• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Önleme

Nedir

Soya Alerjisi

Soya, soya fasulyesinin bir ürünüdür ve yaygın olarak çocuklarda alerjiye neden olabilir. Birçok vakada soya alerjisi, soya temelli bebek mamalarına reaksiyonla başlar. çoğu çocukta üç yaş itibariyle soya alerjisi kaybolsa da soya alerjisi yetişkinlerde kalıcı olabilir ve işin kötüsü soya alerjisi giderek yaygınlaşmaktadır. çoğu vakada soya alerjisi belirtileri hafifken, seyrek durumlarda hayatı tehdit eden alerjik şoka (anafilaksi) yol açabilir. Soya hakkında mümkün olduğunca bilgi edinerek ve soya içeren ürünlerden uzak kalmayı öğrenerek soya alerji riskinizi düşürebilirsiniz. Sizin ya da çocuğunuzun soyaya alerjisi varsa, reaksiyon ne kadar hafif gerçekleşmekte olursa olsun, bunu doktorunuza söyleyin. Testler, soya alerjisinin doğrulayabilir; böylece gelecekteki muhtemel daha kötü reaksiyonları önlemek için vakit kaybetmeden adımlar atabilirsiniz.

Belirtileri

Belirtileri

çoğu insan için soya alerjisi rahatsız edicidir ama ciddi değildir. Soyaya karşı alerjik reaksiyon seyrek görülse de korkutucu ve hatta hayati risk içerebilir. Gıda alerjisinin belirtileri genellikle, soya içeren gıdaları yedikten sonraki birkaç dakika ile bir saat içerisinde gelişir. Soya alerjisinin belirtileri şunlardır:

• Ağızda karıncalanma
• Kurdeşen
• Kaşıntı ya da egzama
• Dudaklarda, yüzde, dilde ve boğazda ya da vücudun diğer bölümlerinde şişme
• Hırıltı, burun akması ya da nefes almada zorlanma
• Karın ağrısı, ishal, mide bulantısı ya da kusma
• Baş dönmesi, sersemlik ya da baygınlık

‘Anafilaksi olarak adlandırılan soyaya ağır alerjik şok reaksiyonu seyrek görülür. Bu daha çok astımı ya da yer fıstığı gibi diğer gıdalara alerjisi olan kişilerde meydana gelir. Anafilaksi, şu daha uç belirtileri gösterir:

• Boğazda nefes almayı güçleştiren şişkinlik veya solunum yollarında tıkanıklık
• Ağır tansiyon düşüşüyle şok
• Hızlı nabız
• Baş dönmesi, sersemlik ya da bilinç kaybı

Bebeklerde soya alerjisi, çoğunlukla soya temelli mamaların verilmesiyle başlar. Birçok durumda soya alerjisi, süt temelli bir mamaya alerjik reaksiyon gelişmesinin ardından soya temelli mamaya geçildiği zaman ortaya çıkar.

Doktora Ne Zaman Gidilir?

Soya yedikten kısa bir süre sonra gıda alerjisi belirtileri yaşıyorsanız bir doktor ya da bir alerjiste görünün. Eğer mümkünse, doktorunuza alerjik reaksiyon meydana gelirken görünün. Bu, teşhise katkıda bulunacaktır. Eğer anafilaksinin herhangi bir belirtisini geliştiriyorsanız acil tıbbi tedaviye başvurun. Bu belirtiler şunlardır:

• Nefes almayı güçleştiren hava yollarında sıkışma
• Ağır tansiyon düşüklüğüyle şok
• Hızlı ve güçsüz nabız
• Baş dönmesi ya da sersemlik
• Yutamamayla birlikte ağız sulanması
• Ses kalitenizde önemli değişiklik
• Tüm vücutta kızarma ve ateş basması

