Depresyon ve Uykusuzluk

Yeni bir araştırma göstermiştir ki, uykusuzluğu tedavi etmek depresyon tedavisine de yardım edebilir.

Uyuyamıyor musunuz? Bunalmış mı Hissediyorsunuz?

Yalnız değilsiniz. Uykusuzluk ve depresyon, her ikisi de yaygın şikayetlerdir.

Yetişkinlerin %15’inde kronik uykusuzluk rahatsızlığı vardır. Yaklaşık bir o kadar da zaman zaman depresyon yaşayanlar vardır.

Uykusuzluk ve depresyon sıklıkla el ele gider. Depresyondaki kişilerin sadece %15’i çok fazla uyumasına karşın, %80 kadar oranda bir hasta grubu, uykuya dalmakta ya da uykuda kalmakta güçlük çeker. İnatçı uykusuzluk sorunu olan kişilerde de depresyon gelişme olasılığı 3 kattan daha fazladır.

Bununla birlikte uykusuzluk ve depresyon arasındaki ilişki basit olmaktan uzaktır. Son zamanlara kadar, uykusuzluk tipik bir depresyon belirtisi olarak görülürdü. Temeldeki depresyonu tedavi et, uyku sorunları da ortadan kalkar.

Ancak yeni araştırma göstermiştir ki, uykusuzluk sadece bir depresyon belirtisi değildir. Uykusuzluk ve depresyon ayrı ama örtüşen bozukluklardır. Araştırma, hastanın uyku kalitesini, ruh halini ve tüm yaşam kalitesini iyileştirmede, her ikisinin de aynı anda tedavi edilmesinin doktorlar için daha isabetli bir seçim olacağını gösterdi.   

Uykusuzluk Depresyonu Tetikleyebilir mi?

Uykusuzluğun depresyonla nasıl bir ilişkisi olduğunu anlamak kolaydır. Stanford Üniversitesi araştırmacıları durumu şöyle açıklıyorlar; “Kronik uyku kaybı hayattan keyif almanın da kaybolmasına neden olur ki bu da depresyonun ayırt edici özelliklerinden birisidir. İnsanlar uyuyamamaları nedeniyle gergin, kaygılı olurlar. Kaygı depresyona girme potansiyelini yükseltir.” 

Gerçekten de en son bulgular gösterdi ki, uykusuzluk çoğunlukla faydalı bir uyarı işareti olarak, depresyona girmeden önceki dönemde kendini gösterir. Uykusuzluğun kötüye gitmesi de bir depresyon sinyali olabilir.

Ancak depresyon ve uykusuzluk ilişkisi, basit bir neden-sonuç ilişkisi olmaktan daha fazlasıdır.

Depresyondaki kişiler uykusuzluk sorunu yaşadıkları zaman, depresyonlarının tekrar etmesi, uykusuzluk sorunu olmayan hastalara göre daha fazladır. Uzmanlar “Bu nedenle uykusuzluk, depresyon için tetikleyici işlevi görebilir. Ancak ayrıca depresyonu sürekli hale de getirebilir”  demektedirler.

Uykusuzluk Tedavisi Depresyonu Nasıl Hafifletir

En son bulgular tedavi stratejilerinin gelişmesine de yardım ediyor. Bulgular, uyku problemlerini tedavi etmenin depresyon göstergelerini hafiflettiğini hatta tekrar kötüleşmesini engellediğini gösteriyor. Bir çalışmada, hem uykusuzluk hem de depresyonu olan 56 kişi sadece uykusuzluk problemleri için psikoterapi aldılar. Yapılan tedavi depresyonlarını hedef almamasına karşın, bu kişilerin yarıdan fazlasında depresyon belirtileri hafifledi.  

