• İçindekiler
• Nedir
• Semptomlar
• Sebebi
• Teşhis
• Tedavi
• İlaçlar
• Ameliyat

Nedir

Aortoiliak tıkayıcı hastalık nedir? Aortoiliak tıkayıcı hastalık, iliak arterleriniz daraldığında veya tıkandığında gerçekleşir. Aort, vücudunuzun ana atardamarı, yaklaşık göbek deliğiniz seviyesinde dallara ayrılır. Bu dallara iliak arterler denir. İliak arterler pelvisinizden bacaklarınıza gider; burada aşağı ayak parmaklarınıza giden birçok küçük artere bölünür. Aortoiliak hastalığın periferik arter hastalığının (PAH) bir çeşidi olduğu düşünülür çünkü kalbinizden uzuvlarınıza kan taşıyan kan damarları olan arterleri etkiler.

Normalde arterlerinizin içi pürüzsüz ve tıkanmamıştır ama yaşlandıkça plak denilen yapışkan bir madde arterlerinizin duvarlarında birikebilir. Plak kolesterol, kalsiyum ve lifli dokudan oluşur. Daha fazla plak biriktikçe arterlerinizin daralmasına ve sertleşmesine sebep olur. Bu sürece ateroskleroz veya arterlerin sertleşmesi denir. Sonunda iliak arterlerinize veya bacak arterlerinize kan akımını engellemeye yetecek kadar plak birikir. Doktorlar buna aortoiliak tıkayıcı hastalık derler çünkü aortoiliak arterleri ilgilendirir.

Arterleriniz daraldığında veya tıkandığında bacaklarınız ihtiyaç duydukları kanı ve oksijeni alamayabilirler. Bu oksijensizliğe iskemi denir ve ağrıya sebep olabilir. Şiddetli vakalarda yaralar ve gangren oluşabilir ki bu durum uzvun kaybedilmesi ile sonuçlanabilir Ama bu gelişmeler eğer süreç tedavi edilmemiş ve ilerlemesine izin verilmiş olmadıkça nadirdiler.

Semptomlar

Semptomlar nelerdir? 

Hastalığın başlarında yürürken veya egzersiz yaparken alt bedeninizde ağrı, kramplar veya bitkinlik hissedebilirsiniz. Yürümede ağrı genellikle baldırlarda, kalçalarda ve bacaklarda olur. Bu semptoma ara sıra topallama denir çünkü istirahat ettiğinizde durur. Hastalık kötüleştikçe ağrının daha kısa mesafelerde yürüdüğünüzde de gerçekleştiğini fark edebilirsiniz. Nihayet hastalık ilerledikçe genellikle ayak parmaklarınızda veya ayaklarınızda, istirahat halindeyken bile, ağrı hissedebilirsiniz. 

Aortoiliak tıkayıcı hastalığı olan bazı erkekler aynı zamanda ereksiyon olamama veya ereksiyonu sürdürememe durumu olan ereksiyon bozukluğu yaşayabilirler. 

Aortoiliak hastalık tedavi edilmezse kötüleşebilir. İlerlediğine dair belirtiler arasında aşağıdakiler bulunur: 

• Bir uzuvda şiddetli ağrı, soğukluk ve hissizlik
• Ayak parmaklarınızda, topuklarınızda veya alt bacaklarınızda yaralar
• Ayağınızda kuru, pul pul, çatlamış cilt. Büyük çatlaklar veya fissürler tedavi edilmeden bırakılırlarsa enfekte olabilirler.
• Bacaklarınızda güçsüzleşmiş kaslar
• Gangren (doku ölümü), bu durum ampütasyonu gerektirebilir. 

Bu ileri semptomlardan herhangi birisini yaşıyorsanız bunun anlamı bacak arterlerinizin birden fazla yerde tıkanmış olduğudur. Doktorunuz gangreni veya uzuv kaybını önlemek için birden fazla bölgeyi tedavi etmelidir.

Sebebi

Aortoiliak tıkayıcı hastalığın sebebi nedir? 

• Ateroskleroz veya arterlerin sertleşmesi çoğu aortoiliak tıkayıcı hastalığı vakasının sebebidir.
• Arterlerin sertleşmesinin risk faktörleri arasında şunlar bulunur:

-          Sigara içmek

-          Kanda yüksek kolesterol seviyeleri

-          Yüksek tansiyon

-          Obezite

-          Ailede kalp hastalığı öyküsü olması 

Nadir vakalarda Takayasu arteriti olarak bilinen bir durum aortanızda ve dallarında tıkanıklara sebep olabilir. Takayasu arteriti genellikle yaşları 10 ile 30 arasındaki genç Asyalı kadınları etkiler. Sebebi arterlerdeki yangıdır.

