Nedir

Kepek, kaşıntı ve kafa derisi üzerindeki derinin pullanması gibi özellikleri olan yaygın kronik bir kafa derisi durumdur. Kepek bulaşıcı değildir. Nadir durumlarda ciddi olarak görülmesine karşın, utanç verici ve bazen tedavisi zor olan bir durumdur.

İyi haber, kepeğin genellikle kontrol edilebilir olmasıdır. Kepek tedavisinde, günlük hafif bir temizleyici özelliği olan şampuanlamadan başka bir şey gerekir. Kepeğin daha inatçı olduğu durumlardaysa genellikle ilaçlı şampuanlarla tedavi sağlanır.

Sebepler

Kepeğin, aşağıdakiler de dahil çeşitli sebepleri olabilir:

Kuru cilt. Havanın soğuk ve odaların aşırı sıcak olduğu kış aylarında beliren bir tür olan kuru cilt, kaşıntı, pullanma sonucu oluşan en sık karşılaşılan nedendir. Kuru ciltten kopan parçalar genellikle kepeğe sebep olan diğer nedenlere göre daha az yağlıdır ve büyük olasılıkla bacak ve kol gibi vücudun diğer bölümlerinde de kuru cilt belirtileri kendini gösterecektir.
Tahriş olmuş, yağlı cilt (seboreik dermatit). Bu durum, kepeğin en sık görülen nedenlerinden biridir; parça parça beyaz veya sarı pullarla kaplı kırmızı yağlı bir cilt gibi belirgin özellikleri vardır. Seboreik dermatit, yalnızca kafa derisini değil, aynı zamanda kaşlarınız, burnunuzun yanı ve kulak arkaları, göğüs kemiğiniz, kasık bölgeniz ve bazen de koltukaltı gibi yağ bezleri açısından zengin diğer alanları da etkiler.
Yeterince şampuanlamama. Saçınızı düzenli olarak yıkamıyorsanız, kafa derinizdeki yağ ve cilt hücreleri kepeğe neden olabilir.
Sedef. Bu cilt bozukluğu, kalın, gümüş renkli kabuklanmalar oluşturan ölü deri hücrelerinin birikmesine neden olur. Sedef hastalığı sıklıkla diz, dirsek ve gövdede meydana gelir; fakat aynı zamanda kafa derisini de etkileyebilir. Söz konusu durum yalnızca saç derisinde gözlemleniyorsa, seboreik dermatitten ayırt etmek zor olabilir.
Egzama. Eğer vücudunuzun herhangi bir yerinde egzama varsa, bu egzama kepek gelişimine sebebiyet vererek kafa derisi üzerine de görülebilir.
Saç bakım ürünlerine karşı hassasiyet (kontakt dermatit). Bazen saç bakım ürünleri ve özellikle parafenilin daimin (PPD) gibi saç boyalarının içindeki bazı maddelere karşı hassasiyetin olduğu durumlarda, deride kırmızı, kaşıntılı, pul pul kepeklenmeler görülebilir. Çok sık şampuan ya da çok fazla şekillendirme ürünü kullanmak kafa derisini tahriş ederek kepeğe neden olabilir.
Mantar benzeri oluşumlar (Malassezia). Malassezia, herhangi bir soruna belirtisi vermeden en sağlıklı yetişkinlerin dahi kafa derisinde yaşamaktadır. Fakat bazen saç folikülleri tarafından salgılanan yağlar ile beslenerek kontrol dışı bir hal alır. Bu da kafa derisini tahriş ederek, deri hücrelerinin büyümesine neden olabilir. Fazladan oluşmuş bu deri hücreleri ölür, saçlarınızda ya da elbiselerinizde beyaz ve pul pul bir görünüme neden olarak saç ve saç derisi yağıyla topaklanarak derinizden kopar. Çoğu zaman bu belirtiler, seboreik dermatitle yakın benzerlikler gösterir.

Malassezianın büyüme nedeni tam olarak bilinemiyor; fakat kafa derisinde aşırı yağlanma, hormonlarınızdaki değişiklikler, stres, Parkinson hastalığı gibi nörolojik hastalıklar; bağışıklık sisteminin bozulması, yeterince şampuanlamama ve Malassezia mantarına karşı aşırı duyarlılık gibi etmenler kepek gelişimine katkıda bulunur.

