklerde doğum anından itibaren anemi görülebilir.
• Özellikle doğurganlık çağındaki kadınların, adet dönemlerindeki kan kaybı ve gebelik süresince artan kan hacmi gereksinimi sebebiyle, demir eksikliği anemisine yakalanma olasılığı yüksektir.
• İlerleyen yaşlarda, yetersiz beslenme ve diğer sağlık sorunları sebebiyle aneminin görülme riski yüksektir.

Aneminin pek çok türü vardır. Her birinin nedenleri ve tedavi biçimleri farklıdır. Hastalığın en yaygın türü olan demir eksikliği anemisi, beslenme biçiminde değişiklik yaparak ve demir takviyesiyle kolaylıkla tedavi edilebilir. Aneminin bazı türleri; örneğin, gebelikte gelişen anemi normal karşılanır. Ancak, bazı türleri ömür boyu sağlık sorunları yaşanmasına neden olabilir.

Sebepleri

400’den fazla çeşidi olan anemi 3 gruba ayrılır:

• Kan kaybından kaynaklanan anemi
• Yetersiz ya da kusurlu kan hücresi üretiminden kaynaklanan anemi
• Kırmızı kan hücrelerinin tahribinden kaynaklanan anemi

Kan Kaybından Kaynaklanan Anemi

Kırmızı kan hücreleri kanama sebebiyle azalabilir. Bu durum uzun bir zaman diliminde yavaş gerçekleşebilir ve çoğunlukla gözden kaçabilir. Bu türdeki kronik kanama genelde aşağıdaki durumlar neticesinde meydana gelir:

• Ülser, hemoroit, gastrit (mide iltihabı) gibi gastrointestinal (mide ve bağırsak sistemi) rahatsızlıkları ve kanser.
• Aspirin gibi steroid olmayan iltihap önleyici ilaçların (NSAID’ler) kullanımı.
• Kadınlarda adet görme ve doğum; özellikle adet kanaması şiddetliyse ya da çoklu gebelik söz konusuysa.

Yetersiz ya da Kusurlu Kan Hücresi Üretiminden Kaynaklanan Anemi

Vücut yeterli miktarda kan hücresi üretmeyebilir ya da kan hücreleri doğru çalışmayabilir. Her iki durum da anemiyle sonuçlanabilir. Kırmızı kan hücreleri, yapılarındaki anormallik ya da kan hücrelerinin doğru çalışması için gerekli olan minerallerin veya vitaminlerin eksik olmasından dolayı, kusurlu ya da yetersiz miktarda olabilir. Bu nedenlerle alakalı durumlarda anemi aşağıdakileri kapsayabilir:

• Orak hücreli anemi
• Demir eksikliği anemisi
• Vitamin eksikliği
• Kemik iliği ve kök hücre sorunları
• Diğer sağlık sorunları

Orak hücreli anemi Afro-Amerikalıları etkileyen genetik geçişli bir hastalıktır. Kırmızı kan hücreleri genetik bozukluk nedeniyle hilal şeklinde olur. Hızla bozulduklarından oksijen organlara ulaşamaz ve anemiyle sonuçlanır. Aynı zamanda hilal biçimli kırmızı kan hücreleri ince damarlarda birikerek acıya neden olur.

Demir eksikliği anemisinin oluşma sebebi vücutta demir minerali eksikliğidir. Kemiğin merkezindeki ilik, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve organlara oksijen taşıyan hemoglobini üretmek için demire ihtiyaç duyar. Demir miktarı yetersiz olduğunda, vücut kırmızı kan hücreleri için gerekli miktarda hemoglobin üretemez. Sonuç, demir eksikliği anemisidir.  Demir eksikliği anemisi aşağıdaki sebeplerden kaynaklanabilir.