Teşhis

Hangi testlere ihtiyacım olacak? 

Doktorunuz size önce genel sağlığınız, tıbbi geçmişiniz ve semptomlarınız hakkında sorular sorar. Ayrıca doktorunuz fiziksel muayene yapar. Bunlara birlikte hasta öyküsü ve muayenesi denir. Öykünüzün ve muayenenizin bir parçası olarak doktorunuz size sigara içip içmediğinizi veya yüksek tansiyonunuzun olup olmadığını soracaktır. Doktorunuz ayrıca semptomlarınızın ne zaman ve ne sıklıkta gerçekleştiğini de bilmek isteyecektir. Bacaklarınızda zayıf veya olmayan nabızlar için bir kaç yerde nabzınızı kontrol eden nabız muayenesi de fiziksel muayenenizin bir parçasıdır. Bu test için doktorunuz basitçe parmaklarını nabız noktaları üzerine koyacaktır. 

Öykü ve muayeneden sonra doktorunuz aortoiliak hastalığa sahip olduğunuzdan şüphelenirse kapsamını ve şiddetini daha fazla tanımlamak için şu testleri yapabilir: 

Ayak Bileği- Kol İndeksi (ABI) 

Nonivaziv ABI için doktorunuz ayak bileğinizdeki ve kolunuzdaki kan basıncınızı ölçer. Doktorunuz ABI’nızı belirlemek için iki sayıyı karşılaştırır. Normalde ayak bileğinizdeki ve kolunuzdaki kan basıncınız hemen hemen eşit olmalıdır. Ama eğer ayak bileği basıncınız kol basıncınızın yarısı kadar (veya düşük) ise bacak arterleriniz muhtemelen daralmıştır. ABI yapmak için doktorunuz sıradan bir tansiyon aleti ve ultrason cihazı kullanacaktır. ABI doktorunuzun aortoiliak hastalığı teşhis etmesine yardımcı olur ama hangi spesifik arterlerin tıkalı olduğunu tespit etmez. 

Doppler Ultrason  

Doppler ultrason kan akışını ve kan damarlarının yapısı ile ilgili problemleri göstermek üzere kan hücrelerinden ve kan damarlarından seken yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanan bir başka nonivaziv testtir. Bu test tıkalı olan spesifik arterleri daha iyi tespit eder. 

Anjiyografi 

Yapılabilecek üç arteriyografi tipi vardır: Kontrast arteriyografi, BT anjiyografi (BTA) ve MR Anjiyografi (MRA). Kontrast anjiyografi genellikle daha iyi sonuçlar verir ama daha invaziv bir testtir. Doktorunuz arterlerinize kontrast bir boya enjekte eder ve daha sonra röntgen görüntüleri alır. Arterlerinizin yapısı röntgen resimlerinde görünür çünkü x ışınlarının kendileri boyadan geçemezler. Bu test tıkanıkların tam yerlerini ve kalıbını bulur. Boya daha sonra böbrekleriniz yoluyla kanınızdan atılır. Bir tıkanıklık tespit edilirse ve anjiyoplasti ve stent ile tedaviye uygunsa, aynı zamanda bu işlem yapılabilir. BTA ve MRA özellikle damarlarınızı değerlendirmeye yönelik taramalardır.

Tedavi

Aortoiliak tıkayıcı hastalık nasıl tedavi edilir? 

Yaşam tarzı değişiklikleri 

Hafif ve orta dereceli vakalarda doktorunuz yaşam tarzınızda belirli unsurları değiştirmenizi tavsiye edebilir. Eğer sigara içiyorsanız atabileceğiniz en önemli adım sigarayı bırakmaktır. Tütündeki kimyasallar arterlerinize zarar verebilir. Bu kimyasallar ayrıca aortoiliak tıkayıcı hastalıktan komplikasyonlara sahip olma olasılığınızı da arttırabilir. 

Sigarayı bırakmaya ilaveten doktorunuz sağlıklı kiloyu korumanızı, haftada en az 3 veya 4 kez planlı bir yürüyüş programı uygulamanızı ve düşük yağlı ve bol lifli bir diyetle beslenmenizi tavsiye edebilir. Bu değişiklikler arterlerin sertleşmesini yavaşlatmaya yardımcı olur. Gerekliyse doktorunuz yüksek kolesterolü düşürmek için ilaçlar reçeteleyebilir. 

