Korku mu Fobi mi?

Korku sizi tehlikeden korur. Fobilerin ise tehlikeyle pek ilişkisi yoktur. Fobiler genel nüfus içinde sanıldığından daha yaygındır, birçok kişi tedavi edilmeden fobisiyle birlikte yaşamaktadır. Fobi belli durumlar, etkinlikler veya nesnelerle ilgili yoğun, akıldışı korkudur. Fobilerde endişenizin veya korkunuzun yersiz olduğunu bilebilirsiniz, fakat aynı şekilde hissetmenize engel olamazsınız. Fobiler öyle şiddetli olabilir ki sizi felç edebilir. Sonraki slaytlara bakalım da insanlar nelerden korkuyormuş görelim.

?

Fobinin Üç Türü

Bugüne kadar yüzlerce fobi tespit edilmiştir; belki bunların çoğunun adını bile duymamışsınızdır: örneğin ışık fobisi, fobofobi (korku fobisi). Fakat bir endişe bozukluğu olan fobilerden bahsederken uzmanlar onları üç kısma ayırır: agorafobiler, kaçmanın çok zor olduğu kamusal alanlarda aşırı endişe duymak; sosyal fobiler, sosyal durumlardan korkma ve bunlardan kaçınma; ve özel fobiler, belli bir nesne veya duruma dair akıldışı korku.

?

Agorafobiler: Açık Alanlardan Korkma

Agora eski Yunan''da bir pazar ve toplanma yeriydi. Agorafobisi olan bir insan kamuya açık bir yerde, mesela bir köprünün üstünde veya bir bankta kısılıp kalacağı korkusu yaşar.  Buradaki asıl korku; endişe, çok arttığı zaman kaçacak yer olmayışına dair korkudur. Agorafobi, kadınları erkeklere göre iki kat daha fazla etkilemektedir. Tedavi edilmediği zaman kişi kendini eve kilitleyebilir. Tedavi yapıldığı zaman on insandan dokuzuna yardım edilebilmektedir.

?

Sosyal Fobiler: Çekingenlik Değil

Sosyal fobisi olan bir insana yalnızca çekingen diyemeyiz. Bu kişi sosyal bir durumda ne yapacağı konusunda aşırı bir endişe ve korku duyar. Acaba başkaları onun davranışlarını nasıl karşılayacaklar? Endişeli olduğu belli olacak mı? Konuşmaya başladığı zaman kelimeleri hatırlayabilecek mi? Tedavi edilmeyen sosyal fobiler sosyal temaslardan kaçmaya yol açtığı için, kişinin ilişkileri ve mesleki hayatı üzerinde çok ciddi etkilerde bulunabilir.

?

Klostrofobi: Bir Çıkış Yolu Bulmak

Klostrofobi (kapalı alan korkusu) kapalı yerlerde olmanın anormal derecede korkuya sebep olduğu özel bir fobidir. Kapalı alan korkusu olan bir insan asansöre binemez ve tünellerden geçerken çok büyük bir endişe duyar. Boğulma, hapis kalma korkusu yaşayan kişi dar alanlardan kaçacak ve her zaman pencereyi açma, çıkışa yakın oturma gibi ''emniyet arayan davranış'' kalıbını gösterecektir. Bu davranış, durumu tahammül edilebilir hale getirse de, korkuyu sona erdirmemektedir.

?

Zoofobi Korkuların Hayvanat Bahçesi

Özel fobilerin en yaygın türü zoofobi, yani hayvan korkusudur. Zoofobi aslında birçok özel hayvanı içeren fobiler grubunu kapsayan genel bir terimdir. Araknofobi (örümcek korkusu), ofidiyofobi (yılan fobisi), ornitofobi (kuş fobisi) ve apifobi (arı fobisi) bu örneklerden sadece bazılarıdır. Bu tür fobiler genellikle çocuklukta ortaya çıkarlar ve bazen yetişkinlikle birlikte kaybolurlar. Fakat yetişkinlikte devam etme ihtimali de vardır.

?

Brontofobi Yıldırım Korkusu

Yunanca bronte yıldırım anlamına gelir, brontofobi de yıldırım korkusu demektir. Brontofobisi olan insanlar yıldırımın onlara zarar vermeyeceğini bilseler de bir yıldırım fırtınası sırasında dışarı çıkmayı reddedebilirler. Hatta bir koltuğun arkasına veya bir dolabın içine saklanarak dışarıdaki yıldırımın sona ermesini bekleyebilirler. Hem yıldırımdan hem de gök gürültüsünden korkmaya astrafobi denir, bu fobi hem hayvanlarda hem de insanlarda görülür.

?

Akrofobi Yükseklik Korkusu

Akrofobi yüksekten aşırı korkmadır ve kendini şiddetli anksiyete olarak gösterir. Sırf üst kata çıktığı için veya merdiven tırmandığı için kişi bir fobi atağı yaşayabilir. Bazen korku öyle şiddetlidir ki kişi yerinden kıpırdayamaz. Akrofobi, kişiye çok tehlikeli anlar yaşatabilir. Fobi atağını başlatan yüksek yerden inmek söz konusu kişi için imkansız olabilir.

?

