• İçindekiler
• Nedir
• Farklar
• Teşhisi
• Tedavisi

Nedir

Bakteriyel ve viral enfeksiyonların pek çok benzerliği vardır. Her iki enfeksiyon türünün de nedeni mikroplar, sırasıyla bakteriler ve virüslerdir ve aşağıdaki gibi yollarla yayılır:

• Öksürük ve hapşırık
• Mikrop taşıyan insanlarla özellikle öpüşme ya da cinsel ilişki gibi aktiviteler yoluyla temas
• Mikroplu yüzeyler, yiyecek ya da suyla temas
• Evcil hayvanlar, çiftlik hayvanları ve pire, kene gibi böcekler de dahil mikrop taşıyan canlılarla temas

Mikroplar şunlara da neden olabilir:

• Akut enfeksiyonlar, kısa süreli-geçici olanlar
• Kronik enfeksiyonlar, haftalar, aylar ya da ömür boyu sürebilenler
• Tipik hastalık belirtileri göstermeyen enfeksiyonlar (sessiz-gizli enfeksiyon), başlangıçta herhangi bir belirtiye neden olmayıp aylar ya da yıllar içinde aktif hale gelebilir.
• En önemlisi, (vücutta çoğalabilen mikropların istilası olarak da tanımlanabilen) bakteriyel ve viral enfeksiyonlar hafif şiddette, orta şiddette ya da ciddi bir hastalığa neden olabilir.

Tarih boyunca, milyonlarca insan vibonik veba bakterisinin neden olduğu hıyarcıklı veba ya da Kara Ölüm, çiçek virüsünün neden olduğu çiçek hastalığı gibi hastalıklara yenik düşmüştür. Viral enfeksiyonlar yakın tarihli çok geniş çaplı iki büyük salgının sorumlusudur: 20-40 milyon insanın öldüğü 1918-1919 İspanyol gribi salgını ve halen sürmekte olup sadece 2008 yılında dünya genelinde tahminen 2 milyon kişinin öldüğü HIV/AIDS salgını.

Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar öksürük ve hapşırık, ateş, iltihap, kusma, ishal, yorgunluk ve kramp gibi (bütün bunlar bağışıklık sisteminin bulaşıcı organizmaları vücuttan atma yollarıdır) benzer belirtilere neden olur. Ama bakteriyel ve viral enfeksiyonlar, organizmaların yapısal farklılıkları ve mevcut mikrop önleyici ilaçlara cevap verme şekillerinden dolayı diğer pek çok önemli açıdan birbirine benzemez.

 

Farklar

Bakteri ve virüsler arasındaki farklar

Bakteri ve virüsler mikroskop olmadan görülemeyecek kadar küçük olmalarına rağmen, yapısal olarak zürafalar ve Japon balıkları kadar birbirlerinden farklıdırlar.

Bakteriler, hücre içindeki sitoplazma veya sıvıyı çevreleyen esnek bir zar ve sert bir duvardan oluşan nispeten karmaşık tek hücreli canlılardır. Top, çubuk veya spiral biçiminde, kendi kopyalarını yapmaları için gerekli tüm genetik bilgiyi içerir. Fosil kayıtları bakterilerin 3,5 milyon yıldır var olduklarını gösteriyor, bakterilerin aşırı sıcak ve soğuk, radyoaktif atık ve insan vücudunun da dahil olduğu çeşitli ortamlarda hayatta kalabildikleri biliniyor.

Çoğu bakteri zararsızdır ve insan bağırsağında yaşayabilen Lactobacilli acidophilus gibi bazı bakteriler besinlerin sindirilmesi, hastalığa neden olan mikropların yok edilmesi, kanser hücreleriyle mücadele ve gerekli besinlerin sağlanmasında aslında yardımcı olur. Bakterilerin yüzde 1’inden daha azı insanda hastalığa neden olur.

Buna karşılık, virüsler çok küçüktür. Öyle ki virüslerin en büyüğü, bakterilerin en küçüğünden daha küçüktür. Virüsler farklı şekillerde olabilir ve kısıtlı bir genetik haritaları vardır. Tüm sahip oldukları protein bir kılıf ve genetik materyal çekirdeğidir: ya RNA ya da DNA. Virüsler, bakterilerden farklı olarak, bir konakçı olmadan yaşamlarını sürdüremez. Yalnızca kendilerini hücrelere iliştirerek ve hücresel mekanizmaları ele geçirerek üreyebilir. Çoğu durumda, yeni virüsler yapmak üzere çatlayana ve ölene dek hücreleri yeniden programlar. Diğer durumlarda, normal hücreleri kötü huylu ve kanserli hücrelere dönüştürür.

Ayrıca bakterilerin aksine, “virüslerin çoğu” hastalığa neden olur ve saldırdıkları hücreler belirlidir.  Örneğin, bazı virüsler karaciğer, solunum sistemi ya da kan hücrelerine saldırmak üzere programlıdır. Bazı durumlarda, bakterileri hedefleyen virüslere bakteriyofaj denir.

Teşhisi

Bakteriyel ve viral enfeksiyonların teşhisi

Genel olarak, bakteriyel ya da viral bir enfeksiyon kaptığınızı düşünüyorsanız doktorunuza başvurmalısınız. Kendi kendini sınırlayan ve hayati tehlike oluşturmayan soğuk algınlığı gibi istisnalar dışında.

Bazı durumlarda, pek çok rahatsızlığın (zatürre, menenjit ve ishal) nedeni herhangi bir bakteri veya virüs olabileceğinden enfeksiyonun asıl kaynağını belirlemek zordur. Ama doktorunuz, fiziksel muayene yaparak ve tıbbi geçmişinizi dinleyerek nedenini tam olarak belirleyebilir.

Gerekirse, teşhisi doğrulamak için kan veya idrar testi ya da bakteriyel veya viral büyümeyi tanımlamak için doku kültürü de isteyebilir. Bazen etkilenen dokuya biyopsi yapmak gerekebilir.

Tedavisi

Bakteriyel ya da viral enfeksiyonların tedavisi

Bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotik kullanımı ve keşfi, tıp tarihinin en önemli buluşlarından biri kabul edilir. Ne yazık ki, bakterilerin uyum sağlama yeteneği oldukça yüksektir ve aşırı antibiyotik kullanımı onları tıbbi tedaviye dirençli hale getirmiştir. Bu durum özellikle hastane ortamlarında ciddi sorunlar doğurmuştur. Antibiyotikler, üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olanlar da dahil virüsler karşısında etkisizdir ve pek çok önde gelen kuruluş, bakteriyel bir enfeksiyon için açık bir kanıt olmadığı sürece rutin antibiyotik kullanımını artık önermez.

20. yy başından bu yana, aşıların etkin bir şekilde kullanımı çocuk felci, suçiçeği, kızamık gibi viral hastalıkların görülme sıklığını azaltmıştır. Buna ek olarak, aşılar grip, hepatit A, hepatit B, insan papilloma virüsü (HPV) gibi enfeksiyonları önleyebilir.

Ama viral enfeksiyonların tedavisinin daha zor olduğu biliniyor, bunun öncelikli sebebi virüslerin göreceli daha küçük olması ve hücre içinde çoğalmasıdır. Herpes simpleks virüs enfeksiyonları, HIV/AIDS ve grip gibi bazı viral hastalıklar için artık antiviral ilaçlar mevcut. Ama antiviral ilaçların kullanımı ilaca dirençli mikropların gelişmesiyle bağlantılıdır.