• Özellikle bebeklerin, çocukların, ergenlerin ve vejetaryenlerin, demirden yoksun beslenme biçimi.
• Demir depoları tükenmiş olan gebe ve emziren annelerin metabolik ihtiyacı

• Adet görme
• Sık sık kan bağışlamak
• Dayanıklılık egzersizleri
• Crohn hastalığı gibi sindirim rahatsızlıkları veya mide ya da ince bağırsak kısımlarının cerrahi müdahaleyle alınması
• Bazı ilaçlar, bazı yiyecekler ve kafeinli içecekler

Vitamin eksikliği anemisi B-12 ve folik asit eksikliğinden kaynaklanabilir. Kırmızı kan hücresi üretimi için bu iki vitamine ihtiyaç vardır. Vitamin eksikliği anemisine yol açan vitamin eksikliği aşağıdaki sağlık sorunlarını kapsayabilir:

• Megaloblastik anemi: B-12 ya da folik asit veya her ikisinin yetersizliği.
• Pernisiyöz anemi: Crohn hastalığı, bağırsak parazitleri, mide ya da ince bağırsak .kısımlarının cerrahi müdahaleyle alınması veya HIV virüsüyle enfekte olmak (AIDS hastalığı) gibi durumlardan kaynaklı B-12 vitamininin emiliminde bozukluk.
• Beslenmeye bağlı vitamin eksikliği: Az yemek ya da et tüketmemek B-12 vitamini eksikliğine neden olabilirken, yetersiz ya da çok pişmiş sebze tüketimi de folik asit eksikliğine yol açabilir.
• Başka sebeplerden kaynaklanan vitamin eksikliği: gebelik, bazı ilaçlar, alkol kötüye kullanımı, tropikal sprue hastalığı ve bağırsakta gluten hassasiyeti (çölyak hastalığı)

Erken gebelik döneminde yeterli folik asit alımı ceninde, tropikal sprue hastalığı gibi nöral tüp bozukluklarının gelişiminin önüne geçebilir.

Kemik iliği ve kök hücre sorunları vücudun yeterli miktarda kırmızı kan hücresi üretmesini engelleyebilir. Kemik iliğinde bulunan bazı kök hücreler kırmızı kan hücreleri üretir. Eğer kök hücrelerin miktarı azsa veya kusurluysa ya da metastatik kanser hücreleri gibi diğer hücreler kök hücrelerin yerine geçmişse anemi gelişebilir. Kemik iliği ve kök hücresi sorunları sebebiyle oluşan anemi aşağıdaki durumları kapsar:

• Aplastik anemi, kök hücrelerinde göze çarpan bir düşüş olduğunda ya da bu hücrelerin yokluğunda gelişir. Aplastik anemi kalıtsal olabilir, anlaşılır bir sebep olmadan meydana gelebilir veya kemik iliğinin ilaç kullanımı, radyasyon, kemoterapi veya enfeksiyon sebebiyle hasar gördüğü durumlarda oluşabilir.
• Talasemi (Akdeniz anemisi) kırmızı kan hücreleri tam anlamıyla olgunlaşıp gelişemediğinde ortaya çıkar. Talasemi, genellikle Akdeniz, Afrika, Orta Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde yaşayan insanları etkileyen kalıtsaldır bir hastalıktır. Talasemi, türüne göre hafif ya da hayati tehlike arz edecek şiddette seyredebilir: En şiddetli türü Cooley anemisidir (talasemi majör).
• Kurşuna maruz kalmak, kemik iliği açısından zehirleyicidir ve kırmızı kan hücrelerinin azalmasına yol açar. Kurşun zehirlenmesi yetişkinlerde çalışma koşullarından, çocuklardaysa boya kırıntıları yenmesinden kaynaklanır. Uygunsuz üretilmiş kurşun sırlı kaplar da yiyecek ve içeceklere kurşun bulaştırabilir.

Diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili anemi genellikle kırmızı kan hücreleri üretiminde gerekli olan hormonlar azaldığında görülür. Bu türdeki anemiye neden olan sağlık sorunları şunlardır:

• İlerlemiş böbrek hastalığı
• Hipotiroidizm (tiroid yetersizliği)
• Diğer kronik hastalıklar; örneğin kanser, enfeksiyon ve lupus (deri veremi) ve romatoid artrit (iltihaplı romatizma) gibi otoimmün hastalıklar.

