• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Risk Faktörleri
• Teşhisi
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı

Nedir

Psöriyatik Artrit

Psöriyatik artrit, iltihabi bir artrit türüdür, psöriyazis hastalarının (sedef hastalığı) en az %10 ila %30''unda görüldüğü sanılmaktadır. Psöriyazis yani sedef hastalığı, deride kızarıklık, kaşıntı; kalın, kuru ve gümüş rengi pullanma şeklinde sık epizotlar ve tırnak anormallikleriyle karakterize olan iltihabi bir deri bozukluğudur.

Psöriyatik artritin beş türü vardır. Hastalığın özelliklerini anlamak için sizde hangi tip psöriyatik artrit olduğunu bilmek önemlidir, Böylece hastalık uygun biçimde tedavi edilebilir.

1. Simetrik Psöriyatik Artrit: Simetrik psöriyatik artrit, vücudun her iki tarafında bulunan aynı eklemleri – genellikle karşılıklı olarak birden çok eklemi – etkiler. Simetrik psöriyatik artrit olan kişilerin %50’sinde, hastalığın değişken olan ilerleyici ve yıkıcı evrelerine yol açarak sakatlayıcı olabilir. Simetrik psöriyatik artrit, romatoid artrit ile benzerlik gösterse de çoğunlukla daha hafiftir.
2. Asimetrik Psöriyatik Artrit: Asimetrik psöriyatik artrit genellikle diz, kalça ya da bir veya birkaç parmak gibi vücuttaki – büyük ya da küçük olan– 1 ila 3 eklemi etkiler. Asimetrik psöriyatik artrit vücudun her iki tarafındaki karşılıklı eklemleri etkilemez.
3. Distal interfalangeal eklem tutulumu (DIP): Psöriyatik artritin distal interfalangeal eklem tutulumu türü; el ve ayak parmaklarınızdaki tırnağa yakın küçük eklemleri (distal eklemler) etkiler. DIP bazen, eklem kıkırdağının ve eklemlerdeki dokuların ve kemik çıkıntılarının bozulumuna yol açan kronik bir hastalık olan osteoartrit ile karıştırılır.
4. Spondilit: Spondilit, bel kemiğini etkiler. Hareket etmeyi zorlaştıran bu tür; boyunda, alt sırt bölgesinde, belkemiğinde veya sokroiliak bölgede (leğen kemiği bölgesinde) iltihaba ve sertliğe neden olabilir. Spondilit, ligmentler gibi bağdokuları da etkileyebilir veya kol, kalça, bacak ve ayak eklemlerinde artrite neden olabilir.
5. Artrit mutilan: Artrit mutilan, özellikle el ve ayak parmaklarındaki tırnağa yakın olan küçük eklemleri etkileyen ve sıklıkla alt sırt veya boyun ağrısı ile ilişkili seyreden psöriyatik artritin şiddetli, deforme edici ve yıkıcı bir türüdür. Ancak neyse ki psöriyatik artritin bu türü yaygın değildir.

Belirtileri

Belirtiler

Psöriyatik artritin belirtileri değişken olabilir. Bazıları için başlangıç semptomları aşamalı ve güç fark edilir olabilirken diğerleri için ani ve çarpıcı olabilir. Psöriyatik artritin işaret ve belirtileri aşağıdakilerden birkaçını ya da bütününü kapsayabilir:

• Bir veya birden çok eklemde rahatsızlık, sertlik, zonklama veya duyarlılık
• Eklemlerdeki hareket açıklığının azalması
• Sabah sertleşmesi ve yorgunluk
• Kafa derisinde, dirseklerde, dizlerde ve aşağı omurga bölgesinde gümüş rengi ya da gri pullanma şeklinde lekeler.
• Alt sırt bölgesinde, bilekte, dizlerde, ayak bileklerinde iltihap veya sertlik ya da el ve ayak parmaklarındaki tırnağa yakın küçük eklemlerde, parmağa sosis görünümü veren şişkinlik (daktilit).
• Tırnaklarda çukurlaşma (küçük çöküntüler)
• El veya ayak tırnaklarında kopma
• Tendonların ve ligmentlerin kemiğe bağlandığı yerde hassasiyet, ağrı veya şişme (entesit).
• Göz iltihabı

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Erkek ve kadınları eşit olarak etkilemekle birlikte psoriyazis görülen hastaların yaklaşık %10 ila %30’unu etkiler. Psöriyatik artrit herhangi bir yaşta gelişebilir ancak genellikle 30-50 yaşları arasındaki kişilerde sıklıkla görülür. Nedeni tam olarak bilinmese de bağışıklık sistemi ile ilgili genetik faktörlerin, enfeksiyonun ve fiziksel travmanın bu hastalığın gelişeceği kişilerin belirlenmesinde rol oynaması olasıdır.

