• İçindekiler
• Nedir
• Sebepler
• Kişisel Faktörler
• Çevresel Faktörler
• Belirtiler
• Teşhis
• Çocuklar
• Tedavi
• Tarih

Nedir

Nedir?

Çocuk piromanisi esasen artan gerilimi hafifletmek için yangın çıkarma dürtüsüyle ayırt edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur.

Piromani Yunanca kelimeler “pyr” (ateş) ve “mania”dan (delilik) gelir. Çocuk piromanisi yangın çıkarmanın en nadir görülen şeklidir.

Çoğu küçük çocuğa piromani yerine davranış bozukluğu teşhisi konur. Piromaninin önemli bir göstergesi, gerçek bir sebep olmaksızın tekrar tekrar ateşle bir araya gelmektir. Piromani çok nadir görülen bir bozukluktur ve nüfusun yaklaşık yüzde birinde ortaya çıkar. Üç yaşına kadar küçük çocuklarda ortaya çıkabilir.

Resmen piromani teşhisi konmuş kişilerin yüzde doksanı erkektir. Piromanyaklar ve diğer akıl hastaları bütün yangınların sadece %14’ünden sorumludur.

 

Sebepler

Sebepleri

Yangın çıkarma beş alt kategoriden oluşur: meraklı yangın çıkaranlar, cinsel uyarılmayla yangın çıkaranlar, “yardım isteyen” yangın çıkaranlar, “ciddi şekilde dengesiz” grup ve nadir görülen grup, yani piromanyaklar. Piromani genellikle çocuklukta su yüzüne çıkar ama normal başlangıç yaşına dair kesin bir veri yoktur.

Piromanyak çocuklarda, genellikle gerginliği hafifletmek için kontrol edilemeyen bir yangın çıkarma arzusu vardır. Piromaniye genetik olarak neyin yol açtığı hakkında fazla bir şey bilinmiyor ama konuyu keşfe çıkan birçok çalışma yürütülüyor.

Çocuklar ve gençler arasında yangın çıkarmanın nedenleri birçok faktöre bağlanabilir, bunlar kişisel faktörler ve çevresel faktörler olmak üzere ikiye ayrılır:

Kişisel Faktörler

Kişisel Faktörler:

1. Antisosyal davranış ve tutumlar: Yangın çıkaran çocuklar sadece yangın çıkarmakla kalmaz, aynı zamanda, başka suçlar işler ve vandallık, şiddet, öfke, vb gibi davranışlar gösterirler.
2. Heyecan arama: Bazı çocuklar sıkıldıkları ve sadece yapacak bir şey aradıkları için yangın çıkarmaya meyil gösterir.
3. İlgi arama: Bir yangın çıkarma yetişkinlerden öç alma ve dolayısıyla yetişkinlerden gelecek bir cevap üretme yolu olabilir.
4. Sosyal beceri eksikliği: Bazı çocuklara basitçe yeterli sosyal beceri kazandırılmamıştır. Yangın çıkarmayı keşfetmiş çocukların ve ergenlerin birçoğu kendilerini yalnız kabul eder.
5. Yangından korunma becerisi eksikliği ve tehlikenin görmezden gelinmesi: Piromani teşhisi konmamış çocukların çoğu için harekete geçiren şey budur. Sadece doğal merak ve ateşin yok edici gücünü görmezden gelme.
6. Öğrenme sorunları.
7. Ayrılma, ihmal ve istismar gibi aile içi sorunlar.

Çevresel Faktörler

Çevresel Faktörler:

1. Ebeveyn ya da bakıcıların kötü gözetimi.
2. Erken yaşta ateşi yanlış kullanan yetişkinleri izlemek.
3.  Ebeveynlerin ihmali.
4. Uyuşturucu kullanan ya da şiddete başvuran ebeveynler: Bu faktör üzerinde çalışma yapıldı. Sonuçlar yangın çıkaran çocukların, ebeveynlerin istismar uyguladığı evlerde bulunma ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösteriyor.
5. Akran baskısı.
6. Stresli hayat olayları: Yangın çıkarma krizlerle başa çıkmanın bir yolu haline gelir.