Sebepleri

Sebepleri

Bütün gıda alerjilerine, bağışıklık sistemindeki işlev bozukluğu neden olur. Bağışıklık sisteminiz yanlışlıkla belli soya proteinlerini, zararlı maddelerle karıştırır ve alerjen proteini etkisiz hale getirmek için immünoglobulin E (IgE) antikorları üretimini başlatır. Alerjen proteinle tekrar temasa geçtiğiniz zaman, IgE antikorları proteinleri fark eder ve bağışıklık sisteminize histamin ve diğer kimyasalları salgılaması için işaret gönderir. Histamin ve diğer vücut kimyasalları, değişik türde alerjik belirtilere yol açar. Histamin, çoğu alerjik tepkinin kısmen sorumlusudur; bunlara burun akıntısı, göz kaşıntısı, boğaz kuruluğu, kızarıklık, kurdeşen, mide bulantısı, ishal, zor nefes alma ve anafilaktik şok da dahildir. Araştırmacılar soya proteininde, soya fasulyesinden gelen en az 15 olası alerjen tanımlamışlardır. Ancak soya proteininin alerjik reaksiyona nasıl yol açtığı hala tam olarak bilinmemektedir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Belli faktörler sizin soya alerjisi geliştirme riskinizi arttırabilir:

• Aile sağlık geçmişi. Eğer ailenizde saman nezlesi, astım, kurdeşen ya da egzama gibi alerjiler varsa soya ya da diğer gıda alerjileri geliştirme riskiniz yüksektir. 
• Yaş. Soya alerjisi özellikle yürüyen çocuklarda ve bebeklerde yaygın görülür. Yaşınız ilerledikçe sindirim sisteminiz olgunlaşır ve vücudunuz alerjileri tetikleyen gıda içeriklerini daha az emme eğiliminde olur.
• Diğer alerjiler. Bazı durumlarda buğdaya, fasulyeye (baklagillere), süt ya da diğer gıdalara alerjik kişilerde de soyaya alerjik reaksiyon gelişebilir.

Muayenesi

Randevunuza Hazırlık

Eğer siz ya da çocuğunuz nefes almakta zorlanma, hızlı ama güçsüz nabız gibi anafilaksi belirtileri geliştiriyorsanız, 112 yi arayın ya da hemen bir hastanenin acil servisine gidin. Eğer alerjik tepkinin belirtileri hafifse, aile doktorunuza telefon edin ya da randevu için çocuk doktorunuzu arayın. Bazı durumlarda, alerjik hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde uzmanlaşmış bir doktora (alerjist) yönlendirilebilirsiniz. İşte randevunuza hazırlanmanıza yardım edecek bazı bilgiler ve doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz.

Siz Ne Yapabilirsiniz?

• Yaşadığınız bütün belirtileri yazın. Belirtilerin ne kadar sürdüğü ile geçmişte başka hangi gıdalara da benzer reaksiyonlar gösterdiyseniz bunları ekleyin. Eğer daha önceki reaksiyonda fotoğraf çektiyseniz doktorunuza göstermek için yanınızda götürün.
• Sağlık durumunuza ilişkin kilit bilgileri listeleyin. Son dönemdeki diğer sağlık sorunlarınızı, siz ya da çocuğunuzun almakta olduğu reçeteli veya reçetesiz ilaçların isimlerini de ekleyin. Ailenizde alerji ya da astım geçmişi varsa, bunu bilmek de doktorunuza yardımcı olacaktır.
• Son dönemde beslenmenizde yaptığınız değişikliklerin listesini yapın. Buna çocuğunuzun ya da sizin beslenmenize son dönemde eklediğiniz besinlere ilişkin detayları da ekleyin. Doktorunuz ayrıca, bebeğinize son dönemde yeni türde bir bebek maması vermeye başlayıp başlamadığınızı da bilmek isteyecektir. Şüphelendiğiniz besinlerin içerik listesini gösteren bir etiketi de randevunuza yanınızda götürün.
• Doktorunuza sormak istediğiniz tüm soruları yazın.