Kırmızı Kan Hücrelerinin Tahribinden Kaynaklanan Anemi

Kırmızı kan hücreleri kırılgan olduğunda ve dolaşım sistemindeki olağan basınca karşı koyamadığında zamanından önce kırılarak hemolitik anemiye neden olabilir. Hemolitik anemi doğuştan gelebilir ya da daha sonra gelişebilir. Bazen sebebi bilinmez (kendiliğinden oluşur). Hemolitik aneminin bilinen nedenleri şunlardır:

• Orak hücreli anemi ve talasemi gibi kalıtsal durumlar
• Enfeksiyon, ilaçlar, yılan ya da örümcek zehri ve bazı yiyecekler gibi stres etkenleri
• İlerlemiş karaciğer ya da böbrek hastalığından kaynaklanan toksinler
• Bağışıklık sisteminin uygunsuz saldırısı (anne karnında ceninken meydana geldiğinde yeni doğanın hemolitik hastalığı denir)
• Suni damarlar, kalp kapak protezleri, tümörler, şiddetli yanıklar, kimyasala maruz kalma, şiddetli yüksek tansiyon ve pıhtılaşma bozuklukları
• Nadir durumlarda büyüyen dalak, kırmızı kan hücrelerini dolaşım ömürleri tamamlanmadan yakalayıp yok edebilir.

Belirtiler

Belirtiler ve işaretler aneminizin sebebine bağlı olarak değişir ama şunları içerebilir:

• Yorgunluk
• Soluk ten
• Hızlı ve düzensiz kalp atışı
• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Baş dönmesi
• Bilişsel sorunlar
• Soğuk el ve ayaklar
• Baş ağrısı

Başta, anemi fark edilemeyecek kadar hafif olabişir. Ama anemi kötüleştikte işaretler ve belirtiler artar.

Doktorla ne zaman görüşmeli

Açıklanamayan sebeplerden yorgun hissediyorsanız doktorunuzdan randevu alın. Bazı anemiler, örneğin demir eksikliği anemisi yaygındır. Yorgunluğun anemi dışında birçok sebebi vardır, o yüzden yorgunsanız ille anemi olduğunuzu varsaymayın.

Bazı insanlar, kan bağışlarken hemoglobinlerinin düşük olduğunu öğrenirler, bu da anemiyi gösterir. Düşük hemoglobin, demir yönünden zengin besinler yiyeyerek veya demir içerikli bir multivitamin alarak takviye edilebilen geçici bir sorundur. Ne var ki, vücudunuzdaki kan kaybına demir eksikliğinizin neden olduğuna dair bir uyarı da olabilir. Hemoglobin düşüklüğü sebebiyle kan bağışlayamayacağınız söylenirse doktorunuzdan randevu alın.

Risk Faktörleri

Şu risk faktörleri anemi risk faktörlerinizi artırır:

• Bazı vitaminlerden yoksun bir beslenme. Sürekli olarak demir, B-12 ve folik asit yönünden düşük olan bir beslenme seçmek anemi riskinizi artırır.
• Bağırsak bozuklukları. Küçük bağırsağınızda besinlerin emilimini etkileyen bir bağırsak bozukluğunuz, örneğin Crohn hastalığı veya çölyak hastalığı olması sizi anemi riskine sokar. İnce bağırsağınızın besinlerin emildiği parçalarının cerrahi alınması ve ameliyatı besin eksikliklerine ve anemiye yol açabilir.
• Adet. Genelde, menopoza girmemiş kadınlar, erkekler ve menopoz sonrası kadınlardan daha fazla demir eksikliği anemisi riski altındadır. Çünkü adet kırmızı kan hücrelerinin kaybına neden olur.
• Gebelik. Gebeyseniz demir eksikliği anemisinin yüksek riski altındasınız çünkü demir stoklarınız yükselen kan hacminizine hizmet etmnin yanı sıra büyüyen fetüsünüze hemoglobin kaynağı olmak zorundadır.
• Kronik durumlar. Örneğin, kanseriniz, böbrek veya karaciğer yetmezliğiniz ya ds başka bir kronik durumunuz varsa kronik hastalık anemisi riski altında olabilirsiniz. Bu durumlar kırmızı kan hücrelerinde kesintiye neden olabilir. Bir ülserden veya vücudunuzdaki başka bir kaynaktan yavaş, kronik kan kaybı vücudunuzun demir kaynağını boşaltarak demir eksikliği anemisine yol açabilir.
• Aile geçmişi. Ailenizde kalıtılmsal bir anemi geçmişi, örneğin orak hücre anemisi varsa hastalığın yüksek riski altında olabilirsiniz.
• Diğer faktörler. Bazı enfeksiyonların, kan hastalıklarının ve otoimmün bozuklukların geçmişi, zehirli kimyasallara maruz kalmak ve bazı ilaçların kullanımı kırmızı kan hücresi üretimine etki edebilir ve anemiye yol açabilir.

