İlaç yan etkileri hem doktor ve hastalara hem de ekonomiye ciddi zarar veriyor. Bu zararın mali boyutu en azından ABD’de, 5 sene süresince  yıllık 76 milyar dolardan 177 milyar dolara çıkan bir masraf. Bunun yanı sıra hastaların ilaçlara başlamaması ya da başladıktan sonra bırakmasındaki en önemli sebeplerden biri.

ABD’de yapılan bir çalışmada, hastaların yaşadıkları yan etkilerin ne tür nedenlerden kaynaklanabileceği araştırılmış.  Araştırmacıların temel varsayımı ise baslanacak ilaca olumsuz ön yargı ile yaklaşan hastalarda yan etki bildiriminin daha fazla olabileceği.

İlaç yan etkileri "ciddi” ve "hafif” olarak ikiye ayrılabilir; bunlardan "hafif” olanları çok daha sık görülen yan etkiler olup hastaların %60-90’ı tarafından bildiriliyor. Genelde neden olduğu bilinmeyen bir çok semptom da hasta tarafından çoğunlukla yeni başlanan ilaca bağlı olduğu düşünülüp hem tedavide devamlılığı azaltıyor hem de gereksiz strese neden oluyor.

Klinik çalışmalarda plasebo kullanan hastalarda bile yan etki görülmesi de bu gibi sebeplere bağlanabilir. Daha önce yapılan çeşitli çalışmalarda da bazı hastaların yan etkiden şikayet etmeye daha meyilli oldukları gösterilmiş.

Bunun neye bağlı olduğunu göstermek için araştırmacılar romatoid artrit (RA) hastalarına BMQ (beliefs about medicines questionnire) adi verilen (hastaların ilaçlar hakkındaki düşünce ve inançlarını anlamayı amaçlayan) bir anket uygulayarak neler düşündüklerini yazmalarını istemişler. Buna ek olarak hastaların RA ile ilgili bilgileri de toplanmış.

Toplam100 hasta çalışmaya katılmış ve sonuç olarak hastalık aktivitesi, kullanılan ilaçlar, hastanın yaşı, cinsi için gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra hastaların ilaçlar hakkındaki inançlarının (ya da ön yargılarının diyelim)  yaşadıkları yan etkilere etkisi olduğu gösterilmiş. Hastalar eğer baştan ilaçlara güven duymayan bir karakterde iseler, yeni ilaca başladıklarında yan etki yaşama şansları da artmaktadır.

Bu çalışmanın önemi, ilaca veya hastalığa bağlı olmadan sadece hastaların daha önceden genel olarak ilaçlar hakkında edindikleri fikirlerin o ilaçlara başladıkları zaman daha çok yan etkiye sebep olduğunu göstermesi. Tabii  doktor olarak bize düşen de hem hastalarımızı hem de halkı ilaçlardan korkmamaları hakkında çok daha fazla eğitmek. Bu da bu eğitimin ne kadar önemli olduğunu gösteren bir ek sebep. Atalarımızın dediği gibi sakınılan göze çöp batarmış, ya da korkunun ecele faydası yok, hatta zararı var bile diyebiliriz.

Prediction of nonspecific side effects in rheumatoid arthritis patients by beliefs about medicines. Arthritis Care Res (Hoboken). 2010 Jun;62(6):791-9