Aşağıda soya alerjisiyle ilgili doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular önerilmektedir. Doktorunuza, randevu sırasında anlamadığınız şeyleri ek olarak sormaktan çekinmeyin.

• Belirtilerim, gıda alerjisini mi işaret ediyor?
• Nedenin muhtemelen soya olduğunu mu düşünüyorsunuz?
• Belirtilerin başka olası sebepleri olabilir mi?
• Teşhisi nasıl yapacaksınız?
• Soya alerjisi nasıl yönetilebilir?
• Hangi gıda ürünlerinden kaçınmamız gerekiyor?
• Epinefrin (adrenalin) enjektörü taşımalı mıyız?
• Tıbbi alarm bileziği takmalı mıyız?
• Soya alerjisi, diğer gıda alerjilerin riskini arttırır mı?

Eğer belirtiler çocuğunuzdaysa doktorunuza ek olarak şu soruları sorun:

• çocuğumun güvende tutulmasına yardım için, yetişkinler bu alerji hakkında neler bilmeliler?
• çocuğumun soya alerjisinin geçmesini bekliyor musunuz?
• Diğer çocuklarımın da soya alerjisi riskleri yüksek mi? Eğer öyleyse, onların sağlıklarını korumak için atabileceğim önleyici adımlar var mı?

Doktorunuzdan Bekleyebilecekleriniz

Doktorunuz muhtemelen size birçok soru soracaktır. Bu soruları cevaplamaya hazır olmak,  üzerinde daha fazla zaman harcamak istediğiniz konuları derinlemesine konuşmanıza zaman kalmasına yardım eder. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Siz ya da çocuğunuz, hangi belirtileri yaşıyorsunuz?
• Bu belirtiler ne zaman başladı?
• Belirtiler belli bir gıdayı yedikten kısa bir süre sonra mı ortaya çıkıyor? Eğer öyleyse, ne kadar süre sonra?
• Bu belirtiler kötüleşiyor görünüyor mu?
• Siz ya da çocuğunuz beslenmenize son dönemde yeni gıdalar eklediniz mi?
• Siz ya da çocuğunuz başka gıdalara alerjik misiniz?
• Ailenizde alerji ya da astım geçmişi olan var mı?
• Siz ya da çocuğunuz başka bir sağlık sorunu için tedavi görüyor musunuz?

Eğer bebeğiniz ya da çocuğunuz aşağıdaki belirtilerin birine sahipse, doktorunuz ayrıca şu ek soruları sorabilir:

• Son dönemde bebeğinizi yeni bir bebek mamasıyla beslemeye başladınız mı?
• Bebeğinizi emziriyor musunuz ya da emzirdiniz mi? Ne kadar süreyle?
• çocuğunuz son dönemde katı gıdalar yemeye mi başladı?
• Aile diyetinizde tipik olarak hangi gıdalar yer alıyor?

Bu arada siz ne yapabilirsiniz?

Bebeklerde soya alerjisi belirtileri yaygın olarak, soya temelli bebek mamasına yeni başlanıldığında ortaya çıkar. Eğer bebeğinizin soyaya alerjisi olduğundan şüpheleniyorsanız alerjenlere maruz kalmasını önlemek için onu emzirin ve eğer bebeğiniz katı gıdalar yiyorsa da soyasız gıdalarla besleyin. Bebeğinizi emzirmiyorsanız doktor randevunuz için beklediğiniz sürede çocuktaki belirti riskini azaltmak için neyle besleyeceğinizi doktorunuza sorun. Eğer soya alerjisi belirtileri varsa doktorunuz tarafından değerlendirilene kadar soya içeren gıdalardan kaçının.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz belirtileriniz hakkında sorular soracak ve başka sağlık problemini belirlemek ya da bertaraf etmek için sizi muayeneden geçirecektir. Doktor ayrıca, aşağıdaki testlerin birini ya da her ikisini de tavsiye edebilir:

