• İçindekiler
• Nedir?
• Belirtileri
• Sebepleri
• Zor Durumlar
• Testler ve Teşhis
• Tedavi
• İlaçlar
• Psikoterapi
• Yaşam Tarzı
• Alternatif İlaçlar
• Beslenme
• Ruh ve Beden İlişkisi

Nedir?

Distimi depresyonun hafif ama kronik olan bir biçimidir.

Distimi belirtileri genellikle en az iki yıl ya da bundan daha fazla sürer. Distimi belirtileri depresyonunkilerden daha az yoğun olsa da aslında hayatını daha şiddetli bir şekilde etkileyebilir çünkü daha uzun süre devam eder. Distimi söz konusu ise, günlük işlere olan ilginizi kaybedebilir, umudunuzu yitirebilir, üretkenlik yetersizliği ve öz güven eksikliği yaşayabilirsiniz.

Distimi sorunu olan kişilerin genellikle fazlasıyla eleştirel olduğu, sürekli şikayette bulundukları ve keyif almada zorluk çektikleri sanılmaktadır.

Belirtileri

Yetişkinlerde görülen distimi belirtileri şunlardır:

• Günlük işlere karşı ilgi kaybı

• Mutsuz hissetmek ve moral bozukluğu

• Çaresizlik

• Enerji yetersizliği

• Bitkinlik

• Düşük öz-saygı

• Odaklanmada güçlük

• Sorun yaratacak kararlara varmak

• Öz-eleştiri

• Aşırı kızgınlık

• Üretkenlikte azalma

• Sosyal aktivitelerden kaçınma

• Suçluluk duygusu

• İştah zayıflaması

• Fazla yeme

• Uyku problemleri

Çocuklarda görülen distimi belirtileri şunlardır:

• Asabiyet

• Zayıf okul performansı

• Kötümser bir bakış açısı

• Sosyalleşme yetilerinde yetersizlik

Distimi belirtileri yıllara yayılan bir süre için gidip gelebildiği gibi, şiddeti zaman zaman değişiklik gösterebilir. Ancak genellikle, mutluluk verici olayların içinde yer alırken bile üstesinden gelme konusunda zorluk çekebilirsiniz. Hüzünlü bir karakteriniz olduğu yargısı ile karşılaşabilirsiniz.

21 yaş ve öncesinde başlayan distimiye erken distimi adı verilir. Bu yaştan sonra başlarsa, geç distimi adını alır.

Sebepleri

Distiminin tam sebebi bilinmemektedir. Distiminin depresyonunkilere benzer sebepleri olabilir. Bunlar:

• Biyokimyasallar. Depresyon geçiren kişilerin beyninde bir takım kimyasal değişimler yaşanabilir ve bu durum distimi için de geçerli olabilir. Bu değişimlerin ehemmiyeti halen kesin değildir ancak nihayetinde nedenlerin saptanmasında yardım edebilirler. Ruh durumu ile ilişkili, nörotransmitter denilen beyinde doğal          yollardan oluşan beyin kimyasalları distiminin meydana gelmesinde bir rol oynuyor olabilir.

• Genler. Biyolojik aile bireylerinde depresyon görülen kişilerde yaygındır, bu durumun distimi için de    geçerli gibi gözükmektedir.

• Çevre. Yine depresyonda olduğu gibi çevrenin distimide payı olabilir. Çevre ile anlatılmak istenen hayatta karşılaştığımız ve başa çıkmakta zorluk çektiğimiz olaylardır. Örneğin; sevilen birinin kaybedilmesi, parasal problemler ve yüksek seviyelerdeki stres.

Risk Faktörleri

Distiminin kesin sebebi bilinmese de, bir takım faktörler distimi gelişimini ya da şiddetini artırıyor gibi gözükmektedir. Bunlar:

• Kan bağının bulunduğu akrabalarda depresyon görülmesi

• Kan bağının bulunduğu akrabalarda distimi görülmesi

• Hayatın içindeki stres kaynağı olaylar

• Kadın olmak (sadece yetişkinler için geçerlidir)

Zor Durumlar

Distimiye bağlı gelişen ya da distimi bağlantılı zor durumlar şunlardır:

