Nedir

Nedir?

Serebral palsi (beyin felci) kas hareketlerinin gerginleşmesi ve koordine olmamasıyla tanımlanan bir sağlık sorunudur. Genellikle CP olarak bilinen rahatsızlık beynin farklı bölgelerinin hasar görmesi nedeniyle ortaya çıkar. Spastik dipleji dokuz farklı serebral palsiden bir tanesidir; her bir tür mevcut hareket bozukluğu miktarı ve türüne bağlı olarak ayırt edilir. Amerikan Nörolojik Rahatsızlıklar ve İnme Enstitüsüne göre, CP rahatsızlığı bulunan kişileri 2/3’ünde hareket bozukluğunun yanı sıra zihinsel rahatsızlık da mevcuttur.

Spastik displeji teşhis edilen serebral palsinin başlangıcıdır. 1860’lı yıllarda İngiliz Dr. William Little ilk olarak ayaklarının gerginleşmesine neden olan gizemli rahatsızlıkları bulunan çocuklara ilişkin yazılar yazmıştır. Rahatsızlık yıllar boyu Little hastalığı olarak bilinmiştir. Zaman içerisinde araştırmacılar Little hastalığının bir tür serebral palsi türü olan spastik displeji olduğunu belirlemiştir.

Bir araştırma, serebral palsinin spastik türlerinin toplam vakaların %70-80’inin kapsadığını bildirir. Spastik dipleji olarak adlandırılan CP türü yaygındır ve diğer türlere oranla daha hafif olabilir. Spastik terimi kasların gergin ve hareketlerin garip olduğu anlamına gelir. Dipleji vücudun iki tarafının da felçten etkilenmesi anlamına gelir.

Felç referansı bir şekilde yanlış yönlendirici olabilir. Spastik dipleji rahatsızlığı bulunan kişi tamamen felçli değildir; fakat bu kişinin hareketleri bozuktur. Bu rahatsızlık hafif ve oldukça zor fark edilen türlerle ciddi sakatlıklara neden olan türler arasında değişiklik gösterebilir. Spastik dipleji kol ve yüz kaslarına oranla bacak kaslarını daha fazla etkiler.

Belirtiler

Spastik dipleji rahatsızlığı bulunan kişiler belirgin bir makaslanmış duruşla yürürler. Bacaklar birbirinin üzerinde geçer ve bir makasın iki bıçağı gibi gergin bir şekilde geri ve ileri hareket eder. Bunun nedeni bazı bacak kaslarının diğerlerine oranla rahatsızlıktan daha fazla etkilenmiş olmasıdır. Spastik dipleji rahatsızlığı bulunan kişinin dizleri ve ayaklar anormal bir açıyla bükülmüş olabilir. Ayaklardaki kaslar gergindir ve kişinin ayak parmaklarının gökyüzünü göstermesine neden olur.

Spastik dipleji rahatsızlığı bulunan kişilerin elleri de genellikle garip hareket eder; fakat genellikle diğer CP türlerinde olduğu kadar bozuk değildir.

Spastik dipleji rahatsızlığı bulunan kişilerin zekaları genellikle normaldir. Aynı zamanda bu kişilerin dil becerileri de genellikle normaldir.

Sebepler

On yıllardır doktorlar genellikle spastik dipleji ve diğer serebral palsi türlerini doğum esnasında oluşan komplikasyonlarla ilişkilendirmişlerdir. Çoğu CP vakası bebek hala anne karnındayken oluşan enfeksiyonlara veya diğer travmalara bağlıdır. Birkaç CP vakası doğumdan sonra oluşan baş yaralanmaları veya enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir.

CP için diğer risk faktörleri arasında düşük doğum kilosu ve erken doğum yer alır. Modern tıbbi gelişmeler sayesinde erken doğan çocuklar şu anda daha önceleri olduğundan daha fazla yaşama şansına sahiptir; fakat erken doğum spastik dipleji ve diğer CP rahatsızlıkları riskini artıran tıbbi sorunlara yol açabilir. Birden fazla doğumlar da belirli maternal medikal sağlık sorunlarında olduğu gibi bebekleri yüksek CP riski altına sokar.

Periventriküler lökomalazi adı verilen lezyonlara neden olan beyindeki sinir dokusu hasarı erken doğan bebeklerde yaygındır. Periventriküler lökomalazi kan akışını engeller ve beyindeki önemli bölgelere daha az oksijen girmesine neden olur; bu durum sinir sisteminin kaslarla iletişimini engeller. Periventriküler lökomalazi bulunan çocukların %60-100’ünde serebral palsinin genellikle spastik dipleji türü gelişir. CP’nin ciddiyeti beyindeki hasarın boyutuna bağlıdır.