Ayrıca, beyin omurilik sıvısı içinde reaktif hipoglisemiyle bir bağlantısı olduğunu öne süren bazı tıbbi araştırmalar da yapılmıştır. Bu ikisi arasındaki keşfedilen bazı benzerlikler, dürtü kontrolü sorunları ve düşük kan şekerine neden olan, noradrenalin ve serotonin nörotransmiterlerinin seviyesindeki anormalliklerdir.

Belirtiler

Belirtiler

Birçok klinik çalışma yangın çıkarmanın çok nadiren tek başına görüldüğünü, genellikle toplumsal olarak kabul edilemeyecek başka davranışlarla birlikte ortaya çıktığını gösteriyor. Son zamanlarda en çok dikkati çeken güdüler, zevk alma, yardım isteme, yetişkinlerden intikam alma ve aileyi tekrar bir araya getirme isteğidir.

Görünüşe göre yangın çıkarmayı başlatan, piromani ve kötü davranışların bir kombinasyonudur. Yangın çıkarma çocuklar ve gençler arasında sürekli tekrar edebilir ya da periyodik olabilir. Bazı çocuk ve gençler gerilimlerini hafifletmek için sık sık yangın çıkarabilir.

Fakat bu durumda sadece çok büyük stres yaşadığı zamanlarda yangın çıkarma isteği duyanlar da vardır. Bazı piromani belirtileri, depresyon, ilişkilerde çatışma ve stres ve kaygıyla başa çıkamamadır.

Teşhis

Teşhis

DSM olarak da bilinen Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, bir çocuğa resmen piromani teşhisi koymak için gerekli olan altı standart sunuyor.

1. Çocuk, art arda birden fazla yangın çıkarmış olmalı.
2. Yangın çıkarmadan önce çocukta bazı gerginlik ya da uyarılma hisleri ortaya çıkmalı.
3. Çocuk, ateşin ya da ateşle ilgili şeylerin kendisine çekici geldiğini gösteriyor olmalı.
4. Çocuk yangın çıkarmak, onu izlemekten rahatlama ya da tatmin olma hissi duyuyor olmalı.
5. Çocuğun yangın çıkarması için intikam, mali güdüler ve hezeyan gibi başka güdüler ya da beyin hasarı olmaz.
6. Bu yangın çıkarma sorunu, antisosyal kişilik bozukluğu ya da davranış bozuklukları gibi başka bozukluklara atfedilemez.

Ateş yakma ve piromani çocuklarda daha yaygın görülüyor olmasına rağmen bu standartları o yaş grubuna uygulamak zordur. Esasen sağlık çalışanlarının yangın çıkarmayla ilgili tecrübe azlığı nedeniyle piromaninin teşhisi için deneyim yetersizliği vardır.

Çocuklar

Piromanyak çocuklar ve yangın çıkaran çocuklar

Piromanyak çocuklarla yangın çıkaran çocuklar arasında birçok önemli ayrım vardır. Genel olarak, yangın çıkaran biri, olağandışı sebeplerle yangın çıkarma isteği duyan herhangi biridir.

Yangın çıkaran bir çocuk genellikle ateş hakkında meraklıdır ve daha fazla şey öğrenme isteği duyar, oysa piromanyak çocuklar basit bir yangın çıkaran çocuktan çok daha fazlasıdır; kasıtlı yangınlar çıkarmak için olağandışı garip bir dürtü ya da istek duyarlar.

Piromani, yani patolojik yangın çıkarma, yangın çıkarma isteğinin sürekli tekrar ettiği ve cana ya da mala zarar verdiği bir durumdur. Yangın çıkarmayla piromani arasındaki en önemli fark; piromani zihinsel bir bozukluktur ama yangın çıkarma basit bir davranıştır ve kolayca düzeltilebilir.

Küçük ya da ciddi olmayan yangın çıkarma, denetim altında olmayan çocuklar tarafından gösterilen “kaza eseri ya da rastlantısal yangın çıkarma davranışı” olarak tanımlanır. Bu yangınlar genellikle meraklı bir çocuk kibrit, çakmak ya da küçük ateşlerle oynadığı zaman başlar. Bu küçük grup içindeki çocuklar, hayatları boyunca ortalama en fazla 2,5 kaza eseri yangın çıkarırlar.

