• İçindekiler
• Nedir?
• Belirtiler
• Sebepler
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonlar
• Muayene
• Testler
• Tedavi
• Destek

Nedir?

Nedir?

Borderline (sınırda) kişilik bozukluğu duygusal istikrarsızlığa neden olan, stres ve diğer sorunlara yol açan duygusal bir rahatsızlıktır.

Borderline kişilik bozukluğunda kendinizle ilgili düşünceniz bozulur. Kendinizi değersiz ve temelde kusurlu hissedersiniz. Sevgi dolu ilişkiler arzulamanıza rağmen öfke, düşüncesizlik ve ruh hali değişiklikleri diğer kişileri uzaklaştırabilir.

Eğer borderline kişilik bozukluğunuz varsa cesaretiniz kırılmasın. Borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi tedaviyle daha iyileşir, mutluluk ve huzur içinde bir yaşam sürer.

Belirtiler

Belirtileri

Borderline kişilik bozukluğu kendiniz hakkındaki düşüncelerinizi, bu düşünceleri diğer kişilerle ilişkilendirme şeklinizi ve davranış şeklinizi etkiler.

Borderline kişilik bozukluğunuz varsa genellikle kendinizin kim olduğuna dair güvensiz bir hisse kapılırsınız. Yani, benlik saygısı veya benlik hissi hızla değişir. Kendinizi şeytan ve kötü olarak görebilirsiniz ve bazen hiç var olmadığınızı hissedebilirsiniz. Sabit olmayan bir benlik saygısı iş, arkadaş, hedef ve değerlerin sürekli değişmesine yol açar.

İlişkilerinizi genellikle karmaşıktır. Diğer kişilerle genellikle sevgi-öfke ilişkileriniz olur. Bir kişiyi bir dönem idealleştirirken aniden ve çarpıcı şekilde anlaşılan hatalar, hatta ufak yanlış anlamalar nedeniyle bu kişiye kızabilir ve ondan nefret edebilirsiniz. Bunun nedeni bu rahatsızlığı bulunan kişilerin gri alanları kabul etmekte zorluk çekmesidir; bu kişiler için her şey siyah ya da beyazdır.

Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri arasında şunlar yer alır:

• Riskli araba kullanma, korunmasız seks, kumar çılgınlığı veya yasadışı ilaç kullanımı gibi düşüncesiz ve riskli davranışlar
• Sürekli artan ve azalan güçlü duygular
• Yoğun fakat kısa süreli endişe ve depresyon atakları
• Yersiz öfke, bazen fiziksel yüzleşmede artış
• Duygu ve dürtüleri kontrol etmede güçlük
• İntihara meyilli davranışlar
• Yalnızlık korkusu
• Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle yalnız, boş, umutsuz hisseder ve yanış anlaşıldıklarını düşünürler. Bu kişiler genellikle kendilerini sevmez ve kendilerinden nefret ederler. Bu kişiler davranışlarının ne kadar yıkıcı olduğunu tamamen anlayabilir; fakat bunu değiştiremezler. Dürtüleri kontrol edememe kumar, araba kullanma, hatta yasalara ilişkin sorunlara yol açabilir. Bu kişiler sosyal ilişkileri, iş ve okul hayatları dahil yaşamlarının birçok alanının etkilendiğini görebilirler.

Eğer kendinizde bunları fark ederseniz, doktorunuz veya ruh sağlığı uzmanıyla görüşün. Doğru tedavi kendiniz daha iyi hissetmenize, daha sabit ve faydalı bir yaşam sürmenize yardımcı olabilir.

Eğer bunları aile bireylerinizde ve arkadaşınızda fark ederseniz, bu kişiyle bir doktora veya ruh saplığı uzmanına danışması konusunda görüşün. Bununla birlikte birini yardım almaya zorlayamayacağınızı aklınızdan çıkarmayın. Eğer ilişkiniz önemli derecede strese yol açıyorsa, bir terapiste gitmeniz size yardımcı olabilir.

Sebepler

Sebepler

Diğer ruh sağlığı sorunlarında olduğu gibi, borderline kişilik bozukluğunun da nedeni tam bilinmiyor.

