• İçindekiler
• Neden Önemli
• Takviye Seçimi
• Kalsiyum ve D Vitamini
• Tartışmalar

Neden Önemli

Uzmanlar vitamin takviyelerinin sağlığa yararları hakkında yapılan abartılı reklamları yalanlıyor.

Etrafta vitamin ve vitamin takviyeleriyle ilgili, eski Yunanlıları bile utandırmaya yetecek kadar efsane dolaşıyor ve bunun nedenini görmek kolay.

Hepimiz vitamin ve minerallerin sağlık için gerekli olduğunu biliyoruz, bu gevrek kutusunun üzerinde de yazıyor. Şu an “ne kadar çoksa, o kadar iyi” çağında yaşıyoruz. Dolayısıyla açık bir soru ortaya çıkıyor: Önerilen Alım Miktarını (RDA) %100 alırsak, mesela C vitamini bizi gün boyunca zinde tutmaya yeter, o zaman neden % 1000 yağlarımızı eritmek, bunalımlarımızı iyileştirmek ve bir sıçrayışta yüksek binaları aşmak için yeterli olmasın?

Bu arada, yılda 19 milyar dolar kar eden gıda takviyesi sektörü, bize sürekli vitaminlerimizi bir haptan alabileceğimizi hatırlatıyor. Bu da başka bir soruyu doğuruyor: Kremalı pasta üzerine serpilmiş beslenme takviyelerinden aynı etkiyi alabileceksek neden kilolarca brüksellahanası yememiz gerekiyor?

Keşke hayat bu kadar kolay olsaydı. Beslenme uzmanları (en azından takviye satış hasılatıyla köşeyi dönmeyenler) vitaminlerin aslında gerekli, ama yüksek dozların yararsız ve zararlı olabileceği konusunda fikir birliğindeler. Zaten hiçbir hap tam olarak sağlıklı bir beslenmenin yerine geçemez.

Neden Önemliler?

Vitamin ve mineraller vücudunuzun normal büyüme ve işleyişi için ihtiyacı olan maddelerdir. Bazıları kimyasal reaksiyonları kolaylaştırırken diğerleri vücut için yapı taşları olarak kullanılır.

Beslenme uzmanları vitamin ve minerallere, onları yediklerimizin büyük çoğunluğunu oluşturan, protein, karbonhidrat ve yağ gibi makrobesinlerden ayırmak için, “mikrobesinler” der. Mikrobesinler makrobesinlerin uygun işlenmesi için hayati olsa da, bunlara küçük miktarlarda ihtiyaç duyulur. Şöyle düşünün: Makrobesinler motorunuzdaki yakıtsa mikrobesinler motor yağı, soğutma suyu ve akü sıvısı gibidir.

Mikrobesin eksikliği iskorbüt hastalığı, pellegra ve beriberi gibi akut hastalıklara yol açabilir. Bu hastalıklar hala birçok yoksul ülkede yaygındır.

Sağlıklı Beslenmek

Eğer sağlıklı besleniyorsanız mikrobesinleri yiyeceklerden almak çok kolaydır. Ama pek çok kişi bunu başaramıyor; önerilen beş porsiyon yerine günde iki üç porsiyon meyve ve sebze tüketiyor. Bu nedenle birçok beslenme uzmanı, hastalarının çoğu için bir tür besin güvenlik ağı olarak multivitamin tavsiye ediyor.

Ama bu sadece bir güvenlik ağıdır. Sebzeler ve tam tahıllar gibi doğal gıdalar, haplarla büyün tümüyle yacağınız lif ve diğer birçok önemli besini içerir. Aslında, bilim insanlarına göre doğal gıdalarda, ileride sağlık için temel olarak adlandırılabilecek, az rastlanan unsurlar hala bulunuyor, ama bunları herhangi bir hap içermez.

Beslenme uzmanları şunları söylüyor: “Bu bileşiklerden kelimenin tam anlamıyla binlerce var ve bunların rollerinin ne olduğuyla ilgili bildikleriniz çok yüzeyde kalıyor. Eğer insanlar korkunç beslenirken vitamin alarak her şeyi kontrol altında tuttuklarını düşünüyorsa yanlış bir mesaj gönderiyoruz demektir.”

Takviye Seçimi

Takviye Seçimi

Sağlıklı bir bakkalın ya da süpermarketin besin takviyesi raflarına bakarken bunalmak işten değil. Birçoğunun iddiaları tam olarak kanıtlanmamış ya da külliyen uydurmadır; fakat birtakım takviyeler bazı gruplar için yararlı olabilir.

Büyük multivitamin üreticileri genellikle erkek, kadın, çocuk ve yaşlılar için farklı çeşitler üretir. Diyetisyenler kendi grubunuza uyan hapları almanızın mantıklı olduğunu söylüyor, çünkü çeşitli besinlerin optimum düzeyi yaşa ve cinsiyete göre değişir. Örneğin, menopoz öncesi dönemdeki kadınların çocuk veya yaşlılara göre daha fazla demir ihtiyacı vardır.