Diğer bir çalışma 545 hastayla yapıldı ve görüldü ki, uykusuzluk sorunu olan depresyon hastaları hem antidepresan hem de ilaç tedavisi alarak, sadece antidepresan alan hastalardan daha iyi bir yol kat etti. Hem uykusuzluk hem depresyon tedavisi alan kişiler daha iyi uyudu ve sadece antidepresan alan hastalara göre, depresyon seviyelerinde önemli iyileşme oldu

 

her iki çalışma; depresyonla, kronik ağrı, kanser ya da diğer bozukluklarla birlikte görülsün ya da görülmesin, uykusuzluk tedavisinin ne kadar önemli olduğunu gösteren güçlü kanıtlar sundu.

Uykusuzluk Tedavisinde İlaç mı Terapi mi ?

Uykusuzluk birbirinden farklı iki ayrı yöntemle tedavi edilebilir; ilaçla ya da kavramsal davranış terapileri ile. Çalışmalarda, uykusuzluk sorunu olan insanlarda ilacın uykuya dalma süresini kısalttığı ve uykuda kalmalarına yardım ettiği ortaya konulmuştur.

Uykusuzluk tedavisi için bilişsel terapi ya da kısa söylenişiyle CBT-I’nin de etkili olduğu gösterilmiştir. Bu terapinin amacı, daha sağlıklı davranış biçimleri ile uykuya ilişkin daha olumlu ve daha gerçekçi süreçleri teşvik etmektir. Terapi, aynı saatte yatağa gitmek, yatak odasındaki rahatsız edici hususları bertaraf etmek gibi, uykuya ilişkin daha iyi alışkanlıklar edinilmesini teşvik eder. CBT-I ayrıca hastaların ‘uykuya hiç dalamayacağım’ gibi olumsuz düşüncelerini ‘uykuya dalmanın belli bir süre alması normaldir’ gibi düşüncelerle değiştirmelerine yardım eder.

Hangi Uykusuzluk Tedavisi Depresyon İçin En İyisidir?

İlaç mı yoksa terapi mi; hangi yaklaşım en iyisidir? Her ikisinin de artıları ve eksileri vardır. Bilimsel çalışmalar uyku ilaçlarının hemen etki göstererek, daha iyi uykuya hızlı bir geçişe yardım ettiğini ortaya koymuştur. Bu nedenle uykusuzluğuna dair endişesi olanlara çoğunlukla ilaç reçete edilir. Ancak hastalar uyku ilaçlarını bıraktıklarında uykusuzluk sorunları yeniden başlar. Uyku sorununa bilişsel davranış terapisinin etki etmesi ise aksine daha fazla zaman alır. (Standart terapi süreci tipik olarak yaklaşık 8-12 haftayı alır) Ancak araştırmalar göstermiştir ki, CBT-I’nin faydaları daha güçlü ve daha kalıcıdır.

Uzmanlar “Bilişsel davranış terapisiyle bir dizi beceri öğreniyorsunuz. Bunları bir kez iyi kavradınız mı, hayatınızın geri kalanında onlarla birlikte yaşarsınız. İşte bu da fark yaratır”diyor. Dahiliye Arşivi dergisinde sonuçları yayımlanan 2004 yılında yapılmış bir çalışma, özellikle genç ve orta yaşlı hastalarda, bilişsel davranış terapisi ve uykusuzluk tedavisinin, insanların hemen uykuya dalmasına yardım eden ama gece boyunca daha sesli uyumalarına neden olan uyku haplarından daha etkili olduğunu ortaya koydu.

Ancak uykuyla ilgili bilişsel terapi uzmanı bulmak, bu alanın yeni olması nedeniyle her zaman kolay değildir. Maliyeti ise ayrı bir konudur. Sağlık sigortaları uyku ilaçları için ödeme yapmayı planlarken, genel politika, psikoterapiyi ödememektir. 

Bilişsel davranış terapisi ayrıca hasta tarafında da çalışmalar yapılmasını gerektirir. Ama yaptığınız bu çalışma gerçekten uzun dönemde düzenli olarak uyku kalitenizi arttırmaya fayda sağlayacaktır. İyi uyumak enerjinizi yükseltir, hayata bakışınızı geliştirebilir ve son çalışmanın gösterdiği gibi, depresyonu azaltır hatta önleyebilir.