• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Gıda zehirlenmesi, bakteri, parazit, virüs ya da bu mikroplar tarafından üretilen toksinleri içeren yiyecek ve içecekler tüketildiğinde meydana gelir. Çoğu gıda zehirlenmesi vakası stafilokok ya da E. Koli (koli basili olarak da bilinen Escherichia coli) gibi bakteriler nedeniyle oluşur.

Belirtileri

Belirtileri

Yaygın gıda zehirlenmesi türlerinden kaynaklanan belirtiler genellikle yemek yedikten 2 - 6 saat sonra başlar. Bu süre, gıda zehirlenmesinin nedenine bağlı olarak daha uzun (hatta birkaç gün) ya da daha kısa olabilir.

Olası belirtiler şunlardır:

• Karında kramp
• İshal (kanlı olabilir)
• Ateş ve titreme
• Baş ağrısı
• Bulantı ve kusma
• Güçsüzlük (ciddi olabilir ve botulizm vakaları görüldüğünde solunum durmasına yol açabilir)

Doktora Ne Zaman Gitmeli

Aşağıdaki durumlarda doktorunuza başvurun:

• İshal 2-3 günden fazla sürerse
• Dışkıda kan olursa
• İshal olmanıza rağmen kusma ve bulantı nedeniyle sıvı alamıyorsanız
• Ateşiniz 38?C ve üzerindeyse
• Dehidrasyon belirtileri görülürse (susama, baş dönmesi, bayılma hissi)

Aşağıdaki durumlarda acil servise başvurun:

• Kanama fazlaysa ya da gaitanın rengi kestane rengi veya siyahsa
• Mantar, balık ya da botulizm nedeniyle zehirlendiyseniz
• Kalbiniz hızlı atıyorsa ya da çarpıntı varsa

Sebepleri

Sebepleri

Gıda zehirlenmesi mikroplu (kirlenmiş) yiyecekleri yiyen bir kişiyi ya da bir grup insanı etkileyebilir. Gıda zehirlenmesi daha çok piknikte, okul kafeteryasında, kapsamlı sosyal faaliyetlerde ya da restoranlarda yemek yedikten sonra görülür. 

Mikroplar çeşitli yollarla yediğiniz yiyeceklere bulaşabilir:

• Kırmızı et ya da kümes hayvanları eti, işlenirken hayvanın bağırsaklarında bulunan bakterilerle temas edebilir.
• Hayvanların yetiştirilmesi ya da nakledilmesi esnasında kullanılan suya gübre ya da insan artığı karışmış olabilir.
• Gıdaların süpermarketlerde, restoranlarda ya da evlerde ambalajlanması ya da hazırlanması.

Gıda zehirlenmesi genellikle aşağıdaki yiyecek ve içeceklerin tüketilmesinden kaynaklanır:

• Uygun el yıkama yöntemlerini kullanmayan biri tarafından hazırlanan yiyecekler. Tam temizlenmeden kullanılan mutfak aletleri, doğrama tahtası ya da diğer aletlerle hazırlanan yiyecekler.
• Uzun süre buzdolabının dışında beklemiş süt ürünleri ya da mayonez içeren yiyecekler (lahana ya da patates salatası gibi)
• Uygun sıcaklıkta saklanmamış ya da uygun biçimde çözülmemiş olan dondurulmuş ya da soğutulmuş gıdalar
• Çiğ balık ya da istiridye
• İyi yıkanmamış çiğ meyve ve sebzeler
• Çiğ sebze ya da meyve suları ve pastörize olmayan süt ürünleri
• İyi pişmemiş et ya da yumurta
• Güvenli olmayan kuyu, nehir veya şehir şebeke suyu

Başka sebepler

• Botulizm (Klostridium botulinum bakterisi)
• Kampilobakter anterit (kampilobakter enfeksiyon)
• Kolera
• E. Koli enfeksiyonu
• Balık zehirlenmesi
• Listeria
• Pek çok farklı virüs
• Stafilokok aureus
• Salmonella
• Şigella
• Yersinia