Aerofobi Uçak Korkusu

Aerofobisi olan kişi uçmaktan korkar. Bu fobi genellikle kişinin uçakla ilgili travmatik bir olay yaşamasından sonra gelişir, örneğin hava boşluğuna düşmek veya başka bir yolcunun panik atak yaşamasına tanık olmak gibi. Olay unutulsa bile korku kalır ve televizyonda uçak kazasıyla ilgili bir film izlerken bile başlayabilir. İlk travmayı tespit etme ve fobiyi tedavi etmek için genellikle hipnoterapi kullanılır.

?

Kan - İğne - Yaralanma Fobisi

Kan görme korkusu (kan tutması), iğne ve yaralanma fobilerine hemofobi (kan fobisi) ve tripanofobi (iğne korkusu) denir. Bazı insanlar yaralanmaktan korkarken, başka insanlar ameliyat olmaktan korkarlar. Bütün fobiler arasında bayılmayla ilgili olanlar bunlardır. Bu tür durumlarla karşılaştığında birçok insanın tansiyonu düşer, ancak fobisi olan insanlardaki tansiyon düşüşü bayılmaya neden olacak şiddettedir.

?

Paranormal Korkular

Bazı fobiler sanki kablolu tv''de korku kanallarına aitmiş gibi görünmektedir. Triskaidekafobi 13 sayısıyla ilgili her şeyden korkmaktır. Hayalet düşüncesi sizi endişelendiriyorsa, fazmafobiniz var demektir. Vampirler gerçek olmasa da, bazı insanlar yarasalardan çok korkarlar. Bu fobiye Çirotofobi denir.

?

Emetofobi: Mideden Gelen Korku

Emetofobi tipik olarak hayatın erken evresinde travmatik bir olayla başlayan doğal olmayan bir kusma korkusudur. Örneğin kişi bir okul arkadaşının herkesin içinde kusmasını görmüş veya kendisi kusmuştur, bu travmatik bir olay haline gelebilir. Endişe kusma düşünceleriyle veya kusmanın yaygın olduğu bir yeri, örneğin bir hastaneyi düşünmekle başlar. Aerofobide olduğu gibi bu bu fobini tedavisinde de genellikle hipnoterapi kullanılır.

?

Karsinofobi: Kanser Korkusu

Karsinofobisi olan insanlar bir kanser geliştirmeye dair akıl dışı bir korkuyla yaşarlar. Bedensel her rahatsızlık onlara göre içlerinde bir yerlerde habis bir tümörün geliştiğini haber veren bir işarettir. Örneğin baş ağrısı onlar için bir beyin tümörünün habercisidir. Ayrıca kanserli birine temas etme yoluyla kendilerine kanser bulaşmasından da korkarlar. Bilişsel terapi karsinofobisi olan bir insanın tekrar hayatının kontrolünü ele almasına yardım eder.

?

Eskiden Yeniye Fobiler

Yeni bir şeyden korkan insanın neofobisi vardır. Yaşlanmaktan korkan veya yaşlı insanlardan korkan birinin fobisine ise gerontofobi denir. Bu ikisi arasında bir yerlerde fartofobisi olan bir insanı görebilirsiniz, yani açık bir yerde gaz çıkaracağına dair akıldışı korku yaşayan bir insan. Odontiatofobisi olan bir insan dişçiye gitmekten kaçar.  Spargarofobisi olan  bir birey kuşkonmazı görür görmez paniğe kapılır.

?

Fobilerin Hayatı Değiştiren Etkileri

Fobiler insanların korku nesnesinden kaçınmak için hayatlarını değiştirmesine neden olabilir. Hayatları ayrıca kendi fobilerini başkalarından saklama çabalarından da etkilenir. Fobileri olan bazı insanların arkadaşları, aileleriyle problemleri vardır, okulda başarısız olur, mücadele ederken işlerini kaybederler.

?

Fobiler Ve Alkol

Alkoliklerin alkolik olmayanlara göre bir fobi geliştirme riski 10 kat daha fazladır. Fobisi olan bir bireyin alkole bağımlı hale gelmesi ihtimali hiç fobi yaşamamış birine göre iki kattır.

 

?

Aile Bağlantısı

Fobiler kültür ve hayat olayları tarafından etkilenseler de genellikle aile içinde görülürler. Yakın aile üyelerinde fobi olan insanların fobi geliştirme riski ailesinde fobi olmayanlara göre üç kat daha fazladır.

?

Fobilerin Tedavisi

Duyarsızlaştırma, fobisi olan bir insanı korktuğu şeye benzeyen durumlarla yavaş yavaş tanıştırma sürecini kullanan bir tedavi tekniğidir. Zaman içinde korku azalır ve kişi özgüven kazanır. Bu tedavi tekniğine genellikle konuşma terapisi eşlik eder. Konuşma terapisinde kişiye düşünme biçimini değiştirme, fobiyle ilişkili duyguları harekete geçiren durumlara yeni bir davranışla tepki vermeyi öğretme aşılanır. İyi haber şu ki fobisi olan insanların yüzde 90''ı iyileşmektedir.

?
İLGİLİ MAKALE

Fobiler Psikiyatrik Hastalıkları Tetikliyor

Uzm. Dr. Ahmet KOYUNCU

merhaba doktor bey sosyal fobi ile ilgili bir yazınızı okudum ben 32 yaşındayım ve bekar bir erkeğim bendede sosyal fobi var yazınızda anti deprasanla... devamı