• Yaşam kalitesinde düşüş

• Ağır depresyon

• İntihara meyilli davranışlar

• Madde istismarı

• İnsan ilişkilerinde zorluklar

• Ailede anlaşmazlıklar

• Okul ve iş problemleri

• Üretkenlikte düşüş

Testler ve Teşhis

Hekimler distimiden şüphelendiklerinde doğal olarak bir takım tıbbi ve psikolojik test ve muayeneler gerçekleştirirler. Bunlar belirtilerinize yol açan nedenleri tespit etmeye, teşhisin konulmasına ve olası bir takım ilişkili zor durumların belirlenmesine yardımcı olur. Bu test ve muayenelerin arasında şunlar yer alır:

• Fiziksel muayene. Bunun içinde boy ve kilo ölçümü; kalp atışı, kan basıncı ve ateş gibi yaşamsal bir takım işaretlerin kontrol edilmesi; kalp ve akciğerin dinlenmesi ve karın bölgesinin incelenmesi yer alabilir.

• Laboratuar testleri. Bunun içinde tam bir kan ölçümü (CBC), alkol ve uyuşturucu taraması ve tiroid işlevinin kontrol edilmesi yer alabilir.

• Psikolojik değerlendirme. Bir doktor veya ruh sağlığı uzmanı düşünceleriniz, duygularınız ve davranışlarınız hakkında sizinle konuşur. Ne zaman başladıkları, ne kadar şiddetli oldukları, günlük hayatınızı ne derece etkiledikleri ve geçmişte buna benzer problemler yaşayıp yaşamadığınız dahil olmak   üzere belirtileriniz konusunda sorular sorar. İntihar ya da kendine zarar verme gibi düşünceleriniz varsa, bunları da konuşursunuz. Ruh haliniz ve akli dengenizle ilgili bir takım testler cevaplamanız da istenebilir.

Başka durumların olup olmadığının kontrol edilmesi

Üzgün hissetmek veya moral bozukluğu, günlük aktivitelere karşı ilgi kaybı ve uyku problemleri gibi bir takım başka durumların distimi belirtilerine benzer belirtileri vardır. Doktorunuz ya da ruh sağlığı uzmanınızın değerlendirmesi distimi mi yoksa ruh halinizi etkileyen başka durumlar mı olduğu konusunda karar verilmesini sağlayacaktır. Bu diğer durumlar şunlardır:

• Depresyon

• Manik depresyon (çift kutuplu rahatsızlık)

• Kişilik bozuklukları

• Mevsime bağlı duygusal rahatsızlık

Distimi Tanı Kriterleri

Distimi tanısı konulması için Amerikan Psikiyatrik Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’ndaki belirti kriterlerini karşılıyor olmanız gerekir.

Ana Kriterler

Distimi tanısı için ana kriterler şunlardır:

• İki yıl ya da daha fazla bir süredir zamanın çoğunda depresif bir ruh haline sahip olmak (çocuklardaki süre en az bir yıldır ve ruh durumları depresif olmaktan çok asabidir).

İlave Kriterler

Buna ek olarak aşağıdaki belirtilerin en az ikisine sahip olmanız gerekir ve bunların üzüntüye sebep olması ya da günlük yaşamda görev alma kabiliyetinizi aksatması gerekir:

• İştah kaybı veya fazla yeme

• Uyku problemleri

• Bitkinlik ve enerji yetersizliği

• Öz saygı yetersizliği

• Ümitsizlik

• Odaklanmada zorlanma

• Sorun yaratacak kararlara varmak

Distimi ya da diğer durumlarla ilgili bir tanıya varılmışsa bunları iyi özümseyin çünkü böylece size özgü bu durum hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilir ve uygun tedaviye başvurabilirsiniz.

Tedavi

Distiminin iki başlıca tedavisi şunlardır:

• İlaçlar

• Psikoterapi

Bağımsız tedaviler içinde, distimi tedavisinde ilaçlarla yapılan tedavilerin psikoterapiye oranla daha etkili gibi gözükmektedir. Ancak ilaç ve psikoterapinin beraber yürütülmesi distimi tedavisinde tek başına ilaç ya da tek başına psikoterapi kullanılmasından biraz daha etkili olabilir.