Bebekler ve yaşlılar gıda zehirlenmesi için yüksek risk altındadır. Aşağıdaki durumlarda da yüksek risk söz konusudur:

• Böbrek yetmezliği ya da diyabet gibi ciddi bir sağlık sorununun olması
• Bağışıklık sisteminin zayıf olması
• Gıda zehirlenmesine neden olan organizmalara maruz kalabileceğiniz bölgelerde ya da ülkelerde seyahat etmek

Hamile ve emziren kadınlar gıda zehirlenmesini önlemek için özellikle dikkatli olmalıdır.

Risk Faktörleri

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

En yaygın komplikasyon dehidrasyondur. Ama bu gıda zehirlenmesinin bütün çeşitlerinde oluşabilir.

Daha az görülen komplikasyonlar şunlardır:

• Artrit (Yersinia ve Sallmonella)
• Kanama bozuklukları (E. Koli ya da diğer çeşitlerde)
• Ölüm (mantar, bazı balık zehirleri ya da botulizmde)
• Böbrek sorunları (Şigella, E. Koli)
• Sinir sistemi bozuklukları (botulizm, Kampilobakter)
• Perikard iltihabı (Salmonella)
• Solunum cihazı desteği gerektirebilecek solunum sorunları (botulizm)

Muayenesi

Testleri

Teşhis ve Testler

Doktorunuz, karında hassasiyet ve dehidrasyon (sıvı kaybı) gibi gıda zehirlenmesine dair işaretlerin olup olmadığını anlamak için sizi muayene edecektir. Ayrıca son günlerde yediğiniz yiyecekler hakkında sorular soracaktır.

Nedeni bulmak için yapılabilecek testler şunlardır:

• Kan testleri
• Artık gıda testi
• Gaita testi
• Mide muhtevası testi

Ancak gıda zehirlenmesi geçiriyor olsanız bile bu testler bunu tespit edemeyebilir.

Nadiren ancak olası ciddi vakalarda doktorunuz aşağıdaki işlemlerden birinin ya da ikisinin uygulanmasını isteyebilir.

• Anüse yerleştirilen ince, tüp benzeri bir aletle kanama ya da enfeksiyonun kaynağının aranması (sigmoidoskopi)
• Botulizmi araştırmak için kaslardaki elektrik uyarımının ölçülmesi (elektromiyografi)
• Sinir sistemi bozukluklarına dair bulgu aramak için omurilikten sıvı alınması (lomber ponksiyon)

Tedavisi

Tedavi

Yaygın gıda zehirlenmesi türleri söz konusuysa genelde birkaç gün içinde iyileşirsiniz. Tedavinin amacı daha iyi hissetmeniz ve dehidrasyonun önlenmesidir.

• İshal geçene kadar katı yiyecekler tüketmeyin ve ishali (geçiçi laktoz hassasiyetine bağlı olarak) kötüleştirebilecek süt ürünlerinden uzak durun.
• İshalde kaybedilen sıvıların yerine konulabilmesi için (süt ve kafeinli içecekler dışında) bol sıvı tüketin.
• Çocuklara eczanelerde satılan elektrolit çözeltilerden verebilirsiniz.

Eğer ishal varsa ve bulantı veya kusma nedeniyle sıvı içemiyorsanız tıbbi bakıma ve damardan (IV) sıvı verilmesine ihtiyacınız olabilir. Bu özellikle küçük çocuklar için gerekebilir.

Eğer idrar söktürücü (diüretik) ilaç alıyorsanız ishali kontrol altına almanız gereklidir. Bu durumda doktorunuza danışın, ishal devam ederken idrar söktürücü ilacı kesmeniz gerekebilir. Doktorunuzla danışmadan ya da doktorunuz bildirmeden asla mevcut ilaç tedavisini değiştirmeyin ya da kesmeyin.