Psöriyatik artrit görülen kişilerin %40’ının aile sağlık geçmişlerinde deri veya eklem hastalıkları görülür. Ebeveynlerinde psöriyazis olması, kişilerde psöriyazis gelişmesi ihtimalini üç misli arttırır ve bu da psöriyatik artrit gelişme olasılığını arttırır.

Teşhisi

Teşhis

Psöriyatik artritin teşhisi aşağıdakilere dayanır:

• Yukarıda tanımlanan belirtilerin gelişmesi
• Sağlık geçmişinizin bütünüyle değerlendirilmesi
• Fiziksel muayene
• Kan incelemesi
• Eklem röntgeni

Eğer psöriyazis ile birlikte artrit belirtileri de varsa doktorunuz için teşhisi doğrulamak daha kolay olur. Ancak bazı vakalarda psöriyatik artritin belirtileri, psöriyazis sebepli deri döküntülerinden önce ortaya çıkar. Psöriyazisin belirtileri, kafa derisinde, dirsekte, dizlerde ve gövdede kızarıklık, kaşıntı; kalın, kuru ve gümüş rengi pullanma şeklinde sık epizotlar ve tırnak anormallikleri şeklinde ortaya çıkabilir.

Psöriyatik artritle, romatoid artrit çok benzerlik gösterdiği için kesin teşhis yapabilmek amacıyla kan testi yapılması gereklidir. Psöriyatik artrit bulunan hastalarda romatoid artrit için yapılan kan testi sonucu genellikle normal (negatif) çıkar. Psöriyatik artrit olan kişilerde hafif anemi de görülebilir. Kan testleri, iltihaba işaret eden yüksek sedimentasyon oranını (ESR) da ortaya çıkarır.

Psöriyazisle ilişkili deri ve tırnak değişimleri ortaya çıkmadan ya da el veya ayak kemiklerinde karakteristik x-ışını değişimi gerçekleşmeden psöriyatik artritin kesin teşhisi yapılamayabilir.

Tedavisi

Tedavi

Psöriyatik artrit tedavisi, bozuklukla ilgili olan belirtileri hafifletmeye yöneliktir ve aşağıdaki yöntemlerden bazılarının bir arada uygulanmasını gerektirebilir:

İlaç Tedavisi

Steroid yapıda olmayan iltihap önleyiciler (NSAIDler) kronik ağrının ve iltihabın uzun bir süre hafifletilmesini sağlayabilir. NSAIDler, iltihaba yol açan bazı vücut kimyasallarının üretilmesini engellenmesinde yararlı olabilirler. Seçilebilecek pek çok NSAID çeşidi vardır ve doktorunuz sizin için uygun olanı, NSAIDlerin birkaçını deneyerek bulabilir.

Uzun dönem NSAID kullanımı mide tahrişine, ülsere ve hatta mide koruyucu mukus tabakanın üretimini kısıtlayarak kanamaya yol açabilir. Cytotec midede oluşacak bu etkiyi engelleyebilir, bu nedenle bazı doktorlar NSAIDler ile birlikte bu ilacın kullanılmasını önermektedir. Diğer doktorlar ise mide asidi engelleyiciler (omeprazol gibi proton pompası inhibitörleri) vererek mideyi korumayı tercih etmektedir. Ancak herkesin midesini korumasına ihtiyacı yoktur.

Kortikosteroidler (genellikle steroit olarak adlandırılırlar) şiddetli ağrıyı ve iltihabı hafifletmek için ağızdan alınan veya doğrudan bir kasa ya da ekleme enjekte edilen güçlü iltihap önleyici ilaçlardır. Kimyasal açıdan anabolik steroitlerin kas geliştirici tipinden farklıdır.