Hangi tedavi yaklaşımını izleyeceğiniz aşağıdaki faktörlere göre değişir:

• Distimi belirtilerinizin şiddeti

• Hayatınızı etkileyen duygusal ve duruma bağlı problemlerle başa çıkma arzunuz

• Kişisel tercihleriniz

• Önceden denediğiniz tedavi yöntemleri

• İlaçlara gösterdiğiniz tolerans

• Hamile olmanız veya emziriyor olmanız

• Çevrenizdeki ruhsal sağlık hizmetleri imkanlarınız

• Sağlık sigortası kapsamınız

Ne zaman bir doktora başvurmalı

Zaman zaman üzgün ve hüzünlü hissetmek ya da stres yaratan durumlar karşısında mutsuz olmak son derece normaldir. Ancak distimi söz konusu olduğunda bu tip duygular yıllarca sürer ve insan ilişkilerini, iş hayatı ve günlük faaliyetlerinde aksamalara neden olur.

Distimi belirtilerinden herhangi birine sahipseniz, tıbbi yardıma başvurun. Etkili bir şekilde tedavi edilmediğinde, distimi genellikle depresyona dönüşür (ağır depresyon).

Bir aile doktorunuz varsa, belirtileriniz hakkında onunla konuşun. Ya da direkt bir ruh sağlığı uzmanından yardım isteyin. Bir ruh sağlığı uzmanından yardım alma konusunda isteksizseniz, arkadaş, sevdiğiniz biri, öğretmen, akıl hocası ya da güvendiğiniz herhangi birinden fark etmez, tedaviye yönlendirme konusunda sizi yönlendirmesine izin verin.

İlaçlar

Distimi İlaçları

Distimi tedavisinde kullanılan psikiyatrik ilaçlar genellikle depresyon tedavisi için kullanılanlarla aynıdır. Bunlar:

• Seçici serotonin geri alım engelleyicileri

• Serotonin ve norepinefrin geri alım engelleyicileri

• Norepinefrin ve dopamin geri alım engelliyicileri

• Birleşik geri alım engelleyicileri ve reseptör blokerleri

• Tetrasiklik antidepresanlar

• Üç halkalı antidepresanlar

• Monoaminoksidaz engelleyiciler

Tercih edilenler seçici serotonin geri alım engelleyicileridir çünkü genel olarak iyi sonuçlar verirler ve yan etkileri daha tahammül edilebilirdir. Monoaminoksidaz engelleyicileri en son tercih edilenlerdir çünkü ciddi yan etkileri olabilir ve nadir de olsa ölümcül etkileşimler yaratabildiklerinden katı bir beslenme düzeni takip edilmesini gerektirirler. Sizin için en doğru seçimin hangisi olduğu bulunduğunuz kişisel duruma göre değişir. Distimi söz konusu olduğunda antidepresanları belirtileri kontrol altında tutabilmek için uzun süre kullanmanız gerekir.

Bütün antidepresan ilaçların kilo aldırma, cinsel problemler ve ishal gibi olası yan etkileri vardır. Bilhassa endişe yaratan bir düşünce de bu ilaçları alan genç erişkinlerin daha yüksek intihar riski olmasıdır. Gıda ve İlaç Birliği bütün antidepresan ilaçların genç erişkinleri intihar riski konusunda bir uyarı yazısı taşımasını buyurur. Antidepresan uyarıları, belli başlı bazı durumlarda çocuk, ergen ve 18-24 yaş arası genç erişkinlerin antidepresan kullanırken daha yüksek seviyede intihara meyilli düşünce ve davranış olabileceği üzerine dikkat çeker.

Psikoterapi

Distimi Psikoterapisi

Psikoterapi durumunuz, ruh haliniz, duygularınız, düşünceleriniz ve davranışlarınız hakkında bilgilenmenize yardım edebilir. Psikoterapi sürecinde edindiğiniz iç görü ve bilgileri kullanarak sağlıklı başa çıkma becerileri ve stres yönetimini öğrenebilirsiniz.

• Nasıl karar vereceğinizi öğrenmeye ihtiyacınız vardır

•  Kendinizi yeneceğiniz davranış kalıpları vardır

Terapistinizle hangi terapinin sizin için doğru olduğu, terapiye ait hedefleriniz ve seans sayısı ile terapinin uzunluğu gibi diğer konular hakkında konuşabilirsiniz.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Ev Reçeteleri

Distimi genellikle kendi başınıza tedavi edebileceğiniz bir rahatsızlık değildir. Ancak tedavi planınızın üzerine ekleyebileceğiniz, kendiniz için yapabileceğiniz bazı şeyler yok değildir. Profesyonel tedavinin yanında distimi için şu yaşam tarzını ve kendi kendine bakım adımlarını takip edin:

• Tedavi planınıza sadık kalın. Canınız istemiyor dahi olsa terapi seanslarını aksatmayın.

