• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Tetikleyiciler
• Bilişsel Belirtiler
• Fiziksel Belirtiler
• Davranışsal Belirtiler

Nedir

Nedir?

Sosyal fobi, Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nın (DSM-IV) dördüncü basımında listelenen anksiyete bozukluklarından biridir. Genellikle “sosyal anksiyete bozukluğu” olarak da adlandırılır.

Sosyal fobi, utanç ve aşağılanmanın gerçekleşebileceği sosyal durumların yoğun bir korkusuyla tanımlanır. Bu korku bazen o kadar yoğun olur ki korkulan bir duruma maruz kalmak panik atağa da yol açabilir. Sosyal fobisi olan insanlar genellikle, korkulan sosyal durumların tamamından uzak durmayı tercih ederler.

Genelleşmiş sosyal fobisi olan kişiler çoğu durumdan korkarlar. Bunun aksine sosyal fobisi olan bazı insanlar bir iki sosyal durumdan korku duyabilirler (toplum içinde konuşma gibi).

Sosyal fobi, sosyal bir ortamda diğer insanlarla etkileşim içerisindeyken aşağılanma korkusu yaşama durumudur. Çoğu insanda sosyal fobi bir veya daha fazla belirli sosyal durumla sınırlıdır. Örneğin, topluluk içinde konuşma veya sahne korkusu gibi. Diğerleriyse çoğu sosyal durumun fobiyle yanıt verdiği genelleşmiş bir sosyal fobi yaşar.

Sosyal fobi belirli veya genelleşmiş de olsa belirtileri benzerdir. Sosyal fobinin belirtileri arasında aşağıdakiler yer alır:

• Korku: Korkulan durumdan önce ve durum sırasında yoğun psikolojik dehşet, korku veya panik hisleri.
• Kendini Yargılama: Durum sırasında fiziksel eylemler ve hisler konusunda aşırı farkındalık, sonrasında sakarlık ve utanç düşünceleriyle kalmak.
• Panik Belirtileri: Terleme, bağırsak sorunları ve çarpıntılar gibi panik atağın belirtisi olabilecek fiziksel belirtiler. Aşırı derecede kızarma da belirtiler arasında yer alabilir.

Unutmayın ki sosyal fobinin belirtileri, belirli fiziksel durumların yanı sıra, panik bozukluğu gibi diğer bozuklukların belirtilerine de benzerlik gösterebilir. Sağlık uzmanınız belirtilerinizin nedenlerini belirleyebilir ve uygun olan tedaviyi seçebilir.

Belirtiler

Belirtiler

Sosyal fobi belirtileri arasında bilişsel, fiziksel ve davranışsal zorluklar yer alabilir. Eğer sosyal fobi sorununuz varsa, belirtilerinizin sosyal anksiyete bozukluğu (SAD) tanısı konabilecek kadar şiddetli olup olmadığını merak edebilirsiniz. Yalnızca eğitimli bir ruh sağlığı uzmanı tanıda bulunabilir; fakat bozukluğun belirtileriyle ilgili okuyarak bilgi edinmek size, genel veya SAD rahatsızlığından hangisinin sizde olabileceği konusunda fikir edinmenize yardımcı olacaktır.

Tetikleyiciler

Durumsal Tetikleyiciler

Sosyal anksiyete bozukluğu olan insanlar, başkalarının önünde utanmaktan ve aşağılanmaktan korkarlar. Bir veya birden fazla çeşitli sosyal durumlardan korkabilirsiniz.

Aşağıda SAD durumu yaşayan hastalar için tetikleyici olabilecek durumların listesi sunulur:

• Bir konuşma yapmak
• Karşılıklı konuşmada bulunmak
• Flört etmek
• Partiye gitmek
• Başkalarının yanında bir şeyler yemek
• İş görüşmeleri
• İş toplantıları
• İş yemekleri
• İş konferansları
• Telefonda konuşmalar
• Atletik yarışmalar
• Müzik performansları

Hangi belirli durumlar sizin sosyal anksiyetenizi tetikliyor olursa olsun, yaşadığınız belirtiler üç genel kategoriden birine girer: bilişsel belirtiler (neler düşündüğünüz), fiziksel belirtiler (neler hissettiğiniz) ve davranışsal belirtiler (neler yaptığınız).

