• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Testler
• Tedavi

Nedir

Nedir?

Çoğumuz ayakta uyuma ya da bir proje üzerinde çalışırken anda kaybolma benzeri hafif şiddetli çözülmeler yaşamışızdır. Ancak, kimlik çözülmesi bozukluğu, kişinin düşünce, hafıza, duygu, hareket ve kişilik bilinciyle bağlantı yetersizliği üreten beyinsel bir sürecindeki ağır bir çözülmedir. Kimlik çözülmesi bozukluğunun, rahatsızlığa sahip kişinin yaşadığı bir travma (sarsıntı) sonucu geliştiği zannediliyor. Çözülme yaşanması olayının, mekanizmayla başa çıkmak için oluştuğu düşünülüyor. Kişi kendini durumdan veya şiddet dolu, sarsıcı ya da acı verici diyebileceğimiz deneyimden çözüp kopararak bilinçli benliğini asimile ediyor.

Kimlik Çözülmesi Gerçek mi?

Kimlik çözülmesi bozukluğunun gerçek olup olmadığını merak edebilirsiniz. Nihayetinde, en eğitimli uzmanlara bile çoklu kişilik gelişimini anlamak güç gelebilir. Ama kimlik çözülmesi bozukluğu vardır. Çoklu kişiliğe yol açan çözülmeli bozuklukların en şiddetlisi ve kronik göstergesidir.

Akıl hastalıklarını sınıflandırmak için kullanılan ana psikiyatri kılavuzu DSM-IV içinde yer alan diğer tür çözülmeli bozuklukları, çözülmeli amnezi, çözülmeli füj ve kendine yabancılaşma bozukluğu oluşturuyor.

Belirtiler

Belirtiler

Kimlik çözülmesi bozukluğu kişinin davranışları üzerinde sürekli güç sahibi olan iki veya daha fazla bağımsız ya da ayrı kişiliğin veya kişilik durumunun varlığıyla tanımlanır. Kimlik çözülmesi bozukluğu söz konusyken basit bir unutkanlık olarak tanımlanamayacak kadar geniş ölçüde bir durum olan temel kişisel bilgileri hatırlayamama eksikliği de mevcuttur. Kimlik çözülmesi bozukluğunda kişinin ayrı kişilikleriyle dalgalanan son derece uzak hafıza sapmaları da görülür.

Bağımsız kişilikler ya da başka deyişle farklı benliklerin kendine ait yaş, cinsiyet ya da ırkları vardır. Her birinin kendine özgü bir duruşu, el kol hareketleri ve konuşma tarzı bulunur. Bazen bu bağımsız kişilikler hayali insanlardır; bazen hayvanlardır. Bunlardan her birinin kendini ortaya attığı, kişinin davranış ve düşüncelerini kontrol ettiği duruma “değişim” adı verilir. Değişim birkaç saniyede ya da birkaç günde gerçekleşebilir. Hipnoz altındayken,  kişinin bağımsız benlikleri terapistin ricalarına fazlasıyla uyumlu olabilir.

Çözülme, çoklu ya da ayrı kişiliklerin yanında kimlik çözülmesi bozukluğu yaşayan kişilerde aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilir:

• Depresyon
• Ruh hali dalgalanmaları
• İntihara meyilli olmak
• Uyku bozuklukları (uykusuzluk hastalığı, gece karabasanları ve uykuda yürümek)
• Endişe, panik atak ve fobiler (geçmişe dönüşler, uyarıcılara veya” tetikleyiciler”e karşı tepkimeler)
• Alkol ve uyuşturucu istismarı
• Zorlanmalar ve alışkanlıklar
• Psikoza benzer belirtiler (işitsel ve görsel halüsinasyonlar dahil)
• Yeme bozuklukları

Kimlik çözülmesi bozukluğuna ait diğer belirtiler arasında baş ağrıları, amnezi, zaman algısı kaybı, esrimeler ve “vücutta meydana gelen bir takım deneyimler” sayılabilir. Kimlik çözülmesi bozukluğu yaşayan bazı kişilerin kendine işkence, kendini kundaklama hatta (hem kendine hem de başkalarına yönelik) şiddet uygulama eğilimi vardır. Örneğin, kimlik çözülmesi bozukluğu olan biri kendisini normalde yapmayacağı, hız yapma, düşüncesizce araç kullanma ya da patronunun ya da arkadaşının parasını çalma gibi eylemleri gerçekleştirirken bulabilir üstelik bir de kendilerini buna mecbur bırakılmış gibi hissederler. Bazıları bu durumu içlerinde bir sürücü olmasından ziyade başka bir yolcunun olması şeklinde tanımlar. Başka deyişle, başka bir çarelerinin olmadığına inanırlar.