Risk Faktörleri

Risk taşıyabilen faktörler

• Genetik. İkizler ve aileler üzerinde yapılan bazı çalışmalar kişilik bozukluğunun kalıtsal olabileceğini gösterir.
• Çevresel faktörler. Borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi bakıcılarından veya sevdiklerinden çocuk istismarı, ihmali ve ayrılık gören kişilerdir.
• Beyin anormallikleri. Bazı araştırmalar beyindeki duygu düzenlemesi, dürtüsellik ve agresiflik gibi bazı alanlarda değişiklik olduğunu göstermiştir. Bunun yanı sıra serotonin gibi ruh halini düzenlemeye yardımcı belirli beyin kimyasalları da doğru şekilde işlev göstermeyebilir.

Bu faktörlerin birleşiminin borderline kişilik rahatsızlığıyla sonuçlanıyor olması daha olasıdır.    

Risk faktörleri

Kişilik hem kalıtsal eğilimler hem de çevresel faktörlerle ve aynı zamanda çocukluk dönemindeki deneyimlerinizle şekillenir. Kişilik gelişimine ilişkin bazı faktörler borderline kişilik bozukluğuna yakalanma riskinizi artırabilir. Bu faktörler:

• Kalıtsal eğilim. Eğer yakın aile bireylerinden birisinde, yani anne, baba veya kardeşlerde rahatsızlık varsa riskiniz daha yüksektir.
• Çocukluk döneminde istismar. Rahatsızlığı olan birçok kişi çocukluk döneminde cinsel veya fiziksel istismara uğradıklarını rapor ederler.
• İhmal. Rahatsızlığı olan bazı kişiler çocukluk döneminde ciddi yoksunluk, ihmal ve terk edilmeleri tanımlarlar.

Ayrıca, borderline kişilik bozukluğu kadınlarda erkeklere oranla daha fazla teşhis edilir.

Komplikasyonlar

Komplikasyonlar

Borderline kişilik bozukluğu yaşamınızın birçok alanına zarar verebilir. Yakın ilişkiler, iş, okul, sosyal aktiviteler ve benlik saygısı olumsuz olarak etkilenebilir. Tekrarlanan iş kayıpları ve biten evlilikler yaygındır. Kesme veya yakma gibi kendiniz yaralama yara izlerine ve sürekli olarak hastaneye yatırılmaya yol açabilir. Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler arasında intihar oranı yüksektir.

Bunun yanı sıra diğer zihinsel sağlık sorunlarınız da olabilir. Bunlar:

• Depresyon
• Madde istismarı
• Endişe bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Çift kutuplu rahatsızlık

Riskli, düşüncesiz davranışlar nedeniyle, planlanmamış hamileliklere, cinsel yolla bulaşan hastalıklara, motorlu taşıt kazalarına ve fiziksel kavgalara karşı daha duyarlı olursunuz. Ayrıca istismarcı veya istismar edilen kişi olarak kötü ilişkilerde bulunabilirsiniz.

Muayene

Muayene

Eğer borderline kişilik bozukluğuna özgü zor ilişki motifleri veya kişilik izleri taşıyorsanız, doktorunuzla görüşün. İlk randevunun ardından, doktorunuz sizi psikiyatr gibi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir.

Randevunuzu hazırlanmak ve doktorunuzdan neler bekleyeceğinizi öğrenmek için aşağıdaki bilgileri kullanın.

Yapabilecekleriniz

• Kendinizde veya size yakın kişilerde gözlemlediğiniz belirtileri yazın. Bu belirtilerin ne kadar sürdüğünü de not alın.
• Önemli kişisel bilgileri yazın. Geçmişinizdeki travmatik olayları ve yakın zamanda yaşanmış bütün büyük stres faktörlerini not alın.
• Kullandığınız ilaçların bir listesini yapın. Teşhis ettiğiniz diğer fiziksel ve zihinsel sağlık durumlarını da not alın. Ayrıca aldığınız ilaç tedavilerini veya takviyeleri de yazın.
• Mümkünse randevuya giderken aile bireyi veya bir arkadaşınızı yanınızda götürün. Sizi uzun zamandır tanıyan birisi unuttuğunuz konularda doktorunuza sorular sorabilir veya bilgi paylaşabilir.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazın. Bu sayede randevudan en iyi şekilde yararlanabilirsiniz.
• Borderline kişilik bozukluğuna özgü belirtilere ilişkin olarak doktorunuza veya zihinsel sağlık uzmanına sorabileceğiniz temel sorulardan bazıları şunlardır:
• Belirtilerimin veya sağlık durumunun olası sebebi ne olabilir?
• En muhtemel nedenin yanı sıra belirtilerim ve sağlık durumum için diğer muhtemel sebepler nelerdir?
• Benim için en etkili olabilecek tedavi yöntemleri nelerdir?
• Tedaviyle belirtilerim ne oranda iyileşebilir?
• Ne sıklıkla ve ne süreyle terapi seanslarına ihtiyacım olacak?
• Bana yardımcı olabilecek ilaç tedavileri var mı?
• Eğer ilaç tedavileri öneriyorsanız yan etkileri nelerdir?
• Uymam gereken kısıtlamalar var mı?
• Bazı diğer sağlık sorunlarım da var? Hepsini birlikte nasıl kontrol altında tutabilirim?
• Eve götürebileceğim broşürler veya diğer yazılı malzemeler var mı? Hangi internet sitelerini ziyaret etmemi önerirsiniz?
• Önceden hazırladığınız soruların yanı sıra randevu esnasında bir noktayı anlamadığınızda soru sormaya çekinmeyin.