Belirtiler

Gençler ve yetişkinler için kepek belirtileri kolayca tespit edilebilir: saç ve omuzlarda kendini gösteren beyaz, yağ görünümlü ölü deri parçaları, kaşıntı, saç derisinin pul pul olması. Bu durum, kapalı alanlardaki ısıtmanın deriyi kurutması sebebiyle sonbahar ve kış aylarında daha da kötüleşebilir ve yaz aylarında bir iyileşme gösterebilir.

Konak denilen kepek türü bebekleri etkileyebilir. Pul pul ve kabuklanmış bir görünümü olan bu rahatsızlık yeni doğan bebeklerde sıklıkla görülür, ancak bebekliğin her döneminde de oluşabilir. Bu rahatsızlık ebeveynler için korkutucu olsa da, konak tehlikeli değildir ve genellikle bebek bir yaşını aldığında kendiliğinden geçebilir.

Ne zaman doktora gidilmeli?

Kepek vakalarının birçoğu doktor bakımı gerektirmez. Ama reçetesiz olarak satılan kepek şampuanlarını birkaç haftadır kullanıyor, halen başınızı kaşıyorsanız ya da kafa derinizde kızarma ve şişme gibi durumlar oluştuysa, bir doktor veya dermatologa başvurun. Seboreik dermatit veya kepeğe benzeyen başka bir rahatsızlığınız olabilir. Doktorunuz saçınıza ve saç derinize bakarak sorunu kolayca teşhis edebilir.

Risk faktörleri

Hemen herkes kepek sorunu yaşayabilir; ancak bazı faktörler sizi daha duyarlı bir hale getirebilir:

Yaş. Kepek genellikle genç erişkinlik döneminde başlayan ve orta yaşa kadar devam eden bir rahatsızlıktır. Fakat bu yaşlı erişkinlerin kepek sorunu olmayacağı anlamına gelmez. Bu sorun, bazı insanlar için hayat boyu sürebilir.
Erkek olmak. Kepek sorunu birçok erkekte görüldüğünden, bazı araştırmacılar erkek hormonlarının kepek oluşumunda rol oynayabileceğini düşünmez. Erkeklerin kafa derisinde daha fazla yağ üreten bezlerin olması, kepek sorununu tetikleyen bir sebep olabilir.
Yağlı saç ve saç derisi. Malassezia kafa derisindeki yağlarla beslenir. Bu nedenle, aşırı yağlı bir cilt ve saça sahip olmak sizi kepeğe karşı daha eğilimli bir hale getirir.
Kötü beslenme. Beslenmeniz çinko açısından zengin besinler, B vitaminleri ve belirli yağ türleri içermiyorsa, kepek sorunu yaşamanız daha muhtemeldir.
Bazı hastalıklar. Sebepleri tam olarak bilinememekle birlikte, Parkinson hastalığı gibi nörolojik hastalıkları olan erişkinlerde seboreik dermatit ve kepek görülme olasılığı daha yüksektir. Buna, kalp krizi ve felç gibi stresli hastalıklardan henüz yeni iyileşen ve bağışıklık sistemlerini yeni toparlayan insanlar da dahildir.

Tedavi

Kepek çoğunlukla kontrol edilebilen bir durumdur; fakat kepek tedavisi biraz sabır ve istikrar gerektiren bir süreçtir. Genel olarak, yağ ve cilt hücresi oluşumunu azaltmak için günlük temizlik esnasında hafifçe uygulanan bir şampuanla hafif kepek oluşumları önlenebilir.

Normal şampuanların yetersiz olduğu durumlarda, reçetesiz kepek şampuanları başarılı olabilir. Ama kepek şampuanlarının hepsi aynı değildir ve sizde işe yarayacak olanı bulana kadar bir süre deneme yapmanız gerekebilir. Kaşıntı, batma, kızarıklık kaşıntı veya yanma gibi sorunlar yaşadığınız takdirde, bu ürünleri kullanmayı bırakın. Döküntü, ürtiker ya da solunum güçlüğü gibi alerjik bir reaksiyon ortaya çıkarsa, derhal tıbbi yardım isteyin.