Yaygın görülen gıda zehirlenmesi çeşitleri için doktorunuz antibiyotik yazmayacaktır.

Eczaneden ishali azaltmaya yardımcı olabilecek ilaçlar alabilirsiniz.

Eğer kanlı ishal ya da ateş belirtileri görülüyorsa doktorunuza danışmadan bu ilaçları kullanmayın. İshali azaltmaya yardımcı ilaçları çocuklara vermeyin.

Eğer mantar ya da kabuklu deniz ürünlerinden zehirlendiyseniz, derhal tıbbi müdahale gereklidir. Acil servis doktoru midenizi boşaltmak ve toksinin atılması için gerekli olan müdahaleleri gerçekleştirecektir.

Seyri

Yaygın türdeki gıda zehirlenmelerinden geçiren kişilerin çoğu 12-48 saat içinde iyileşir. Ama bazı gıda zehirlenmesi çeşitlerinde ciddi komplikasyonlar oluşabilir.

Yaşam Tarzı

Önleme

Önlem

Gıda zehirlenmesini önlemek için yemek hazırlarken aşağıdaki önlemleri alın:

• Yemek pişirmeden ya da gıdaları yıkamadan önce ellerinizi sık sık ve dikkatlice yıkayın. Çiğ ete dokunduktan sonra her zaman ellerinizi yeniden yıkayın.
• Çiğ etin, balığın ya da yumurtanın temas ettiği tabakları ve mutfak aletlerini temizleyin.
• Pişirirken bir termometre kullanın. Sığır etini en az 72?C’ye, kümes hayvanları etini en az 83?C’ye ve balığı en az 60?C’ye ulaşana kadar pişirin.
• Çiğ etin temas ettiği tabağa pişmiş eti ya da balığı, tabağı tamamen yıkamadan, tekrar koymayın.
• Yemediğiniz gıdaları derhal buzdolabına yerleştirin. Buzdolabının ısısını yaklaşık 4?C’ye, dondurucunun ısısınıysa 0?C’nin altında ayarlayın. Buzdolabında pişmeden 1-2 gün bekleyen kırmızı eti, kümes hayvanları ve balık etini yemeyin.
• Donmuş gıdaları pişirirken paketin üzerindeki önerilen süreye uyun.
• Son kullanma tarihi geçmiş gıdaları, ambalajı bozulmuş gıdaları, kapağı açılmış, şişkin (bombelenmiş) ya da ezilmiş konserveleri tüketmeyin.
• Kokusu olağan olmayan ya da tadı bozulmuş gıdaları tüketmeyin.
• Nehirlerden, kuyulardan ve güvenilir olmayan su kaynaklarından su içmeyin. Sadece güvenilir veya klorlu olan suları için.

Alınacak diğer önlemler

• Eğer küçük çocuğunuz varsa ellerinizi sık sık yıkayın ve kullanılmış bezleri dikkatlice atın. Böylece, bakteriler başka yüzeylere ya da insanlara bulaşamaz.
• Eğer evde konserve gıda hazırlıyorsanız botulizmi engellemek için konserve kurma yöntemlerini doğru ve eksiksiz biçimde uygulayın.
• 1 yaşından küçük çocukları bal ile beslemeyin.
• Kültür mantarı dışında mantar yemeyin.
• Kontaminasyonun (kirlilik ve bulaşma) muhtemel olduğu yerlerde seyahat ederken sadece sıcak ve yeni pişirilmiş gıdaları tüketin. Sadece kaynatılmış su için. Çiğ sebze ya da soyulmamış meyve tüketmeyin.
• Kırmızı gelgite maruz kalan kabuklu deniz ürünlerini yemeyin.
• Eğer hamileyseniz ya da bağışıklık sisteminiz zayıfsa yumuşak ve yarı yumuşak peynir yemeyin.