Komplikasyonlar

Anemi tedavi edilmezse çeşitli komplikasyonlara yol açabilir, örneğin:

• Aşırı yorgunluk. Anemi yeterince şiddetliyse günlük işlerinizi bitiremeyecek kadar yorgun olabilirsiniz. Çalışamayacak veya oynayamayacak kadar yorgun da olabilirsiniz.
• Kalp sorunları. Anemi hızlı veya düzensiz kalp atışına, aritmiye neden olabilir. Aneminiz varsa, kalbiniz kandaki oksijen eksikliğini telafi edebilmek için daha fazla kan pompalamak zorunda kalır. bu, konjestif kalp yetmezliğine bile yol açabilir.
• Ölüm. Bazı kalıtımsal anemiler, örneğin orak hücre anemisi ciddi olabilir ve yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Çabucak bol kan kaybetmek akut, şiddetli anemiye yol açabilir ve ölümcül olabilir.

Teşhis

Anemiyi teşhis etmek için doktorunuz şunları önerebilir:

• Fiziksel muayene. Fiziksel bir muayene sırasında, doktorunuzu kalbinizi ve soluğunuzu dinleyebilir. Doktorunuz ellerini karnınıza yerleştirip karaciğer ve dalağınızın boyutunu da hissedebilir.
• Tam kan sayımı. Tam kan sayımı, kan numunenizde kan hücrelerini saymak için kullanılır. Anemi için, doktorunuz kanda bulunan kırmızı kan hücreeri düzeyleriyle (hematokrit) ve kanınızdaki hemoglobinle ilgilenir. Normal yetişkin hematokrit değerleri bir tıbbi uygulamadan diğerine değişir ama genelde erkekler için yüzde 38,8 ile 50, kadınlar için yüzde 34,9 ve 44,5 arasındadır. Normal yetişkin hemoglobin değerleri desilitre başı genelde erkekler için 13,5 ila 17,5 gram, kadınlar için 12 ila 15,5 gramdır.
• Kırmızı kan hücrelerinizin boyutu ve şeklini belirlemek için test. Kırmızı kan hücrelerinizden bazıları tuhaf boyut, şekil ve renk için incelenebişir. Bunu yapmak teşhisi belirlemeye de yardımcı olabilir. Örneğin, demir eksikliği anemisinde, kırmızı kan hücreleri normalden daha küçük ve daha soluk renklidir. Vitamin eksikliği anemisinde, kırmızı kan hücreleri genişler ve sayıca daha azdır.

Ek testler

Size anemi teşhisi koyulursa doktorunuz altta yatan sebebi belirlemek için ek testler isteyebilir. Örneğin, demir eksikliği anemisi ülserlerin kronik kanaması, kolonda iyicil polipler, kolon kanseri, tümörler veya karaciğer yetmezliğiyle sonuçlanabilir. Doktorunuz bunları ve anemiye neden olan durumları test ettirebilir.

Bazen anemiyi teşhis etmek için kemik iliğinden bir numuneyi incelemek gerekebilir.