Doktorunuzun size sorabileceğini sorular

Belirtileriniz için sizinle görüşen bir doktor veya zihinsel sağlık uzmanı size bir dizi soru sorabilir. Bunlar:

• Belirtileriniz nelerdir?
• Bu belirtileri ne zaman fark ettiniz?
• Bu belirtiler kişisel ilişkileriniz veya işiniz dahil yaşamınızı nasıl etkiliyor?
• Normal bir gün içerisinde ruh hali değişiklikleri yaşıyor musunuz?
• Ne sıklıkta kendinizi haksızlığa uğramış, sömürülmüş veya terk edilmiş hissediyorsunuz?
• Öfkenizi ne kadar iyi kontrol edebiliyorsunuz?
• Yalnızlıkla ne kadar iyi baş edebiliyorsunuz?
• Kolayca sıkılıyor musunuz?
• Kendinize saygı hissinizi nasıl tanımlarsınız? Kendinizi kötü veya şeytani biri olarak gördüğünüzü oldu mu?
• Düşüncesiz araba kullanma, idaresiz para harcama, kumar ve korunmasız seks gibi kendinize zarar verici veya riskli davranışlarla ilgili sorunlarınız oldu mu?
• Hiç kendinize zarar vermeyi denediniz mi veya intihar girişiminde bulundunuz mu?
• Alkol veya yaşa dışı ilaçlar kullanıyor musunuz? Ne sıklıkta?
• Ailenizle olan ilişkiniz dahil çocukluğunuzu nasıl tanımlarsınız?
• Çocukken hiç fiziksel istismara veya ihmale uğradınız mı?
• Kişilik bozukluğu dahil yakın bir akrabanıza zihinsel sağlık sorunu teşhisi konuldu mu?
• Herhangi diğer bir zihinsel sağlık sorunu için tedavi gördünüz mü? Evetse, hangi tedavi yöntemleri en etkili olanlardı?
• Şu anda başka bir tıbbi sağlık sorunu için tedavi görüyor musunuz?

Bu esnada yapabilecekleriniz

Kendinizi incitme konusunda fantezileriniz varsa, derhal bir acil servise gidin veya 112’yi veya yerel acil numarasını arayın.

Testler

Testler

Kişilik bozuklukları belirtilere ve kapsamlı psikolojik bir incelemeye dayanarak teşhis edilir. Borderline kişilik bozukluğu teşhisi için Tanısal ve İstatiksel Zihinsel Sağlık Bozuklukları El Kitabındaki kriterleri karşılamanız gerekir. Bu el kitabı Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanıp güncellenir ve zihinsel hastalıkların teşhisi için zihinsel sağlık profesyonelleri tarafından ve tedavi masraflarının ödenmesi için sigorta şirketleri tarafından kullanılır.

Borderline kişilik bozukluğunun teşhis edilebilmesi için aşağıdaki belirtilerden en az beşinin kişide bulunması gerekir:

• Yoğun terk edilme korkusu
• Tutarsız ilişki motifi
• Tutarsız benlik saygısı ve kişilik hissi
• Dikkatsiz ve kendine zarar verici davranışlar
• İntihar eğilimli davranışlar veya kendine zarar verme
• Geniş çaplı ruh hali değişiklikleri
• Kronik olarak boşluk hissi
• Sürekli sinirlenme veya fiziksel kavgalara dahil olma gibi öfkeyle ilgili sorunlar
• Periyodik paranoya ve gerçeklikle ilişki kaybı

Borderline kişilik bozukluğu teşhisi genellikle yetişkinlerde yapılır; çocuklar ve ergenlik dönemindeki gençlerde yapılmaz. Bunun nedeni borderline kişilik bozukluğu belirtileri olarak görülen belirtilerin kişinin olgunlaşmasıyla kaybolabilme ihtimalidir.