• Cilt testi. Testte, cildiniz delinir ve soyada bulunan proteinin küçük bir miktarına maruz bırakılır. Eğer alerjikseniz, cildinizin üzerindeki test bölgesinde kızarık bir tümsek (kabarıklık) geliştirirsiniz. Alerji uzmanları genellikle, alerji cilt testlerini yapmak ve yorumlamak için çok iyi donanımlıdırlar.
• Kan testi. Bir kan testi, kan dolaşımınızdaki alerjiye sebep olan immünoglobülin E (IgE) antikorlarının miktarını ölçerek bağışıklık sisteminizin soyaya verdiği tepkiyi ölçebilir. Alınan kan örneği, soyaya duyarlılık kanıtlarının test edilebileceği tıbbi bir laboratuara gönderilir.

Önleme

önleme

Gıda alerjilerinin meydana gelmesini önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ama eğer bir bebeğiniz varsa soya temelli süt ya da mamalar kullanmak yerine emzirmeniz daha faydalı olabilir. Uzmanlar gıda alerjisi riskini düşürmek için ve diğer sağlık faydaları düşünerek bebeklerin en az ilk 4 ile 6 aylık dönemde emzirilmesini önermektedirler. Eğer soyaya alerjik olduğunuzu biliyorsanız bir alerjik reaksiyonu önlemenin tek kesin yolu, soya ürünlerinden kaçınmaktır. Neler yiyip içtiğinize dikkat edin. Gıda etiketlerini dikkatli şekilde okuyun. Soya fasulyesi gibi yer fıstığı yaygın olarak alerjiye neden olan maddeler içerdiklerinden, yer fıstığından da kaçınmanız gerekir. Soya yağı ya da soya sosu gibi bazı işlenmiş soya gıdaları, reaksiyona neden olmayabilir; çünkü işleme süreci belli alerjen proteinleri ortadan kaldırır. Soya sütü, peyniri ve diğer soya ürünleri görünen sağlık faydaları nedeniyle giderek popüler olmuştur. Bu ürünleri belirlemek ve bunlardan kaçınmak kolaydır. Soya, gıda etiketlerinde aşağıdakilerden herhangi birisi olarak da adlandırılabilinir:

• Soya
• Soya fasulyesi
• Glisin max

Ancak soya diğer gıda ürünlerinde de kullanılan yaygın bir içeriktir. Et ürünlerinde ve ete tekabül eden ürünlerde, unlu mamuller, şekerlemeler, dondurma ve tatlılar, baharatlar ile tereyağına karşılık gelen ürünler ve diğer gıdalarda kullanılır.

Soyanın Ana İçerik Olduğu ürünler

• Soya peyniri
• Miso (soya makarnası)
• Natto (geleneksel bir Japon yiyeceği)
• Tempeh (pişmiş soya fasulyesinden yapılan et muadili ürün)
• Soya sosu (bunlar tamari ve soya sosu içerir)
• Soya aroması
• Soya fıstığı
• Soya sütü
• Soya filizi
• Edamame (taze soya fasulyesinden yapılan bir Japon yemeği)

Soya ürünlerinin Gizli Kaynakları

• Hidrojene bitkisel protein (HVP)
• Dokulu bitkisel protein (TVP)
• Lesitin
• Monodigliserid
• Monosodyum glutamat (MSG)
• Bitkisel yağ
• Vitamin E
• Sebzeli ekmek
• Sebze sakızı
• Sebze nişastası
• Asya mutfağı aromaları

Eğer şiddetli alerjik reaksiyon riskiniz varsa, yanınızda her zaman acil epinefrin (adrenalin) enjektörü taşıma konusunu doktorunuzla konuşun. Eğer şiddetli bir alerji reaksiyonu geçirdiyseniz, diğer insanların gıda alerjisi olduğunuzu öğrenmeleri için tıbbi alarm bileziği ya da kolyesi takın.