• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Alternatif Tıp
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

İdrar yolu enfeksiyonu boşaltım sisteminde başlayan bir enfeksiyondur. Boşaltım sistemi, böbrekler, idrar yolu, mesane ve üretradan oluşur. Boşaltım sisteminin herhangi bir kısmı enfekte olabilir, ama bir çok enfeksiyon idrar yolunun alt kısmıyla (mesane ve üretra) ilgilidir.

Kadınlarda, idrar yolu enfeksiyonu oluşma riski erkeklere göre daha fazladır. Mesaneyle sınırlı idrar yolu enfeksiyonu ağrılı ve rahatsız edici olabilir. Ancak idrar yolu enfeksiyonu böbreklere yayılırsa ciddi sonuçlar meydana gelebilir.

İdrar yolu enfeksiyonu tedavisinde genellikle antibiyotikler kullanılır. Ama, önceden, idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma olasılığını azaltabilecek önlemler alabilirsiniz.

Belirtileri

Belirtiler

İdrar yolu enfeksiyonu her zaman belirtilere sebep olmayabilir, ama görülebilecek belirtiler genellikle şunlardır:

• İdrara çıkmak için kuvvetli, devamlı bir dürtü
• İdrar yaparken yanma hissi
• Sık ama az miktarda idrar
• İdrarın bulanık olması
• İdrarın pembe ya da kola renginde olması (idrarda kan olduğunun bir belirtisi)
• İdrarda ağır bir koku
• Kadınlarda pelvik ağrı
• Erkeklerde rektal ağrı

İdrar yolu enfeksiyonu türleri

İdrar yolu enfeksiyonunun her türü, idrar yolunun hangi kısmının enfekte olduğuna bağlı olarak, kendine özgü belirtilere sebep olabilir.

İdrar yolunun etkilenen kısmı	Belirtiler
Böbrekler (akut piyelonefrit)	Sırtın üst tarafında ve yanlarda ağrı Yüksek ateş Titreme ve üşüme Bulantı Kusma
Mesane (sistit)	Pelvik baskı Alt karında rahatsızlık Sık ve ağrılı idrar İdrarda kan
Üretra (üretrit)	İdrar yaparken yanma

Doktora ne zaman başvurmalı?

Eğer sizi endişelendiren belirtiler varsa doktorunuzdan randevu alın.

Sebepleri

Sebepler

Boşaltım sistemi böbrekler, üreterler (böbreklerle idrar torbasını birleştiren tüp), mesane (idrar torbası) ve üretradan (idrar torbasından sonraki kanal) oluşur. Bütün bunların vücuttan idrar boşaltmada bir rolü vardır. İdrar yolu enfeksiyonları, genellikle bakteriler üretradan idrar yoluna girip mesanede çoğalmaya başladığında meydana gelir. Boşaltım sistemi zararlı mikroskopik maddeleri içeri sokmayacak şekilde yapılanmış olsa da, bazen bu sistemin savunması yetersiz kalır. O zaman, bakteriler idrar yolunda yerleşir ve enfeksiyon oluşturur.

En yaygın idrar yolu enfeksiyonları daha çok kadınlarda görülür ve mesane ile üretrayı etkiler.

• Mesane enfeksiyonu (sistit). Sistite genellikle mide bağırsak kanalında sık görülen bir bakteri türü olan koli basili sebep olur. Cinsel ilişki sistite sebep olabilir, ama sistit oluşması için ille de cinsel ilişkide bulunmak gerekmez. Bütün kadınlar vücut yapıları (özellikle üretranın anüse yakınlığı ve üretral aralıkla mesane arasındaki kısa mesafe) nedeniyle sistit olmaya yatkındır.
• Üretra enfeksiyonu (üretrit). Üretra enfeksiyonu, mide bağırsak bakterilerinin anüsten üretraya yayılmasıyla oluşabilir. Ayrıca kadınlarda üretranın vajinaya yakınlığı nedeniyle, herpes, bel soğukluğu ve klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da olası üretrit sebepleridir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Bazı insanlarda idrar yolu enfeksiyonları olasılığı daha fazladır. Risk faktörleri şunları içerebilir:

• Kadın olmak. İdrar yolu enfeksiyonları kadınlarda çok yaygındır ve birçok kadın bu enfeksiyonlara bir kereden fazla yakalanır. En önemli neden kadınların vücut yapılarıdır. Kadınlarda üretra daha kısadır. Bu da bakterilerin mesaneye ulaşmak için katettikleri mesafeyi azaltır.
• Cinsel açıdan aktif olmak. Cinsel olarak aktif olan kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları diğerlerine göre daha fazla görülür.
• Bazı doğum kontrol türlerini kullanmak. Doğum kontrolü için diyafram ve sperm öldürücü (spermisit ajanlar) kullanan kadınlar daha yüksek risk altında olabilirler.
• Menopoz geçirmiş olmak. Menopoz sonrasında idrar yolu enfeksiyonları daha sık görülebilir. Çünkü östrojen eksikliğinin sebep olduğu değişiklikler, idrar yolunu enfeksiyona daha duyarlı hale getirir.
• İdrar yolları anormallikleri. İdrarın vücuttan atılmasına izin vermeyen ya da idrarın üretraya geri dönmesine sebep olan idrar yolu anormallikleriyle doğan bebeklerde idrar yolu enfeksiyonlarının görülme riski yüksektir.
• İdrar yollarında tıkanmalar olması. Böbrek taşları ya da prostatın büyümesi, idrarı mesanede hapsedebilir ve idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riskini artırır.
• Baskı altında olan bağışıklık sistemi. Diyabet ya da bağışıklık sistemini (vücudun mikroplara karşı savunması) bozan diğer hastalıklar idrar yolu enfeksiyonu riskini artırabilir.
• İdrar yapmak için sonda kullanmak. Kendi kendine idrar yapamayan ve idrar yapmak için bir sonda kullanan insanların idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riski yüksektir. Bu durum, hastanede yatan hastaları; idrar yapma yeteneğini kontrol etmede güçlük çeken nörolojik problemlere sahip insanları; ve felçli kişileri içerir.

Komplikasyonları

Neden Olduğu Sağlık Sorunları

Hızla ve doğru bir şekilde tedavi edildiğinde, idrar yolu enfeksiyonları nadiren başka sağlık sorunlarına neden olur. Ama tedavi edilmezse, idrar yolu enfeksiyonları rahatsız edici belirtilerin ötesinde çok daha ciddi bir durum haline gelebilir.

Tedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları, akut ya da kronik böbrek enfeksiyonlarına (piyelonefrit) sebep olabilir. Bu hastalık, böbreklere kalıcı olarak zarar verebilir. İdrar yolları enfeksiyonları daha yaşlı kişilerde gözden kaçabilir ya da başka problemlerle karıştırılabilir. Böbrek enfeksiyonları riski küçük çocuklarda da yüksektir. İdrar yolları enfeksiyonu olan hamile kadınlarda, düşük kilolu ya da prematüre bebek doğurma riski fazladır.

Üç kere ya da daha fazla idrar yolu enfeksiyonu geçirmiş kadınlarda tekrarlanma olasılığı fazladır.

Muayenesi

Randevu İçin Hazırlık

Birçok idrar yolu enfeksiyonu aile doktoru ya da pratisyen bir doktor tarafından tedavi edilir. Ancak enfeksiyon sık sık tekrarlıyorsa ya da bir böbrek enfeksiyonu kronikleşmişse,  doktorunuz, bu enfeksiyonlara ürolojik anormalliklerin sebep olup olmadığının değerlendirilmesi için sizi idrar yoluyla ilgili bir uzmana (ürolog) ya da böbrek rahatsızlıklarında uzman bir doktora (nefrolog) sevkedebilir.

Randevu öncesi neler yapabilirsiniz?

Randevudan önce, kullandığınız ilaç ya da takviyelerin bir listesini yapın ve herhangi bir alerjiniz varsa bunu not edin. Bu bilgiler, doktorunuzun en iyi tedaviyi seçmesine yardımcı olur.