Bu gruba dahil çocukların çoğu beş ila on yaşındadır ve ateşle oynamanın tehlikelerinin farkında değildir. Piromani olarak bilinen patolojik yangın çıkarma, bu hareket “kasıtlı, planlı ve devamlı” olduğunda kendini belli eder. Bu tehlikeli gruba dahil çocuklar yaklaşık 5,3 kere yangın çıkarır. Küçük çocukların çoğuna piromani teşhisi yerine davranış bozukluğu teşhisi konur.

Yangın çıkaran iki temel çocuk tipi vardır. Bunların ilki yangını sadece ne olacağını görmek için başlatan, meraklı yangın çıkaran tiptir. İkincisiyse genellikle yangını çevresindeki değişimler ya da patolojik nedenlerle başlatan, sorunlu yangın çıkaran tiptir.

Tedavi

Tedavi

Eğer bir çocuğa piromani teşhisi konmuşsa, piromaninin genetik sebebi üzerine yeterince bilimsel araştırma yapılmamış olsa bile tedavi seçenekleri vardır. Çalışmalar, tekrar eden yangın çıkarma vakaları olan çocukların, tıbbi bir yaklaşımdan çok olgu yönetimine cevap verdiğini gösteriyor.

Tedavi için ilk can alıcı adım, ebeveynlerin çocuklarıyla oturup birebir konuşmasıdır. Bu görüşme ailede gerilime neden olan şeyleri, disiplin yöntemlerini ve çocuğun kontrol edilemeyen yangın çıkarma isteğine etki eden diğer faktörleri belirlemeye çalışmalıdır. Bazı tedavi yöntemi örnekleri sorun çözme becerisi kazandırma, öfke yönetimi, iletişim becerisi kazandırma, öfke kontrolü eğitimi ve bilişsel yeniden yapılandırmadır.

Son çalışmalara göre bir çocuğun piromaniden tamamen kurtulması ihtimali çok düşüktür ama çocuğun gerilimini azaltmak için yangın çıkarma isteğini başka şeylere yönlendirmek mümkündür. Bir çocuğa piromani teşhisi konduğunda bir yangın çıkarma baskısı hissedecektir. Eğer ebeveynler bir spora ya da enstrümana başlatma gibi alternatif bir fikir sunarsa çocuk, karşı konulamaz yangın çıkarma isteğine nasıl hakim olacağını öğrenebilme fırsatı bulur.

Bir başka tedavi yöntemi de yangından korunma eğitimidir. Ama bazen en iyi tedavi yöntemi bir çocuk danışmanı ya da yerel tedavi merkezleridir.

Ancak, çocuklarda piromani vakaları çok nadir olduğu için, bu tedavi yöntemlerinin çocuklara gerçekten yardım etmekte ne kadar başarılı olduğuyla ilgili yeterince çalışma yapılmamıştır. Çocuklarda piromaninin en yaygın ve etkin tedavisi davranışsal modifikasyondur. Sonuçlar genellikle çok kötü olmuyor. Davranışsal modifikasyon piromanik yatkınlık gösteren çocukların %95’inde işe yarıyor gibi görünüyor.

Tarih

Tarih

Piromaninin nedenleri üzerine yapılan ilk çalışmalar Freudyen psikanalizden geliyordu. 1850’lerde piromaninin nedenlerine ilişkin birçok sav vardı.

Tartışmanın iki büyük tarafından biri piromaninin zihinsel ya da genetik bir bozukluk olduğunu, diğeriyse ahlaki bir eksiklik olduğunu savunuyordu. Freud yangın çıkarmanın doğaya karşı güç kazanmak için yapılan arkaik bir istek olduğu sonucuna vardı.

Çocuklarda yangın çıkarma davranışı üzerine ilk araştırma Helen Yarnall tarafından 1940 yılında yapıldı. Yarnall erkek çocuklarda yangın çıkarmayla hadım edilme korkusunu karşılaştırdı ve erkek çocukların yangın çıkararak yetişkinlere karşı güç kazandıklarını hissettiklerini söyledi. 1940 yılında yapılan bu çalışma aynı zamanda, yetişkinlerin hayatında yangın çıkarma gibi bir şiddet davranışının nedenini öngören bir fikir olarak, hayvanlara karşı küçük yaşta yapılan acımasız muameleyi göstermiştir.