Yüksek tansiyonunuz varsa tansiyonunuzun düzenli olarak izlenmesi ve verildiyse ilaçların alımına uyulması önemlidir. Diyabetiniz varsa diyetle ve ilaçlarla kan şeker seviyelerinizi kontrol etmeniz gerekir. 

Ayrıca diyabetiniz varsa ayaklarınızda nöropati denilen bozulmuş duyumsama gelişebilir. Doktorunuz kalifiye bir sağlık uzmanından ayak bakımı görmenizi ve evde ayaklarınıza bakmanın esaslarını öğrenmenizi tavsiye edebilir. Buna ayak hijyenine dikkat etmek, koruyucu, iyi oturan ve rahat ayakkabılar giymek ve ayaklarınızın yaralanmasından kaçınmak dahildir. Bu tip bakım çok önemli olabilir çünkü ayaklarınızdaki koruyucu hissi kaybettikçe ayaklarınızda iyileşmesi zor yaralar oluşabilir.

İlaçlar

Eğer kalp yetmezliği gibi diskalifiye edici tıbbi bir durumunuz yoksa doktorunuz ağrısız olarak yürüyebileceğiniz mesafeyi iyileştirebilen silostazol (Pletal) yazabilir. Doktorunuzun verebileceği diğer ilaçlar arasında her ikisi de kan pıhtıları olasılığını azaltabilen aspirin veya klopidogrel (Plavix) bulunur. Statinler doktorunuzun kolesterol seviyelerinizi kontrol etmek için kullanabileceği ilaç sınıfıdır. Bu ilaçların hiçbirisi hastalığı ‘iyileştirmez’ ama semptomlarınızın bazılarını gidermekte önemlidirler ve arterlerinizi daha fazla hastalanmaktan korumaya yardımcı olabilirler.

Ameliyat

Anjiyoplasti veya Ameliyat 

Şiddetli aortoiliak tıkayıcı hastalığınız varsa, özellikle yukarıda açıklanan tedbirlerle iyileşmiyorsa doktorunuz bacaklarınızdaki dolaşımı daha iyi hale getirmek için anjiyoplasti denilen minimal invaziv tedaviyi tavsiye edebilir. Daha kapsamlı tıkanıklıklar veya anjiyoplasti ile tedavi edilemeyenler için tıkanmış arterlerinizi atlamak (bypass) veya açmak için ameliyat gerekli olabilir. 

Bazen anjiyogram ile aynı zamanda yapılan anjiyoplasti işlemi sırasında kateter adı verilen uzun, ince, esnek bir tüp bacağınızdaki bir arterin üzerindeki küçük bir delikten içeri sokulur ve tıkalı bölgeye doğru arterinizden yönlendirilir. Oraya ulaştığında katetere bağlı özel bir balon bir kaç kez şişirilir ve söndürülür. Balon arterinizdeki plağı arter duvarlarınıza iter, damarı genişletir. Bazı koşullarda stent denilen ufak metal kafes tüp arterinize yerleştirilebilir. Başarılı anjiyoplastiden sonra kan arterinizden daha özgürce akar. 

Tıkanıklığın yerine bağlı olarak genellikle karın veya bacak kesisinden yapılan bypass ameliyatı arterinizin daralmış veya tıkanmış kısımlarının etrafından yeni bir yol açar. Graft denilen sentetik kumaştan yapılan Y şeklindeki tüp tıkanıklığın üzerinde atardamarınıza tutturulur. Graftın iki dalı daha sonra ya sol ya da sağ iliak arterinize veya her bir bacaktaki diğer önemli arterlere (femoral arterler) takılır. Daha invaziv olmasına rağmen bypass ameliyatı kan akışını hastalarının yaklaşık yüzde 85’inde eski haline döndürür. Sonuçlar normal olarak 10 veya daha çok yıl korunur. 

Endarterektomi cerrahınızın arterinizden plağı uzaklaştırma yoludur. Endarterektomi yapmak için damar cerrahı bacağınızda veya karnınzda arterdeki tıkanıklığın yerine bağlı olarak bir kesi açar ve hastalanmış arterin iç zarında bulunan plağı alır. Bu genişleyip açılmış bir artere yol açar ve bacak arterinizden kan akışını eski haline döndürür. 

En iyi tedavi seçeneği tıkanıklığın kalıbının yanı sıra tıkanıklığınızın ne kadar olduğuna da bağlıdır. Damar cerrahı özel durumunuz için hangi tedavi yönteminin en iyisi olduğunu belirlemenizde size yardımcı olacaktır.