Tedavi

Tedavi

Borderline kişilik bozukluğu tedavisi psikoterapiyi, ilaç tedavisini veya hastaneye yatırılmayı içerebilir.

Psikoterapi

Psikoterapi borderline kişilik bozukluğu için temel tedavi yöntemidir. İki tür psikoterapi etkili bulunmuştur. Bunlar:

• Diyalektik davranış terapisi. Diyalektik davranış terapisi özellikle borderline kişilik bozukluğunu tedavi etmek için tasarlanmıştır. Genellikle kişisel, grup veya telefonla danışma olarak yürütülen diyalektik davranış terapisi duygularınızı nasıl düzenleyeceğinizi, üzüntüyü nasıl kaldırabileceğinizi ve ilişkilerinizi nasıl geliştirebileceğiniz öğrenmeniz için beceri odaklı bir yaklaşım kullanır.
• Transfer odaklı psikoterapi. Transfer odaklı psikoterapi sizin ve terapistinizin arasındaki ilişkiyi temel alır, bu ilişkideki duygu ve güçlükleri anlamanıza yardımcı olur. Ardından öğrendiklerinizi diğer ilişkileriniz için kullanabilirsiniz.

İlaç tedavileri

İlaç tedavileri borderline kişilik bozukluğunu iyileştiremez; fakat depresyon, dürtüsellik ve endişe gibi rahatsızlıkla ilgili sorunlarA yardımcı olabilir. İlaç tedavileri arasında antidepresanlar, antipsikotik ve endişe önleyici ilaçlar yer alabilir.

Hastaneye yatırılma

Bazen psikiyatri hastanelerinde ve kliniklerinde daha yoğun bir tedaviye ihtiyaç duyabilirsiniz. Hastaneye yatırılma sizi kendinize zarar vermenize karşı koruyabilir.

Tedavi yoğun ve uzun süreli olabileceğinden, borderline kişilik bozukluğu tedavisinde deneyimli bir zihinsel sağlık uzmanına danıştığınızda başarı şansınız en üst seviyede olacaktır.

Destek

Destek 

Borderline kişilik bozukluğuyla yaşamak zor olabilir. Davranış ve düşüncelerinizin kendinize zarar verici olduğunu fark edebilir, yine de bunları kontrol edemeyebilirsiniz. Tedavi sağlık durumunuzu kontrol etme ve bu durumla baş etme becerilerini öğrenmenize yardımcı olabilir.

Sağlık durumunuzu kontrol etmeye ve kendinizi daha iyi hissetmeye yardımcı diğer şeyler şunlardır:

• Tedavi planınıza uyun.
• Bütün terapi seanslarına katılın.
• Kendinizi incitmek yerine acılı duygularınızı kolaylaştırmanın sağlıklı yollarını deneyin.
• Kendinizi hastalığınız için suçlamayın; fakat tedavi için sorumlu olduğunuzun farkına varın.
• Öfke ataklarını veya düşüncesiz davranışları nelerin tetikleyebileceğini öğrenin.
• Sağlık durumunuzda utanmayın.
• Madde bağımlılığı gibi ilgili sorunlar için tedavi alın.
• Nedenlerini ve tedavilerini anlamak için kendinizi sağlık sorununuza ilişkin bilgilendirin.
• Görüşlerinizi ve deneyimlerinizi paylaşmak için aynı sorun bulunan diğer kişilerle iletişime geçin.

Unutmayın, borderline kişilik bozukluğunda iyileşmenin doğru bir yolu yoktur. Sağlık durumu genç ergenlerde daha kötü gibi görünür ve ilerleyen yaşla birlikte iyileşebilir. Rahatsızlığı olan birçok kişi 30’lu ve 40’lı yaşlarda daha büyük istikrar sağlayabilirler. İç derdiniz azaldıkça sevgi dolu ilişkilerinizi sürdürebilir ve daha iyi bir kariyerin tadını çıkartabilirsiniz.