• İlaçlarınızı söylendiği gibi alın. İyi hissediyor bile olsanız, ilacınızı almama dürtünüzü dinlemeyin. İlacı keserseniz, depresyon belirtileri geri gelebilir ve geri dönüşüm benzeri belirtiler yaşayabilirsiniz.

• Distimi konusunda bilgilenin. Durumunuz konusunda bilgilenmek sizi güçlendirerek tedavi planınıza sadık kalmaya teşvik edebilir.

• Uyarılara kulak verin. Doktorunuz veya terapistiniz ile distimi belirtilerinizi nelerin tetikliyor olabileceği konusunda çalışın. Bir program yapın çünkü böylece belirtiler geri geldiğinde neler yapabileceğiniz biliyor olursunuz. Belirtileriniz ya da hissettikleriniz konusunda bir değişim gözlemlerseniz doktorunuzu veya terapistinizle iletişime geçin. Ailenizdeki kişileri ya da arkadaşlarınızı uyarı sinyalleriniz konusunda işe dahil etmeyi de bir düşünün.

• Aktif olun. Fiziksel hareketler ve spor depresyona ilişkin durumlara ait belirtilerin hafifletebilir. Yürüyüşe çıkmayı, tempolu açık hava yürüyüşleri yapmayı, yüzmeyi, bahçe işlerini ya da bir başka tür spor aktivitesi yapmayı gözden geçirin.

• Uyuşturucu ve alkolden sakının. Alkol ve yasa dışı ilaçlar depresyona ilişkin belirtileri kötüleştirebilir.

Alternatif İlaçlar

Alternatif İlaçlar

Distimi belirtilerini rahatlatmak için besin ve gıda takviyeleri ve akıl-vücut teknikleri gibi ilave ya da alternatif ilaç yöntemleri denemeyi isteyebilirsiniz.

Besin ve gıda takviyelerinin düzenlenmemiş olduklarını aklınızdan çıkarmayın. Amerikan Gıda ve İlaç Birliği bunları güvenlik, saflık ve etkinlik açısında bir değerlendirmeye tutmamaktadır. Aldığınız şeyin ne olduğu ya da güvenli olup olmadığı konusunda her zaman emin olamazsınız. Ayrıca, bitkisel ve gıda takviyelerinin tedaviniz için yazılmış ilaçları etkisizleştirebileceğini ya da sağlığınıza zarar verecek zararlı etkileşimlerde bulunabileceğinin de bilincinde olun. Herhangi bir bitkisel gıda takviyesi almadan önce doktorunuza ya da sorumlu sağlık personeline danışın.

Beslenme

Besin ve Gıda Takviyeleri

Distimi ve ağır depresyonda yaygın olarak kullanılan bazı besin takviyeleri şunlardır:

• Sarı kantaron (St.John’s wort). Bu bitki depresyona bağlı rahatsızlıklar dahil olmak üzere pek çok farklı hastalığı tedavi etmede kullanılagelmektedir. Distimi gibi hafif ve orta dereceli depresyonunuz varsa, yardımı dokunabilir ancak genel etkinliği kesin değildir. Sarı kantaron antidepresanlar, alerji ilaçları ve kan incelticiler gibi pek çok ilaçla potensiyel etkileşimi vardır.

• SAM-e. “Sami” şeklinde okunan bu takviye vücuttan doğal olarak salgılanan bir kimyasalın sentetik biçimidir. S-adenozil metiyonin’in kısaltılmış adıdır. Bu takviyenin etkili ve iyi tolere edilebilir olduğu görülmektedir ancak düzenlenmemiş olduğundan oldukça pahalıdır ve ürünün kaliteli olacağı garanti değildir. Diğer antidepresanlarla birlikte kullanıldığında zararlı tepkimelere yol açabilir.