Prednizon, bazı romatizmal hastalıkların tedavisinde en yaygın olarak kullanılan steroittir. Ancak steroitler mutlaka ve sadece gerekli durumlarda kullanılmalıdır çünkü uzun süreli kullanım kemik bozunumu ve eklem güçsüzlüğü gibi ciddi yan etkilere yol açabilir.

Hastalık düzeltici anti-romatizmal ilaçların (DMARDlar) psöriyatik artritin ilerlemesini yavaşlattığı görülmüştür. Sadece reçete ile satılan DMARDlar, NSAİDlerden daha güçlü olsa da daha yavaş etki gösterirler ve yan etkileri bir doktor tarafından izlenmelidir. Psöriyatik artriti tedavi etmek için kullanılan DMARDlar; metotreksat, sulfasalazin içeren ilaçlardır.

Egzersiz

Orta düzeyde düzenli egzersiz psöriyatik artrite bağlı eklem sertliğini ve ağrıyı hafifletebilir. Kardiyovasküler egzersiz ile birleştirilmiş; hareket açıklığına uygun hale getirilmiş bir program ve güçlendirici egzersizler aşağıdakiler için faydalı olabilir.

• Artrit belirtilerinin hafifletilmesi
• Normal eklem hareketinin korunması
• Esnekliğin ve kas gücünün arttırılması
• Eklemlerdeki baskıyı azaltmak için kilonun korunması
• Dayanıklılığın yükselmesi ve kardiyovasküler sağlığın iyileştirilmesi

Hidroterapi veya akuaterapi (su terapisi) geniş bir havuzda yapılan egzersiz programıdır. Psöriyatik artritten kaynaklanan eklem ağrıları sebebiyle akuaterapi daha kolay yapılan bir tedavi şekli olabilir çünkü su, etkilenmiş bölge üzerindeki ağrılığı azaltacaktır. Uygun dinlenme egzersizleri de faydalı olabilir ancak hareket açıklığı programı, dayanıklılık ve aerobik egzersizlerinden önce yapılırsa yaralanma olasılığını da azaltırlar. Seçtiğiniz program ne olursa olsun, tercih ettiklerinizin içinde eğlenebileceğiniz bir egzersizin olması önemlidir, bu sayede programı sürdürebilirsiniz.

Yeni bir egzersiz programına başlamadan önce, egzersiz seçeneklerini doktorunuzla değerlendirin. Ayrıca yeni egzersiz programlarına, tercihen artritli hastalarla çalışma deneyimi olan bir fizik terapi uzmanı veya sertifikalı bir uzman denetiminde başlayın.

Uygun olmayan egzersiz programları psöriyatik artritin kötüleşmesine neden olabilir. Aşağıdaki durumlardan biri gerçekleşirse, doktorunuz veya terapi uzmanınıza danışın ve programınızı yeniden düzenleyin:

• Olağan olmayan veya ısrarcı yorgunluk
• Artan güçsüzlük
• Hareket açıklığında azalma
• Eklem şişliğinde artış
• Devam eden ağrı (egzersizin ardından bir saatten fazla süren ağrı)

Sıcak ve Soğuk Terapi

Sıcak ve soğuk terapi, psöriyatik artritle ilişkili ağrı ve şişkinliği geçici olarak hafifletmeyi sağlamak için; etkilenen eklemlere, nemli sıcak ya da soğuk uygulamanın dönüşümlü olarak tatbik edilmesidir. Ilık bir havlu, sıcak tampon ya da sıcak banyo ya da duş şeklinde uygulanan nemli sıcak tedavi kaslardaki ağrıyı rahatlatabilir ve eklemdeki ağrı ile sancıları dindirebilir.

Doktorunuz durumunuza göre, bazı eklemlerde derine ısı verilmesi için ultrason tedavisi önerebilir.

Bir buz torbası ve hatta bir havluya sarılan donmuş bir sebzeyle uygulanan soğuk terapi şişmeyi azaltabilir ve etkilenmiş eklemi hissizleştirerek ağrıyı hafifletebilir.