Doktorunuza soracağınız soruları yazın. Bazı temel sorular şunlardır:

• Hangi testleri yaptırmam gerekiyor?
• İdrar yolu enfeksiyonunu önlemek için herhangi bir şey yapabilir miyim?
• Hangi belirtilere dikkat etmem gerekir?
• İdrar testimin sonuçları ne anlama geliyor?
• İlaç kullanmam gerekir mi?
• İlacın kullanımıyla ilgili herhangi özel bir talimat var mı?
• Eğer idrar yolu enfeksiyonlarına yakalanmaya devam edersem ne yapabilirim?

Doktorunuza sormak için hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin.

Testleri

Testler ve Teşhis

İdrar yolu enfeksiyonlarının teşhisinde kullanılan testler ve işlemler şunlardır:

• İdrar örneğinin incelenmesi. Doktorunuz sizden bir idrar örneği isteyebilir. Bu örnek iltihap, kırmızı kan hücreleri ya da bakteri olup olmadığının belirlenmesi için bir laboratuvarda incelenir. İdrar örneğinin kirlenmesini önlemek için, ilk önce genital bölgenizi antiseptik bir mendille silmeniz ve sonra idrarınızı biriktirmeniz istenebilir.
• Laboratuvarda idrar yolu bakterileri üretmek. İdrarın laboratuvar analizinden sonra bazen idrar kültürü yapılır. Bu testte, laboratuarda bakteri üretmek için sizin idrar örneğiniz kullanılır. Bu test ile doktorunuz hangi bakterilerin enfeksiyona sebep olduğunu ve hangi ilaçların en etkili olacağını anlar.
• İdrar yolunun görüntülenmesi. Eğer doktorunuz sık sık enfeksiyona yakalanmanızda idrar yolunızdaki bir anormallikten şüphelenirse ultrason ya da bilgisayarlı tomografi gibi testlerle idrar yolunuz görüntülenebilir. İntravenöz idrar yolu piyelogramı adı verilen bir başka test, görüntüler elde etmek için X ışınları kullanır. Bu testte kolunuzdaki bir damara boya enjekte edilir ve idrar yolunızın röntgeni çekilir. Bu boya, mesane ve üretrayı belirgin hale getirir ve doktorunuzun, idrarın vücudunuzdan atılmasını yavaşlandıran herhangi bir anormallik olup olmadığını saptamasına olanak sağlar.
• Mesanenin içini görmek için sistoskop kullanılması. Eğer idrar yolu enfeksiyonları tekrarlıyorsa, doktorunuz, uretranın ve mesanenin için görmek için lensli uzun ince bir tüp (sistoskop) kullanabilir. Sistoskop, uretranın içine sokulur ve mesaneye kadar getirilir. Bu işleme sistoskopi denir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Genellikle idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Hangi ilaçların ne kadar süre verileceği sağlık durumunuza ve idrarınızda bulunan bakterinin türüne bağlıdır.

Basit enfeksiyon

Basit idrar yolu enfeksiyonları için sıkça tavsiye edilen ilaçlar şunları içerir:

• Sulfametoksazol- trimetoprim
• Amoksisilin
• Nitrofurantoin
• Ampisilin
• Siprofloksazin
• Levofloksazin

Genellikle belirtiler tedavinin başlamasından sonra birkaç gün içinde geçer. Ama antibiyotiklere bir hafta ya da daha fazla devam etmeniz gerekebilir. Enfeksiyonun tamamen iyileştiğinden emin olmak için antibiyotikleri doktorunuzun reçete ettiği şekilde alın.

Basit bir idrar yolu enfeksiyonu için doktorunuz daha kısa süreli bir tedavi önerebilir (1-3 gün arası antibiyotik kullanmak gibi). Ama bu kısa süreli tedavinin, enfeksiyonu iyileştirmek için yeterli olup olmadığı bazı belirtilere ve tıbbi geçmişinize bağlıdır.

Doktorunuz, ayrıca, idrara çıkarken yanmayı gidermek için mesaneyi ya da üretrayı uyuşturan bir ağrı kesici (analjezik) verebilir. İdrar yolları analjeziklerinin sık görülen yan etkisi idrar renginin değişmesidir (turuncu ya da kırmızı).