Kimlik Çözülmesi Bozukluğuyla Şizofreni Arasındaki Fark Nedir?

Şizofreni ve kimlik çözülmesi bozukluğu genellikle birbiriyle karıştırılır ama birbirlerinden çok farklıdır.

Şizofreni, genellikle gerçek olmayan şeylerin (halüsinasyonlar) işitilip görülmesi ve gerçekle bir alakası bulunmayan şeyleri düşünüp bunlara inanmayla (hezeyanlar) vasıflandırılan kronik (ya da tekrarlayan) psikozların olduğu ağır bir akıl hastalığıdır. Şizofrenisi olan kişilerin birden fazla kişiliği yoktur. Hezeyanlar, şizofreni psikoz belirtileri arasında en yaygın görülenlerdir; halüsinasyonlara, özellikle de birtakım sesler işitilmesine neredeyse bu hastaların yarısında rastlanır.

İntihar, kimlik çözülmesi bozukluğu olan kişilerin geçmişinde intihara teşebbüs etme, şizofreni hastalarından daha fazla olsa da hem şizofreni hem de kimlik çözülmesi bozukluğunun taşıdığı risklerden biridir.

• Kendine yabancılaşma. Bu bir çeşit kişinin kendi vücudundan ayrılması durumudur ve genellikle bir “vücut dışı” deneyim adıyla anılır.
• Çevreye yabancılaşma. Bu bir çeşit dünyanın gerçek olmaması ve sisli ya da çok uzakta görünmesi hissidir.
• Amnezi. Bu belli başlı kişilik bilgilerini hatırlama yetersizliği olup öyle geniş çaplıdır ki suç normal bir unutkanlığın üzerine atılamaz. Tartışılan konunun hatırlanmadığı ya da anlam içeren bir muhabbetin içeriğinin ikinci saniyede unutulduğu mikro-amneziler de olabilir.
• Benlik karmaşası ya da kişilik değişimi. Bunların her ikisi de kişinin kim olduğunu unuttuğu kafa karışıklıklarını içerir. Kişilikle ilgili kafa karışıklığına örnek olarak kişinin başka bir zaman olsa tiksinecekken, bir işle uğraşırken bunun bazen bir çeşit büyük bir heyecan yaşaması (gözü kara şekilde araç kullanmak, bir maddenin etkisi altında araç kullanmak, alkol ya da uyuşturucu almak gibi) olabilir.  Bu görünür değişimlerin yanı sıra kişi ara sıra zaman, yer ve durumdan soyutlanmalar yaşayabilir.

Şimdi anlaşılıyor ki bu birbirinden ayrılmış koşullar tam anlamıyla olgunlaşmış benlikler değildir, aksine koparılmış kişilikleri temsil eder. Genellikle çözülmeli kimlikle bağdaştırılan amnezide bir kişinin içindeki farklı kimlikler otobiyografik bilgilerin farklı açılarını hatırlar. Çoğu zaman kişinin gerçek ismiyle bağdaşan kişinin içinde ev sahibi bir kişilik bulunur. Ne gariptir ki bu ev sahibi kimlik, diğer kimliklerinin varlığının farkında değildir.

Farklı Kimliklerin Oynadıkları Roller Nelerdir?