Tedavi

Aneminin tedavisi sebebe bağlıdır:

• Demir eksikliği anemisi. Bu anemi türü beslenmenizde değişiklikler ve demir takviyeleriyle tedavi edilir. Demir eksikliğinin altında yatan sebep adet dışında kan kaybıysa kanamanın kaynağı belirlenip durdurulmalıdır. 
• Vitamin eksikliği anemileri. Folik asit eksikliği anemisi  folik asit takviyeleriyle takviye edilir. Sindirim sisteminizde yediğiniz besinlerden B-12 vitaminini emme sorunu varsa B-12 iğneleri yaptırabilirsiniz.
• Kronik hastalık anemisi. Bu tür aneminin özel bir tedavisi yoktur. Doktorlar altta yatan hastalığı tedavi etmeye odaklanırlar. Belirtileriniz şiddetli hale gelirse bir kan nakli veya  sentetik eritropoitein, normalde böbrekleriniz tarafından üretilem bir hormon, kırmızı hücre üretiminizi düzenlemeye ve yorgunluğu azaltmaya yardımcı olabilir.
• Aplastik anemi. Bu aneminin tedavisi, kırmızı kan hücreleri sayısını artırmak için kan nakilleri olabilir. Kemik iliğiniz hastalıklıysa veya sağlıklı kan hücreleri üretemiyorsa kemik iliği nakline ihtiyacınız olabilir.
• Kemik iliği hastalığıyla ilişkili anemiler. Bu çeşitli hastalıkların tedavisi basit bir ilaçtan kemoterapiye, kemik iliği nakline kadar değişiklik gösterebilir.
• Hemolitik anemiler. Hemolitik anemileri kontrol etmek şüpheli ilaçlardan kaçınmayı, ilgili enfeksiyonları tedavi etmeyi ve kırmızı kan hücrelerinize saldırıyor olabilen bağışıklık sisteminizi bastıran ilaçlar almayı içerebilir. Steroidler veya bağışıklık bastıran ilaçlarla kısa tedaviler bağışıklık sisteminizin kırmızı kan hücrelerinize saldırmasını bastırabilir. Aneminizin şiddetine bağlı olarak, bir kan naklı veya plazmaferez gerekli olabilir. Plazmaferez bir tür kan filtreleme işlemidir.
• Orak hücre anemisi. Bu aneminin tedavisinde ağrıyı azaltmak ve komplikasyonları önlemek için oksijen, ağrı kesici ilaçlar, oral ve damar içi sıvılar bulunabilir. Doktorlar kan nakli, folik asit takviyeleri ve antibiyotik önerebilirler. Bazı durumlarda kemik iliği nakli de etkili bir tedavi olabilir. Hidroksiüre adı verilen bir kanser ilacı da orak hücre anemisini tedavi etmekte kullanılabilir.

Önleme

Vitamin yönünden zengin bir beslenme seçin

Aneminin birçok türü önlenemez. Ama demir eksikliği anemisi ve vitamin eksikliği anemilerinden kaçınmanıza yardımcı olabilecek bir dizi vitamin ve takviye vardır, örneğin:

• Demir. Demir yönünden zengin biftek ve diğer etler, fasülye, mercimek, demir destekli tahıllar, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve kurutulmuş meyvelerdir.
• Folat. Bu besin maddesi ve sentetik formu folik asit narenciye ve meyve suları, muzlar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, takviye edilmiş ekmekler, tahıllar ve hamur işlerinde bulunur.
• B-12 vitamini. Bu vitamin et ve süt ürünlerinde doğal olarak bulunur. Bazı tahıllara ve soya sütü gibi soya ürünlerine de eklenebilir.
• C vitamini. C vitamini içeren yiyecekler, örneğin narenciye, kavun ve yumuşak meyveler demir emilimini artırmaya yardımcı olur.

Ailenizde anemi geçmişi varsa genetik danışmanlık düşünün

Ailenizde kalıtımsal anemi, örneğin orak hücre anemisi geçmişiniz varsa doktorunuzla ve muhtemelen bir genetik danışmanla riskiniz ve çocuklara geçirebileceğiniz riskler hakkında konuşun.