Nedir

Nedir?

İki çeşit Afrika tripanozomiyazı (uyku hastalığı) vardır: İkisi de Afrika’da bulundukları bölgenin adını alır. Hastalığa Trypanosoma brucei rhodesiense adı verilen bir parazit neden olur. Bu parazit çöl sineği tarafından dünyanın her yerine taşınır ve her yıl Dünya Sağlık Örgütüne 25.000 yeni hem Doğu hem de Batı Afrika tripanozomiyazı vakası rapor edilir. Bununla birlikte birçok vaka yeterli alt yapı eksikliği nedeniyle rapor edilmez ve yeni vakaların sayısı şüphesiz çok daha yüksektir. 1967 yılından bu yana hepsi Afrika’yı ziyaret eden bireyler arasında olmak üzere gelişmiş ülkelerde 36 Doğu Afrika tripanozomiyazı vakası rapor edilmiştir.

Nasıl yayılır?

Trypanosoma brucei rhodesiense paraziti taşıyan bir çöl sineği tarafından ısırılan kişi Doğu Afrika tripanozomiyazını kapabilir. Çöl sinekleri sadece Afrika’da yaygındır.

Bir kişi Afrika’da bulunan enfeksiyonlu çöl sineğinin ısırması yoluyla Batı Afrika tripanozomiyazını kapabilir. Bazı nadir durumlarda hamile kadınlar enfeksiyonu bebeklerine geçirebilirler veya kişi kan ve organ nakli yoluyla enfeksiyonu kapabilir.

Ciddi bir rahatsızlık mı?

Evet. Eğer kişi Doğu Afrika tripanozomiyazı için tıbbi tedavi görmezse, birkaç hafta veya ay içinde ölüm gerçekleşir. Batı Afrika tripanozomiyazı da tedavi edilmediği zaman ölümcüldür.

Nereden kapabilirsiniz?

Doğu Afrika tripanozomiyazı Uganda, Kenya, Tanzanya, Malavi, Etiyopya, Zaire, Zimbabve ve Botsvana dahil Doğu ve Merkezi Afrika’nın bazı bölümlerinde bulunur. Enfeksiyonun yayıldığı alanlar büyük ölçüde enfeksiyonlu çöl sineklerinin ve vahşi hayvan nüfusunun bulunduğu bölgelere bağlı belirlenir.

Batı Afrika tripanozomiyazı Batı ve Merkezi Afrika’da bulunur. Çöl sineği sadece Afrika’da yaşar. Enfeksiyonun yayıldığı alanlar büyük ölçüde enfeksiyonlu çöl sineklerinin bulunduğu bölgelere bağlı belirlenir.

Belirtiler

Belirtiler

Doğu Afrika tripanozomiyazı: Çöl sineğinin ısırığı genellikle ağrılıdır ve şankır adı verilen kırmızı yaralara dönüşebilir. Yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, asabiyet, şiddetli yorgunluk, lenf düğümlerinde şişme, ağrılı kas ve eklemler uyku hastalığının genel belirtileri arasında yer alır. Bazı kişilerin ciltlerinde kızarıklık oluşabilir. İlerleyen zihin bulanıklığı, kişilik değişimleri, geveleyerek konuşma, ataklar ve yürüme ve konuşmada güçlük enfeksiyonun merkezi sinir sistemine saldırması sonucunda ortaya çıkar. Eğer rahatsızlık tedavi edilmezse, enfeksiyon kötüleşir ve ölüm, birkaç hafta veya ay içerisinde gerçekleşir.

Batı Afrika tripanozomiyazı: Çöl sineğinin ısırığı genellikle ağrılıdır. Genellikle 1-2 hafta içerisinde enfeksiyonlu ısırık şankır adı verilen kırmızı yaraya dönüşür. Birkaç hafta ile birkaç ay arasında uyku hastalığının diğer belirtileri de ortaya çıkmaya başlar. Bu belirtiler arasında yüksek ateş, kızarıklık göz çevresi ve ellerde şişme şiddetli baş ağrıları, aşırı yorgunluk, kas ve eklem ağrıları yer alır. Boynunuzun arkasındaki lef düğümleri şişebilir, buna Winterbottom belirtisi adı verilir. Hastalık ilerledikçe kilo kaybı da oluşur. İlerleyen zihin bulanıklığı, kişilik değişimleri, geveleyerek konuşma, asabiyet, konsantrasyon eksikliği, ataklar ve yürüme ve konuşmada güçlük enfeksiyonun merkezi sinir sistemine saldırması sonucunda ortaya çıkar. Bu belirtiler hastalığın ilerlemesiyle kötüleşir. Gün içerisinde daha uzun süre uyumak ve geceleri uykusuzluk genel bir belirtidir. Eğer rahatsızlık tedavi edilmezse, enfeksiyon kötüleşir ve ölüm birkaç hafta, ay veya yıl içerisinde gerçekleşir.

