Genel Bilgi

Karbonhidratlar vücudunuzun birincil glikoz kaynağıdır ve glikoz hücrelerinizin yakıtıdır. Vücut karbonhidratları yenir yenmez glikoza çevirir ve insülin kan dolaşımındaki glikozun kilidini açarak onu hücrelerin enerji olarak tüketebileceği hale getirir. Eğer vücudunuz yeterli insülin üretmiyorsa veya insüline karşı direnç gösteriyorsa çok fazla karbonhidrat tüketmek kandaki glikozun aşırı yükselmesine neden olabilir.

İçinde karbonhidrat olan bütün  besinlerde – meyveler, sebzeler, süt, yoğurt, ekmekler, tahıllar, fasulyeler, makarna – nişastalar ve/veya şeker bulunur. İçinde karbonhidrat olmayan besinler proteini bol et, tavuk, balık ve pişirme yağları ile salata soslarıdır.

Hiç karbonhidrat yemeye çalışmak hem imkansızdır, hem de tavsiye edilmez. Vücudunuzun bu gıdalarda bulunan mikrobesinlere ve pitokimyasallara ihtiyacı vardır. Bununla birlikte yediğiniz yiyeceklerdeki karbonhidrat miktarı ve kalitesi, vücudunuzun bunlara nasıl tepki verdiği ve bu bilgilere dayanarak karbonhidrat seçiminizi nasıl akıllıca yapacağınızı öğrenmeniz gerekir.

Karbonhidrat Bilimi

Karbonhidratlar kimyasal yapılarına göre sınıflandırılır. Monosakarit, yani basit şeker, tek bir sakarit (şeker) zincirinden oluşur. Glikoz, früktoz (meyve şekeri) ve galaktoz basit şekerlerdir. Dissakarit iki basit şekerin bir araya gelmesinden oluşur. Örneğin laktoz (süt şekeri), maltoz (malt şekeri) ve sukroz (sofra şekeri). Polisakaritler ve kompleks karbonhidratlar on veya daha fazla basit şeker zincirinin birleşmesinden oluşur. Glikojen, nişastalar ve lif polisakaritleri oluşturur. (Bir de oligosakaritler denilen dördüncü tip bir sakarit vardır ve 3 ila 10 şeker zincirinin bir araya gelmesinden oluşur. Fakat bunların çoğu polisakaritlerin parçalanmasıyla meydana gelir).

Temel Bilgiler

Bir gıdanın glisemik indeksi her zaman belli bir karbonhidrat tipiyle ilişkili değildir. Bazı kompleks karbonhidratların GI’si basit karbonhidratlardan daha yüksek olabilir. Şeker hastalığı olan insanlar kan şekerinde ani yükselişleri önlemek için GI aktif olarak kullanabilir.

Bütün karbonhidratlar vücut tarafından kullanılmadan önce hidrolize edilmeli yani su ile parçalanarak monosakaritlere dönüştürülmelidir. Tükürükte bulunan ve pankreas tarafından salgılanan ve Amilaz denilen bir enzim türü karbonhidratları ince bağırsaktaki yolculukları sırasında parçalayarak glükoz haline getirir. Hidroliz işlemi gerçekleştikten sonra ortaya çıkan glükoz kan dolaşımına geçer. Fazlalıklar glikojene dönüştürülür, fruktoz ve galaktozla birlikte karaciğerde depolanır.

Glisemik indeks

Ne tür bir karbonhidrat tükettiğinizin bir önemi var mı? Bir zamanlar besin bilimciler şeker hastası olan insanların basit şekerlerden (monosakarit ve dissakaritler) uzak durması ve bunlar yerine kompleks karbonhidratlar içeren besinler tüketmesi gerektiğine inanıyordu. Buradaki yanlış inanca göre basit şekerlerin glükoz seviyesini daha hızlı yükseltiyordu. Fakat artık ekmekte, tahıllarda, patatese, sebzelerde ve diğer gıdalarda bulunan kompleks karbonhidratların, kan şekerini bal, fruktoz veya sofra şekeri gibi basit şekerlerle neredeyse aynı ölçüde yükselttiği biliniyor.

Bununla birlikte bazı gıdalar şekeri diğerine göre daha hızlı yükseltiyor olabilir. Glisemik indeks bazı gıdalarda bulunan karbonhidratların kan glükozuna ne kadar hızlı dönüştüğünü ölçen bir indekstir. GI’si düşük olan gıdalar (örn. Fasulyeler, çok tahıllı ekmekler) glükoz seviyelerini GI’si yüksek gıdalara göre (pirinç, patates) daha yavaş ve istikrarlı bir şekilde yükseltmektedir.

Uyarı

Gastroparazisi, mide sinir hasarı, insanlarda mide boşalma süreleri gecikir, bu da onları yedikleri karbonhidratlardan kaynaklanan normal kan glükoz yükselişini geciktirebilir veya uzatabilir. Gastroparaziniz veya başka midebağırsak/sindirim sorunlarınız varsa, size öğün planı yapacak olan diyetisyeninize bunları bildirmelisiniz.  

Kan şekeri ve karbonhidratlar

Karbonhidratlar ve onların ürettiği glükoz bir enerji kaynağıdır. İnsan vücudunun besinlerden oluşan yakıtıdır. Pankreasın ürettiği insülin hücrelerimizin karbonhidrattan üretilen bu glükozu yakmamızı sağlar. İşte kan şekeri kontrolü için bir öğündeki karbonhidrat miktarını belirlemek bu yüzden çok önemlidir.

Birinci tip diyabeti olan insanlar ile kimi 2. Tip diyabetliler yedikleri karbonhidratları tutabilmek için insülin iğnesi yapmak zorundadır. Ayrıca 2. Tip diyabeti olan birçok insan da aşırı kilolardan kurtulmak zorundadır. Karbonhidrat saymak gibi uygulamalar şeker hastası olan insanlara kan şekerlerini etkili bir şekilde kontrol altına tutmada yardımcı olur.

Karbonhidratların tek başlarına hiçbir şey yapmadıklarını anlamak da önemlidir. Yediğiniz yiyecekteki diğer besin bileşenleri de sizin karbonhidrat tüketiminizi etkiler. Yağlı ve proteini yüksek besinler karbonhidrat emilimini yavaşlatabilir. Lif her ne kadar bir karbonhidrat türü olarak görülse de, yüksek lifli gıdalar, sindirim sisteminden yavaş geçtikleri için glükoz emilimini yavaşlatabilir.  
İLGİLİ MAKALE

Tiroit Nodülleri ve Özofagus- Bilmeniz Gereken 3 Gerçek

Op. Dr. Sinan GÖKER

merhaba hocam sizi ilk kez geçtiğimiz yıllarda katıldığınız sabah programlarında izledim nedendir bilmem çok bi güven verdiniz benim sorum şu gözlerim... devamı