Bilişsel Belirtiler

Bilişsel Belirtiler

Sosyal anksiyete bozukluğunun bilişsel belirtileri, bozukluğa eşlik eden fonksiyonel olmayan düşünce yollarıdır. SAD durumu olan hastalar, sosyal durumlara gelince negatif düşünceler ve özgüvensizlikle tıkanırlar. Eğer tedaviye yer verilmeden bu negatif düşünce yollarının ilerlemesine izin verilirse, zamanla özgüveniniz zarar görebilir.

• Negatif önyargılar: Pozitif sosyal karşılaşmaları kırabilir ve başkalarının sosyal kabiliyetlerini gözünüzde büyütebilirsiniz.
• Negatif düşünceler: Negatif düşünceler, sosyal bir durumda kendinizle ilgili otomatik olarak gelişen negatif değerlendirmelerdir. Yeni bir işe başladığınızı veya okulun ilk gününü düşünün. Öğretmen veya müdür, gruptaki herkesten kendini tanıtmasını ister. Sosyal fobisi olan bir kimse aşağıdaki gibi düşüncelere sahip olabilir:
  •  “Benim haricimde herkes çok rahat görünüyor.”
  • “Ya aptalca bir şey söylersem?”
  • “Ya herkes sesimin titrediğini fark ederse?

Düşünceleriniz o kadar hızlı bir şekilde dönmeye başlar ki başkalarının söylediklerini duyamaz hale gelirsiniz. Sıra size geldiğinde mümkün olduğunca az konuşur ve anksiyetenizin belli olmadığını umut edersiniz. Negatif düşünceler o kadar otomatik oluşur ki genellikle farkına bile varmazsınız.

Negatif inançlar: Sosyal durumlardaki yetersizliğinizle ilgili güçlü şekilde katı inançlarınız vardır.

Fiziksel Belirtiler

Fiziksel Belirtiler

SAD durumunun fiziksel belirtileri gerçektir ve aşırı derecede rahatsız edicidir. En yaygın belirtilerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Kızarma
• Terleme
• Titreme
• Kas gerilmesi
• Titreyen ses
• Nefes darlığı
• Ağız kuruması
• Kalp çarpıntısı
• Yönelim bozukluğu

Bazı insanlarda belirtiler o kadar şiddetli hale gelir ki panik atak geçirebilirler. Peki, bu durum panik bozukluktan nasıl ayrılır?

SAD durumu olan hastalar, panik ataklarının, sosyal durumların potansiyel sonuçlarına karşı olan korkuyla şiddetlendiğini bilirler. Öte yandan, panik bozukluğu olanlar, gelecek atakların riskleri hakkında endişelenmenin yanı sıra atakların fiziksel bir sorunu yansıttığından da endişe duyabilirler.

Davranışsal Belirtiler

Davranışsal Belirtiler

SAD durumu olan hastalar, tercihler, istekler veya hırsların yerine korku veya kaçınmayı temel alan seçimler yaparlar. Eğer sosyal anksiyete bozukluğunuz varsa bu sorun sizin için tanıdık olabilir. Bir sunum yapmaktansa sınıfta kalmayı tercih etmiş veya daha fazla sosyallik veya performans ihtiyacı olduğu için bir atamayı geri çevirmiş olabilirsiniz.

Genelleşmiş SAD durumu olanların genellikle yaşam kalitesi düşüktür. Az arkadaşları olabilir; hatta hiç olmayabilir, romantik ilişkileri olmayabilir, okulu veya işlerini bırakmış olabilirler ve anksiyeteyi hafifletmek için alkol kullanabilirler.

Aşağıda bazı yaygın görülen davranışsal belirtiler bulunur:

• Kaçınma: Sosyal durumlarda bulunma konusundaki anksiyeteyi azaltmak için yaptıklarınız veya yapmadıklarınız.
• Güvenlik davranışları: Sosyal durumlar konusunda deneyimlerinizi kontrol altında tutmak veya sınırlandırmak için aldığınız tedbirler.
• Kaçış: Korkulan bir durumda ayrılmak veya kaçmak.

SAD belirtileri büyük ölçüde yaşam kalitenizi etkileyebilse de, güzel haber tedaviye iyi yanıt verebildikleridir. Fiziksel belirtiler maruz bırakma tedavisine veya ilaçla tedaviye tam olarak uyar ve bilişsel ve davranışsal belirtiler bilişsel-davranışçı tedavi (BDT) gibi psikoterapi için birincil adaylardır.