• Omega-3 yağ asitleri. Bunlar çoğunlukla deniz ürünlerinde bulunan çoklu doymamış yağlardır. Somon, uskumru ve ringa gibi yağlı, soğuk su balıkları iyi birer kaynaktır. Keten tohumu, keten yağı ve ceviz de omega-3 asitleri içerir. Bunların haricinde soya fasulyesi ve kanola yağında da az miktarda vardır. Omega-3 yağ asitleri antidepresanlarla birlikte kullanılan en faydalı takviye olabilir.

Ruh ve Beden İlişkisi

Akıl-Vücut İlişkisi

Akıl-vücut tekniklerinin beyin ile vücudunuz arasındaki iletişimi güçlendirdiği düşünülmektedir. Takviye ve alternatif ilaç uzmanları bu iki sistemin sağlıklı kalmak ve iyileşmek adına uyum içinde çalışması gerektiğine inanmaktadır.

Besin takviyelerinde olduğu gibi bu teknikleri uygularken de dikkatli olun. Bunlar daha az risk doğursa da distimi tedavisinde sadece bunlara bel bağlamak yeterince etkili olmayabilir. Distimi tedavisi için ilk olarak akıl-vücut ilişkisi tekniklerine başvurmuş ve belirtileriniz kötüleşmiş veya bir iyileşme sağlanmamışsa, sağlık uzmanınıza danışmayı unutmayın.

Distimi sorunu olan kişilerde kullanılan akıl-vücut teknikleri şunlardır:

• Akupunktur

• Yoga

• Meditasyon

• Rehberli görselleştirme

• Masaj terapisi

Başa Çıkma ve Destek

Hayatınıza güçlü bir şekilde yer ettiğinden distimi ile yaşamak sıkıntı verici olabilir. Distimi daha iyi hissetmenizi sağlayacak davranış ve aktivitelere tam olarak odaklanmanızı engelleyebilir. Başa çıkma becerilerinizi geliştirmek için doktorunuza veya terapistinize danışın ve aşağıdaki distimi başa çıkma önerilerini bir gözden geçirin.

• Hayatınızı sadeleştirin. Zorunluluklardan olabildiğince uzak durun ve hedefleriniz için makul bir programlama yapın.

• Yazın. Acı, öfke, korku ve diğer duygularınızı boşaltacağınız bir günlük tutun.

• Okuyun. Saygın kendi kendine yardım kitapları okuyun ve bunlardan doktor veya terapistinize bahsetmeyi de düşünebilirsiniz.

• Kendinizi sosyal yaşamdan soyutlamayın. Normal aktivitelere katılıp aileniz ve arkadaşlarınızla zaman geçirin.

• Kendinize iyi bakın. Sağlıklı bir beslenme takip edip uykunuzu yeterli alarak kendinize özen gösterin.

• Bir destek grubuna dahil olun. Benzer problemleri yaşayan başka insanlarla iletişim kurabileceğiniz depresyon bağlantılı rahatsızlıkları olan insanların olduğu destek gruplarına katılın.

• Hedeflerinize kilitli kalın. Distimi tedavisi zaman gerektirir. İyileşme hedeflerinizi aklınızda tutarak motivasyonunuzu yüksek tutun. Rahatsızlığınızı yönetme ve hedefleriniz doğrultusunda hareket etmenin sizin sorumluluğunuz olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

• Rahatlama ve stres yönetimi konusunda kendinizi eğitin. Meditasyon, yoga ya da taiçi gibi bir takım rahatlama tekniklerini deneyin.

• Zamanınızı iyi kullanın. Gününüzü ve günlük işlerinizi programlayın. Düzenli olun. Günlük işleri listelemeyi oldukça faydalı bulabilirsiniz mesela.

Önlem

Distimiyi engelleyici kesin bir yol yoktur. Distimi çocukluk yıllarında başladığından risk altındaki çocukları tespit etmenin bir yardımı dokunabilir ama erken tedaviye teşvik etme koşuluyla. Ayrıca stres kontrolü konusunda adım atmak, zorlukları yenme gücünüzü artırmak ve düşük öz-saygınızı yükseltmek de distimiyi defetmeye yardımcı olabilir. Özellikle kriz anlarında dostların ve sosyal çevrenizin desteğini almak kara bulutları dağıtabilir. Bunlara ilaveten, probleme işaret eden ilk belirtide erkenden tedaviye başlamak distiminin kötüleşmesini engelleyebilir. Uzun süreli koruma tedavisi de distimi belirtilerinizin tekrar nüksetmesini önlemeye yardım edebilir.