Sık enfeksiyonlar

Eğer sık sık idrar yolu enfeksiyonu yaşıyorsanız, doktorunuz daha uzun süreli bir antibiyotik tedavisi ya da belirtilerin en başında kısa süreli antibiyotik tedavileri önerebilir.

Doktorunuz ayrıca evde yapılan idrar testlerini tavsiye edebilir. Bu testlerde idrar örneğinin içine bir test çubuğu batırılır.

Cinsel aktiviteye bağlı enfeksiyonlar için doktorunuz cinsel ilişkiden sonra tek doz antibiyotik almanızı önerebilir.

Eğer menopoz sonrası dönemdeyseniz, doktorunuz idrar yolu enfeksiyonlarının tekrarlama olasılığını en aza indirmek için vajinal östrojen tedavisi önerebilir.

Ciddi enfeksiyon

Ciddi idrar yolu enfeksiyonlarında, hastaneye yatma ve damardan verilen antibiyotiklerle tedavi gerekli olabilir.

Alternatif Tıp

Alternatif Tıp

Yaban mersini suyu

Kanıtlanmamış olsa da, yaban mersini suyunun enfeksiyonla savaşma özellikleri olduğuna ve bunu her gün içmenin idrar yolu enfeksiyonlarını önleyebileceğine dair bazı işaretler vardır. Araştırmalar, sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kadınlarda yaban mersini suyunun büyük faydası olduğunu göstermiştir. Çocuklar ve daha yaşlılarla ilgili araştırmalarda ise çelişkili sonuçlar elde edilmiştir.

Yaban mersini suyunun ne kadar ve ne sıklıkla içilirse etkili olduğu ise belli değildir.

Eğer yaban mersini suyunu severek içiyor ve idrar yolu enfeksiyonlarını önlediğini hissediyorsanız bunu içmeye devam etmenin pek zararı yoktur. Çoğu kişi için yaban mersini suyu içmek güvenlidir. Bazı kişilerde mide bozukluğu ve ishale neden olduğu bildirilmiştir.

Ancak eğer kan sulandırıcı bir ilaç olan varfarin alıyorsanız yaban mersini suyu içmeyin. Yaban mersini suyuyla varfarin arasındaki olası etkileşimler kanamaya yol açabilir.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Evde Uygulanabilecek Yöntemler

İdrar yolları enfeksiyonları ağrılı olabilir, ama antibiyotikler enfeksiyonu iyileştirene kadar rahatsızlığınızı hafifletmek için bazı tedbirler alabilirsiniz. Aşağıdaki tavsiyelere uyun:

• İdrarınızı sulandırmak ve bakterilerin atılmasını sağlamak için bol su için.

• Mesaneyi rahatsız edecek içeceklerden kaçının. Enfeksiyon temizlenene kadar kahve, alkol, narenciye suyu ve kafein içeren içeceklerden kaçının. Bunlar mesaneyi rahatsız edebilir ve sık ya da acil idrar ihtiyacını artırabilir.
• Sıcak su torbası kullanın. Mesanedeki baskıyı ve rahatsızlığı en aza indirmek için karnınıza ılık suyla dolu bir sıcak su torbası koyun.

Önleme

Önlem

İdrar yolu enfeksiyonu riskini azaltmak için şu önlemleri alın:

• Bol miktarda sıvı, özellikle su için. Su içmek, idrarın sulanmasına yardımcı olur ve daha sık idrara çıkmanızı sağlar. Bu, bir enfeksiyon başlamadan, idrar yolunuzun bakteriden temizlenmesini sağlar.
• Tuvaletinizi yaptıktan sonra önden arkaya doğru silin. İdrardan ve dışkılamadan sonra böyle yapmak anal bölgedeki bakterilerin vajina ve üretraya yayılmasını engeller.
• Cinsel ilişkiden sonra idrarınızı yapın. Ayrıca bakterilerin atılmasını sağlamak için bir bardak su için.
• Potansiyel olarak tahriş edici ürünlerden kaçının. Genital bölgede deodorant ya da antiseptik su ve toz gibi ürünler kullanmak üretrayı tahriş edebilir.