Kepek şampuanları içerdikleri ilaca göre sınıflandırılır:

Çinko piritiyon şampuanlar. Bu şampuanlar antibakteriyel ve antifungal çinko piritiyon maddeleri içerdiklerinden kafa derisi üzerindeki kepek ve seboreik dermatite neden olan mantarı azaltabilir.
Tar içeren şampuanlar. Kömür üretim sürecinin bir yan ürünü olan kömür katranı, kafa derisi üzerindeki deri hücrelerinin ölümünü ve pul pul kopmasını yavaşlatarak kepek, seboreik dermatit ve sedef hastalığı gibi durumlarda yardımcı ürünler olarak kullanılabilir
Salisilik asit içeren şampuanlar. “Kafa derisi bölgesi”nde pul pul dökülmeyi ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir, ama daha fazla dökülmeye yol açan kafa derisi kuruluğuna neden olabilir. Şampuanladıktan sonra saç kremi kullanarak kuruluğun giderilmesine yardımcı olabilirsiniz.
Selenyum sülfür şampuanlar. Bu şampuanlar cilt hücrelerinin ölmesini yavaşlatmakta ve ayrıca Malassezia oluşumlarını azaltmaktadır. Sarı, gri veya kimyasal renkli diğer saç renklerini bozabildiklerinden, bu şampuanları yalnızca size söylendiği zaman ve şampuanladıktan sonra iyice durulayarak kullanmaya dikkat edin.
Ketokonazol şampuan. Ketokonazol diğer şampuanlar başarısız olduğunda işe yarayan geniş spektrumlu antifungal madde içeren bir şampuandır. Hem reçeteli hem de reçetesiz olarak satılır.

Kepek sorununuzu kontrol altına alana kadar her gün veya iki günde bir olmak koşuluyla bu şampuanlardan birini kullanmayı deneyin, sonra gerektiği gibi, haftada iki üç kez kullanmaya dikkat edin. Eğer belli bir süre için tek tip bir şampuan işe yarıyor ve sonra etkisini kaybediyorsa, iki tür kepek şampuanını değiştirerek kullanmayı deneyin. Şampuanı kafa derinize iyice uyguladığınızdan ve şampuanı en az beş dakika yıkamadan tuttuğunuzdan emin olun; çünkü bu esnada şampuanın içindeki maddeler etkisini ancak gösterebilecektir.

Birkaç hafta boyunca şampuanınıza sadık kalarak tüm bu uygulamaları yapıp halen omuzlarında kepek görüyorsanız, doktor veya dermatologunuzla konuşun. Reçeteyle satılan bir şampuan veya steroid bir losyonla tedavi gerekebilir.

Yaşam Tarzı

Düzenli şampuanlamaya ek olarak, kepeğe yakalanma riskini azaltmak için bazı adımlar atabilirsiniz:

Stres kontrolünü öğrenin. Stres, sizi birtakım koşullara ve hastalıklara daha hassas hale getirerek, genel sağlığınızı etkiler. Hatta kepeği tetikleyebilir veya mevcut belirtileri daha da kötüleştirebilir.
Saçınızı sık şampuanlayın. Yağlı bir saç deriniz varsa, günlük şampuanlama kepeği önlemeye yardımcı olabilir.
Saç şekillendirici ürünlerin kullanımını azaltın. Saç spreyleri, stil jelleri, krem ve saç mumları saç derinizde birikir ve deriyi daha yağlı bir hale getirir.
Sağlıklı beslenin. Çinko, B vitaminleri ve yağların belirli türlerinden oluşan bir beslenme programı kepek önlemeye yardımcı olabilir.
Biraz güneşlenin. Güneş ışığı kepek için iyi olabilir. Ama ultraviyole ışınlara maruz kalmak cildinize zarar verip cilt kanseri riskini artıracağından güneşlenmeyin. Bunun yerine, biraz dışarıda güneş altında vakit geçirin. Yüz ve vücudunuza koruyucu güneş kremi sürdüğünüzden emin olun.

Alternatif Tıp

Kepek azaltmak için düşünülen alternatif tedavi yöntemi her gün saçınızı çay ağacı yağıyla şampuanlamaktır. Avustralya çay ağacı (Melaleuca alternifolia) yapraklarından elde edilen çay ağacı yağı, antiseptik, antibiyotik ve antifungal ajan olarak yüzyıllardır kullanılır. Günümüzde doğal gıda satan mağazalarında bulunur. İçerdiği yağ, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

İLGİLİ MAKALE