Testler

Testler

Eğer Doğu Afrika tripanozomiyazı kaptığınızdan şüpheleniyorsanız, derhal bir sağlık uzmanına danışın. Sağlık uzmanı parazit bulunup bulunmadığını görmek için birkaç test isteyecektir. Yapılan genel testler arsasında kan örnekleri, omurilikten su alma ve özellikle şankır mevcutsa cilt biyopsisi yer alır.   

Eğer Doğu Afrika tripanozomiyazı kaptığınızdan şüpheleniyorsanız, derhal bir sağlık uzmanına danışın. Sağlık uzmanı, parazit bulunup bulunmadığını görmek için birkaç test isteyecektir. Yapılan genel testler arsasında kan örnekleri ve omurilikten su alma yer alır. Doktorunuz aynı zamanda şişen lenf düğümlerinde sıvı örneği alabilir.

Tedavi

Tedavi

Doğu Afrika tripanozomiyazına karşı tıbbi tedavi mümkün olduğunca çabuk başlamalıdır ve hastanın belirtilerine ve laboratuvar testlerine dayanır. Hastanede tedavi gereklidir. Omurilikten sıvı alınmasını gerektiren periyodik takip testleri iki yıl süreyle gereklidir.

Batı Afrika tripanozomiyazına karşı ilaç tedavi mevcuttur. Batı Afrika tripanozomiyazına karşı hastanede tedavi mümkün olduğunca çabuk başlamalıdır, hastanın belirtilerine ve laboratuvar testlerine dayanır. Hastanede tedavi gereklidir. Omurilikten sıvı alınmasını gerektiren periyodik takip testleri iki yıl süreyle gereklidir.

Enfeksiyonu bir kere kaptığımda bağışıklık kazanır mıyım?

Kimse Doğu Afrika tripanozomiyazına karşı bağışıklı kazanmaz. Hastalığı daha önce geçirseniz de tekrar enfeksiyonu kapabilirsiniz.

Risk Altındakiler

Kimler risk altındadır?

Doğu Afrika tripanozomiyazı genellikle insanların yaşamadığı yerlerde ağaçlık alanlarda ve geniş çayırlık alanlarda bulunur. Turistler, avcılar, av bekçileri, Doğu ve Merkezi Afrika’da oyun parklarında çalışan veya buraları ziyaret eden diğer kişiler en büyük hastalık riski altındadır.

Çöl sineği, Batı ve Merkezi Afrika ormanlarında göl ve su birikintilerinin çevresindeki kalın çalıların ve ağaçların olduğu alanlarda bulunabilir. Enfeksiyon riski kişinin çöl sineği tarafından kaç kere ısırıldığına bağlı olarak artış gösterir. Bu nedenle turistler Batı ve Merkezi Afrika’nın kırsal alanlarına çok fazla seyahat etmedikleri ve bu bölgelerde çok fazla vakit geçirmedikleri sürece büyük risk altında değildir.

Önleme

Önlemek için ilaç kullanabilir miyim?

Doğu veya Batı Afrika tripanozomiyazını önleyecek bir aşı veya önerilen bir ilaç yoktur.

Afrika tripanozomiyazını ve diğer böcek ısırmalarını nasıl önleyebilirim?

  1. Koruyucu kıyafetler, uzun kollu gömlek ve pantolonlar giyin. Çöl sineği ince kumaşlardan sizi sokabilir; bu nedenle kıyafetler kalın malzemelerden yapılmalıdır.
  2. Haki veya zeytin rengindeki kıyafetleri tercih edin. Çöl sineği açık renkler ve oldukça koyu renklerden etkilenir.
  3. Böceksavarları kullanın. Böceksavarların çöl sineği ısırıklarını önlemede etkili olup olmadığı henüz kanıtlanmasa da diğer böcek ısırıklarını ve hastalıkları önlemede etkilidirler.
  4. Uyurken yatağınızın çevresinde koruyucu tül kullanın.
  5. Araçların içerisine girmeden önce aracı çöl sineklerine karşı kontrol edin.
  6. Bir cipin arkasına, kamyonete veya diğer açık vasıtalara binmeyin. Çöl sineği hareket eden vasıtaların ve vahşi hayvanların yarattığı tozlara yapışır.
  7. Çalılıklardan kaçının. Çöl sineği günün en sıcak dönemlerinde daha az aktiftir. Çöl sineği çalılıklarda dinlenir ve rahatsız edildiğinde ısırır.
İLGİLİ MAKALE

AİDS nasıl ortaya çıktı