Hamilelik esnasında enfeksiyon kapan kadınların bebeklerinde serebral palsi riski daha yüksektir. Araştırmacılar artan sitokin (maternal enfeksiyonların neden olduğu bağışıklık sistem hücreleri) seviyesinin daha doğmamış olan bebeğin sinir sistemine zarar verebileceğini düşünürler. Sitokinler enfeksiyonla savaşmak için iltihap üretir; fakat iltihaplanma doğmamış bebeğin hala gelişmekte olan sinir sistemine zarar verebilir; bebekte maternal enfeksiyona bağlı oluşacak riski hamileliğin ilk 20 haftasında daha yüksektir.

Atak geçiren, zihinsel gerilik veya tiroit sorunu bulunan kadınların serebral palsi rahatsızlığı bulunan bir çocuk doğurma riskleri biraz daha fazladır. Özellikle ilk üç ayda olmak üzere hamilelik esnasında zehirli maddelere maruz kalmak, doğmamış bebekte CP riskini artırır. Ayrıca Rh uyuşmazlığı olarak bilinen sağlık durumu spastik dipleji ve serebral palsi için artan risk faktörüdür.

Rh uyuşmazlığı anne ve bebeğin farklı Rh kan türlerine sahip olması anlamına gelir. Pozitif Rh kan hücreleri taşıyan annede Rh negatif kan hücreleri taşıyan bir fetüsün bulunması (veya tam tersi) bağışıklık reaksiyonunu tetikler ve annenin kan hücreleri bebeğin kan hücrelerine karşı antikorlar üretir. Bu durum tehlikelidir, serebral palsi ve diğer sağlık sorunları riskini artırabilir. Rh uyuşmazlığı tedavi edildiğinde herhangi bir soruna neden olmaz.

Komplikasyonlar

Cp’nin spastik türleri bacaklarda şekil bozukluklarına neden olabilir. Ekinus ayak bileği adı verilen bir durum spaztik diplejide görülebilir; bununla birlikte bu sağlık durumu daha yaygın olarak spastik hemiplejide görülür. Bacaklardaki spastik kaslar nedeniyle ayak ve bilek eklemlerinin üzerine eşit olmayan basınç biner. Bu ayak parmakları üzerinde yürümeye ve hastanın rahatça hareket etme yeteneğinin daha fazla kısıtlanmasına yol açabilir.

Beş yaşın altındaki çocuklarda, CP rahatsızlığının neden olduğu ayak bileği ve ayaklardaki şekil bozuklukları için en yaygın tedavi yöntemi tellerin kullanılmasıdır. Daha büyük yaştaki çocuklar ameliyattan faydalanabilir.

Testler

Çoğu spastik dipleji vakası çocuk üç yaşına gelmeden önce teşhis edilir. Gelişim geriliği bebeklerde CP’nin erken bir belirtisi olabilir ve bu genellikle ebeveynlerin en sık fark ettiği ve çocuk doktorlarının dikkatini çektiği belirtidir. CP rahatsızlığı bulunan bebeklerin kas tonları farklıdır. Bu bebeklerin kaşları sert veya gergin olabilir ya da başın gevşek ve normal açıda tutulması zor olabilir. Kaslardaki gerginliğin nedeni kas tonunu artmasıdır (hipertoni). Kaslardaki gevşekliğin nedeni de kas tonunun azalmasıdır (hipotoni). Bazen bir bebek oldukça rahat görünmeye başlayabilir ve ardından oldukça gerginleşebilir. Bu genellikle 2-3 aylıkken ortaya çıkar.

Tedavi

Fiziksel terapi bütün CP hastaları için uygulanan standart bir tedavidir; fiziksel terapi CP tedavisi için geliştirilen ilk terapi türüdür. Fiziksel terapi spastik kasların kasılmasını (hareket edememe) engeller. Spastik dipleji tedavisi için kullanılan birçok farklı fiziksel terapi yöntemi vardır.

Spastik dipleji ve diğer CP türleri için kas gerginliğini azaltmak için ilaç tedavilerinden CP’ye bağlı oluşan şekil bozukluklarını düzelmek için ortopedik ameliyata kadar diğer tedavi yöntemleri de bulunur. Teller ve diğer ortopedik destekler bazı hastalar için faydalıdır.

Bugün bazı spastik dipleji hastaları masaj, yoga ve kiropraktik uyarlamalar gibi alternatif terapilerle rahatlarlar (tedavi yöntemi değil). Masaj terapistleri hafif masajın spastik dipleji hastalarının rahatlamasına ve daha iyi uyumasına yardımcı olduğuna inanırlar.

Bütün CP türlerine ilişkin araştırmalar devam etmektedir. Araştırmacılar spastik dipleji için bir tedavi yöntemi bulmayı ve rahatsızlığın oluşmasını engellemeyi ummaktadır.

İLGİLİ MAKALE