Nedir

Duygusal Zeka (EQ), duyguları algılama, kontrol etme ve değerlendirme yeteneğini gösterir. Bazı araştırmacılar, duygusal zekanın öğrenilip güçlendirilebileceğini ileri sürerken diğerleri bunun doğuştan gelen bir özellik olduğunu savunurlar.

1990 yılından beri, Peter Salovey ve John D. Mayer duygusal zeka konusunda öncü araştırmacılar olmuşlardır. Önemli makaleleri “Duygusal Zeka”da, duygusal zekayı “sosyal zekanın, kendi ve başkalarına ait duyguları göstermeyi, onları ayırt etmeyi ve bu bilgiyi düşünceyle eylemleri yönlendirmek için kullanmayı içeren alt kümesi” olarak tanımladılar.

Dört Dal

Duygusal Zekanın Dört Dalı

Salovey ve Mayer, dört duygusal zeka etmeni tanımlayan bir model ileri sürdüler: duygunun algısı, duyguları kullanarak akıl yürütme becerisi, duyguyu anlama, duyguları yönetme becerisi.

Duyguları algılama: Duyguları anlamanın ilk adımı, onları tam olarak algılamaktır. Birçok vakada bu, vücut dili ve yüz ifadeleri gibi sözel olmayan işaretleri algılamayı içerir.
Duygularla akıl yürütme: Sonraki adım, duyguları düşünme ve bilişsel etkinlik için kullanmayı kapsıyor. Duygular, dikkat ettiğimiz veya tepki gösterdiğimiz şeylere öncelik tanımamızı sağlar; dikkatimizi çeken şeylere duygusal olarak tepki veririz.
Duyguları anlama: Algıladığımız duygular geniş bir anlam yelpazesi taşıyor olabilir. Birisi kızgın duygular dışa vuruyorsa gözlemci, gözlemci onun kızgınlığının nedenini ve ne anlama gelebileceğini tahmin etmelidir. Örneğin, patronunuz sinirli davranıyorsa işinizden memnun olmadığı anlamına gelebilir; işe gelirken hız cezası almış veya evde karısıyla kavga etmiş de olabilir.
Duyguları kontrol etmek: Duyguları etkin bir şekilde kontrol edebilmek, duygusal zekanın önemli bir parçasıdır. Duyguları düzenlemek, uygun olarak karşılık vermek ve başkalarının duygularına karşılık vermek duygusal kontrolün önemli bir parçasıdır.

Salovey ve Mayer’a göre, modellerinin dört dalı “basit psikolojik süreçlerden yüksek, psikolojik olarak daha karmaşık süreçler haline gelir. Örneğin, en düşük düzey (nispeten) basit olan duyguyu algılama ve dışa vurma yeteneğidir. Aksine, en yüksek düzey duygunun bilinçli, düşünsel düzenlenmesiyle ilgilenir.”

Kısa Tarih

Duygusal zekanın kısa tarihi

1930’lar: Edward Thorndike, diğer insanlarla geçinme yeteneği olan “sosyal zeka” kavramını tanımlar.
1940’lar: David Wechsler, zekanın duygusal unsurlarının yaşamda başarı için gerekli olduğunu ileri sürer.
1950’ler: Abraham Maslow gibi hümanist psikologlar, insanların duygusal kuvveti nasıl inşa edebileceklerini anlatır.
1975: Howard Gardner çoklu zeka kuramını ileri sürer.
1985: Wayne Payne, “Bir duygu çalışması: duygusal zekayı geliştirme; kendiyle bütünleşme; korku, acı ve tutkuyla bağlantı kurma (teori, gerçeklik yapısı, sorun çözme, daralma/genişleme, kavrama/ortaya çıkma/bırakma)” başlıklı doktora tezinde duygusal zeka terimini kullanır.
1987: Mense Magazine’de Keith Beasley “duygusal katsayı” terimini kullanır. Bunun terimin ilk yayımlanmış kullanımı olduğu söylenmiştir ama Reuven Bar-On, terimi tezinin yayımlanmamış bir versiyonunda kullandığını iddia eder.
1990: Psikolog Peter Salovey ve John Mayer, dönüm noktası olan makaleleri “Duygusal Zeka”yı yayımlarlar.
1995: Duygusal zeka kavramı psikolog ve New York Times bilim yazarı Daniel Goleman’ın Duygusal Zeka kitabının yayımlanmasından sonra popülerleşir.

Ölçmek

Duygusal zekayı ölçmek

“Duygusal zekayı ölçmeye dair: Kriter raporunun (yani yetenek testinin) uygulanabilecek tek uygun yöntem olduğuna yürekten inanıyorum. Zeka bir yetenektir ve yalnızca insanlara sorular yanıtlatıp o yanıtların doğruluğunu değerlendirilmesiyle doğrudan ölçülür.” John D. Mayer

Reuven Bar-On’un EQ’su: Farkındalık, strese dayanıklılık, sorun çözme, mutluluk gibi yeterlikleri ölçmek için bir öz bildirim testi tasarlanır. Bar-On’a göre, “Duygusal zeka, kişinin çevresel talepler ve baskılarla baş etmesinde başarı sağlayabilmesini etkileyen bir dizi bilişsel olmayan kapasite, yeterlik ve yetenektir.”
Çoklu Faktör Duygusal Zeka Ölçeği (MEIS): Beceri tabanlı testte, katılımcılar duyguları algılama, tanımlama, anlama ve kullanma becerilerini değerlendirmek için tasarlanmış görevler yürütürler.
Seligman Niteleyici Tarz Anketi (SASQ): Aslında Metropolitan Life yaşam sigortası şirketi için tasarlanan bir görüntüleme testi olan SASQ, iyimserlik ve kötümserliği ölçer.
Duygusal Yeterlik Envanteri (ECI): Kendini Değerlendirme Anketi olarak bilinen eski bir gerece dayanan ECI, bireyi tanıyan insanların o kişinin yetenekleri hakkında bir dizi farklı duygusal yeterlik sıralamasını içerir.

İLGİLİ MAKALE