Eklemin ve Enerjinin Korunması

Günlük aktiviteler, ekleme uygulanan fazla baskıyı ve eklem yorgunluğunu azaltacak şekilde gerçekleştirilebilir. Uygun vücut cihazları (fiziksel iş esnasında vücudunuzu uygun pozisyonda tutma yöntemi) sadece eklemleri korumakla kalmaz, enerjinizi de korur. Psöriyatik artriti olan kişiler; işte, evde ya da boş zaman etkinlikleri esnasında sık sık vücut pozisyonlarını değiştirmeye teşvik edilmelidir. Uygun duruşun korunması - otururken, ayakta dururken sırtın kamburlaştırılmaması – işin sürdürülebilmesi için oldukça faydalıdır.

Etkilenmiş eklemin fazla çalışmasını engellemek amacıyla iş yükünün ve basıncın vücuda yayılmasına yardımcı olabilecek üç yöntem vardır.

• Yoğunluk denetimi: Ağır, güç veya tekrarlayıcı işleri hafif ya da kolay işlerle dönüşümlü olarak ya da molalar vererek yapın.
• Eklemin ölçülü kullanımı: Mümkün olduğunda; küçük eklemler yerine geniş ve daha güçlü olanları kullanarak eklemlerinizi, üzerine en az basıncı yükleyecek şekilde kullanın. Örneğin; el çantası yerine omuz çantası kullanın.
• Yardımcı cihazlar Koltuk değneği, banyo tutamağı, ekstra kalın kalemler, tekerlekli bagaj ve/veya oturma/ayakta durma sehpası gibi yardımcı araçlar eklemlerdeki basıncı azaltabilir ve günlük aktivitelerin daha rahat yapılmasını sağlar. Konunun uzmanı, psöriyatik artritin tipine göre sizin için uygun olan cihazları seçmenize yardımcı olabilir.

Cebireye Alma

İltihap ya da sorunlarının giderilmesine yardımcı olmak için doktorunuz, eklemleri sabitleyerek ya da aynı hizaya getirerek cebireye alınmasını önerebilir. Cebire, psöriyatik artritte görülebilen eklem bozunumunu azaltmaya da yardımcı olabilir. El bileği ya da parmak cebireleri geceleri eklemlerin dinlenmesine ya da iş veya egzersiz esnasında onları rahat pozisyonda tutulmasına yardımcı olabilir. Ancak bu yöntem eklemleri tamamıyla sabitlemez. Cebire, hareket açıklığı egzersizlerini yapmak ve bu eklemlerdeki hareket kabiliyetini korumak için periyodik olarak çıkarılmalıdır.

Ameliyat.

Psöriyatik artriti olan çoğu kişinin ameliyat olmasına gerek yoktur. Ancak diğer tedaviler bir sonuç vermezse eklem işlevini yeniden sağlamak veya eklemin hastalıklı kısımlarını çıkartmak için sinovektomi denilen cerrahi bir işlem gerekli olabilir. Ağır hasarlı eklemlerde, etkilenmiş bölgeye yeniden işlev kazandırmak amacıyla doğal eklemlerin yapay olanlarla değiştirilmesi işlemi olan artroplasti de gerekebilir. İlaç tedavisine cevap vermeyen ağrıların giderilmesi için eklem füzyonu gerekecektir. Aynı zamanda ameliyat ağrıyı azaltabilir, hareket kabiliyetini arttırabilir ya da etkilenmiş bölgenin fiziksel görünümünü değiştirebilir.

Yaşam Tarzı

Psöriyatik Artrit ile Yaşamak

Psöriyetik artrit iyileşmez. Ancak hastalığı anlayarak ve olacakları bilerek, hastalığın etkilerinden en az rahatsızlık duyduğunuz zamanlarda ya da günlerde; günlük işlerinizi, planlarınızı ve aktiviteleri gerçekleştirmek için yeni yöntemler öğrenebilirsiniz, Psöriyatik artrite vücudunuzun hangi bölgesinin nasıl tepki verdiğini tahmin etme yöntemlerini bir kere anladıktan ve öğrendikten sonra rahatsızlığınızı hafifletmek, basıncı ve yorgunluğu azaltmak için egzersiz yapabilir ve terapi uygulayabilirsiniz.