Bu birbirinden bağımsız kimlikler kişinin hayatındaki sorunlarla başa çıkmasına yardımcı farklı roller üstlenebilir. Örneğin, hastaya başlangıçta tanı konulduğunda ortalama 3 ila 5 farklı kimliği bulunur. Daha sonrasında, tedaviye devam edilirken bilinen ortalama kimler 13 ila 15 olur. Olağanüstü bir durum olsa da 100’den fazla kimliğin olduğu çözülmeli kimlik bozukluğu örneklerine de rastlanmıştır. Çevresel tetikleyiciler ya da hayatın içindeki olaylar bir benlikten ya da kimlikten diğerine ani bir dönüşüm yaşatır.

Kimler Çözülmeli Kimlik Bozukluğu Yaşar?

Çözülmeli kimlik bozukluğuna yol açan nedenler halen belirsiz olsa da, araştırmalar oluşumunda çevresel ve biyolojik birtakım faktörlerin birleşimin beraber çalıştığı yönündedir. %98’den %99’a çıkan bir oranla, çocukluk yıllarının hassas bir döneminde (genellikle 9 yaş öncesinde) çözülmeli kimlik gelişen kişilerin çoğunun tekrar eden, çok kuvvetli ve genellikle hayati tehlikesi bulunan birtakım deneyimler yaşanmıştır. Yabancılaşma, açıkça yapılan fiziksel ya da cinsel istismar olmasa bile çocuklar sürekli ihmale ya da duygusal istismara uğramış olabilirler. Bulgular, ebeveynlerin korkutucu ve tahmin edilmez davrandığı ailelerde, çocukların çözülmeli olabileceğini gösteriyor.

Testler

Testler

Çözülmeli kimlik bozukluğunu teşhis etmek zaman alır. Çözülmeli kimlik bozukluğu yaşayan kişilerin gerçek teşhis koyulmadan önce bu akıl hastalığı zaten yaşadıkları tahmin ediliyor. Bu yaygın bir durumdur çünkü çözülmeli bozukluğu tedavisi almak isteyen kişiye ait belirtiler diğer pek çok psikiyatrik hastalığınınkilerle çok benzerdir. İşin aslı, çözülmeli kimlik bozukluğu olan kişilerin çoğuna ikinci bir tanı olarak depresyon, endişe ya da panik atak konulur.

DSM-IV kılavuzu çözülmeli kimlik bozukluğu için aşağıdaki ölçütleri sunar:

1. Var olan iki veya daha fazla bağımsız kimlik mevcuttur, her biri çevresi ve kendisiyle ilgili kendine göre bir algılama, bağdaştırma ve düşünme şeması barındırır.
2. Bu kimlik ya da benliklerin en az ikisi sırasıyla kişinin davranışlarını kontrol altına alır.
3. Kişi sadece unutkanlık olarak tanımlanamayacak kadar geniş kapsamlı olan önemli kişisel bilgileri hatırlayabilme eksikliği çeker.
4. Ruhsal bozukluklar bir maddenin doğrudan etki eden (hafıza kaybı ya da alkol zehirlenmesi sırasındaki kargaşa yaratacak davranışlar gibi) psikolojik bir etkisi ya da (karmaşık kısmi felç gibi) genel bir ilaç durumu yüzünden değildir.

Ne Derece Yaygındır?

İstatistikler çözülmeli kimlik bozukluğunun nüfusun %0,01 ila %1’inde rastlandığını gösteriyor. Yine de insanların 1/3’ten fazlası kendilerini bazen bir filmin içinde izliyormuş gibi hissettiğini söylüyorlar. Nüfusun %7’sinin teşhis edilmemiş çözülmeli bir bozukluğu olabilir.

Tedavi

Önerilen Tedavi Planı

Çözülmeli kimlik bozukluğunun bir tedavisi olmasa da, hasta sadık kaldığı sürece uzun süreli bir tedavi çok başarılıdır. Etkili terapilerin arasında konuşma terapisi ya da psikoterapi, ilaçlar, hipnozla yapılan terapi, sanat ve hareket terapisi gibi birleşik terapiler yer alır.

Genellikle çözülmeli kimlik belirtileri, endişe ve depresyon gibi diğer bozukluklarla birlikte ortaya çıktığından çözülmeli kimlik bu bozukluklar için yazılmış ilaçlarla tedavi edilebilir. Çözülmeli kimlik bozukluğu olan bir hasta antidepresanların ve endişe önleyici ilaçların faydasını görebilir.