Ama yaşlılar doğal kaynaklardan yereli miktarda B-12 vitamini almakta zorluk yaşar, bu yüzden yaşla birlikte takviye ihtiyacında artış olabilir.

Folat ya da folik asit, doğum kusurlarını (spina bifida gibi) önlemek için çok önemlidir. Bilim adamları doğurganlık çağındaki bütün kadınların, güçlendirilmiş yiyecekler veya bir multivitaminle önerilen günlük folik asit alımının %100’ünü alması gerektiğini söylüyor.

Kalsiyum ve D Vitamini

Kalsiyum ve D Vitamini

Kalsiyum takviyeleri belirli yaş grupları için önemlidir. Ergenlerin günde 1300 miligram kalsiyum almasını öneriliyor. Bir bardak süt veya kalsiyum takviyesi yapılmış portakal suyu yaklaşık 300 miligram kalsiyum içerir.

Diğer kalsiyum kaynakları arasında peynir, soya peyniri, yoğurt, sebzeler ve fasulye sayılabilir. Tipik bir kalsiyum takviyesi 500 veya 600 miligram kalsiyum içerebilir. Bilim insanları, 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerin osteoporozu (kemik erimesi) engellemek için günde 1200 miligram kalsiyum almaları gerektiğini söylüyor.

Ayrıca, evden çıkmayan, yaşlı ve koyu tenli insanların, kemik kaybı riskini azaltmak için, hem zenginleştirilmiş yiyeceklerle hem de takviyelerle D vitamini alımını artırmaları öneriliyor. D vitamini kalsiyum emilimine yardımcı olur; genellikle kalsiyum takviyeleri D vitamini de içerir.

Sigara içenler, hamile kadınlar ya da travmatik bir yaralanma sonrası iyileşme sürecinde olanlar gibi özel grupların takviye alması gerekebilir. Bir multivitaminin ötesinde takviyeler alma kararının, doktorunuz veya bir diyetisyenle birlikte alınması en iyisidir.

Sağlıklı bir beslenmenin kanser ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıkları önleyebildiğine dair kanıtlar güçlüdür. Tam net olmayan, mikrobesinlerin büyük miktarlarda alımının bu önleyici etkiyi daha da artırıp artırmayacağıdır.

Bilim insanları selenyum mineralinin çeşitli kanser tiplerini önleyebileceğine dair umut verici kanıtlar olduğunu söylüyor. Ama selenyumun ötesinde, veriler umut verici değildir. Örneğin, B veya C vitamini gibi antioksidanların yüksek dozda alınmasının yararlı bir etkisi olup olmadığına dair hiçbir somut kanıt yoktur.

Tartışmalar

Sağlıkla İlgili Tartışmalı İddialar

Uygun multivitamin ya da besin takviyesi ararken gardınızı korumanız en iyisidir. Takviye sanayisi nispeten düzensizdir ve mahallenizde takviye satan bir mağazadan aldığınız “doğal” ürünlerle kendinizi incitebilir, hatta öldürebilirsiniz.

Multivitamin formülasyonlarıyla ilgili ortaya atılan pek çok iddia şüpheli ama zararsızdır. Erkekler için üretilmiş bazı multivitaminler fazladan likopen içerir, bu önceleri prostat kanserini önlediği düşünülen bir maddedir. Ama uzmanlar bu iddia için desteklerin azaldığını söylüyor. Eğer likopen gerçekten bir şey yapıyorsa, bunun bir fark yaratacak kadar olmadığını söylüyorlar. Kadınları hedefleyen multivitaminlere sık sık yeşil çay veya ginseng özü eklenir; bunların kilo kontrolü üzerindeki etkisi henüz kanıtlanmamıştır.

Daha tehlikelisi şişmanlık, depresyon, karpal tünel sendromu ya da diğer sorunların tedavisinde megadozlarda vitamin önerilmesidir. Uzmanlar megadozların, bu sorunların gerçek tedavilerinde en iyi ihtimalle vakit kaybı olduğunu söylüyor. En kötüsü, bunlar hasara veya ölüme neden olabilir.

Yağda çözünen vitaminler, yani A, D, E ve K vitaminleri vücutta birikir, aşırı doz gerçek bir tehdit oluşturur. Aşırı dozda vitamin alımı karaciğer sorunları, kemik zayıflığı, kanser ve erken ölümle ilişkili bulunmuştur.

Yakın zamana kadar, B ve C vitaminleri gibi suda çözünen vitaminlerin yüksek dozlarının bile toksik olmadığı kabul edilirdi. Ama artık B-6 vitamininin megadozlarının ciddi sinir hasarına neden olabildiği kanıtlarla ortaya çıkıyor.

Uyarılara rağmen, sihirli bir hap arayışı devam ediyor. Bazı hastalar, “mantıklı bir beslenme ve egzersizle birlikte alındığında” mükemmel sonuçlar vaat eden zayıflama takviyelerini doktorlarına sorabiliyor. Yanıt muhtemelen şu oluyor: Sakın iş sırf takviyede değil mantıklı bir beslenme ve egzersizde de olmasın?